Eimreiðin - 01.01.1974, Qupperneq 22

EIMREIÐIN
Cliile fyrir þremur í'jórðu hlutum erlends gjaldeyris landsins,
var þetta verkfall þjóðinni að líkindum miklu dýrkeyptara en
vörubílstjóraverkfallið, því að hægt var að vinna upp tjónið
af þvi innanlands. Sendimaður einn frá V.-Evrópuríki sagði
raunar við mig í Santiago, að þær tekjur, sem tapazt hefðu
við tveggja mánaða verkfall í E1 Teniente, hefðu meira en nægt
til að endurgreiða alla skuld Chile við ríkisstjórn lians, — skuld,
sem Allende var þá einmitt að reyna að fá greiðslufrest á ann-
að árið í röð.
Það er rétt, að koparnámumennirnir voru blómi verkalýðs-
ins í Cliile og þeir hafa vafalaust óskað, að svo yrði áfram. Að
því leyti má ef til vill kalla þá „forréttinda“stétt, eins og verka-
menn í kolanámum eða bílaverksmiðjum Bretlands, þótt ég
dragi í efa, að Verkamannaflokkurinn brezki eða New States-
man liafi átt við það, þegar þeir aðilar tileinkuðu sér kenning-
una um „forréttindin“. Ég hygg á hinn hóginn, að það liafi
verið áhrifameiri ástæða fyrir ókyrrðinni meðal námamanna,
að þótt þeir gegndu mikilvægasta starfinu af öllum stritvinnu-
mönnum landsins, urðu þeir enn verr fyrir harðinu á hnign-
andi efnahag undir handleiðslu Allendes en aðrir verkamenn.
Þeir gátu ekki aukið tekjur sínar — eins og landbúnaðar- eða
iðnverkamenn — með því að selja afrakstur vinnu sinnar á
svörtum markaði. Landbúnaðarverkamaður, sem gat liaft heim
með sér kartöflupoka, nokkra kjúklinga eða nautskrof, gat
aflað sér góðra tekna á svarta markaðnum, enda þótt laun
lians væru óbreytt opinberlega og dýrtíðin ykisl hröðum skref-
um. Iðnverkamaður, sem átti rétt á að kaupa hluta af fram-
leiðslu verksmiðju sinnar á föstu, opinberu verði, gat selt þann
varning á sex- til tíföldu verði (og gerði það), um leið og hann
var kominn út fyrir verksmiðjuhliðið. En það hefðu vart ver-
ið margir um boðið, þótt námamenn hefðu getað stolið híl-
hlassi af kopargrýti.*
Þannig voru koparnámumenn þvingaðir til sömu afstöðu og
vörubílstjórar, kaupmenn og að kalla allir launþegar landsins
*Þetta var jafnvel ekki útilokað undir lokin, slíkur var glundroðinn
orðinn í efnahagslífinu. Þegar ég fór síðast frá Chile, um viku fyrir valda-
ránið, ók ég yfir Andesfjöll til Argentínu, og þegar ég ók að tollskýlinu
Chilemegin efst í fjallaskarðinu, kom ég að embættismönnum, sem voru
að taka stóran, amerískan bíl í sundur og leggja á snæviþakta jörðina
umhverfis hann eina smálest af koparstöngum, sem höfðu verið faldar í
krókum og kimum í bílgrindinni. Koparmagn þetta hefði verið 2000 doll-
ara virði í Argentínu — en það var mikill auður á mælikvarða Chile,
enda jafngilti það þá fjórum milljónum escudos á svörtum markaði.