Ný saga - 01.01.1996, Qupperneq 66

Pétur Pétursson
Það vekur undr-
un að Hendrik
Ottósson skuli
staðhæfa í fjölda
greina og frá-
sagna að hann
hafi átt frum-
kvæði að fyrstu
kröfugöngunni
en þegja um for-
göngu Ólafs og
annarra, sem
kvöddu sér
hljóðs og mæltu
með því nýmæli
Erlendur Erlendsson fundarstjóri lagði fram
tillögu um að félagið tæki öflugan þátt í göng-
unni. Þá tók til máls Guðjón Jónsson verka-
maður úr Pólunum. Benti hann á að
skemmtiför Dagsbrúnar í fyrra hefði orðið til
að vekja þetta mál. Hann lagði áherslu á, að
verkalýðsfélögin ættu að halda á ári hverju
einn dag helgan eins og nú væri siður í öðrum
löndum. Jón Bjarnason járnsmiður var á
sömu skoðun og minntist um leið á samskot
til „Hornaflokksins“ sem félagið þyrfti að
eiga. Erlendur Erlendsson sagði að 1. maí
væri nú almennt orðinn helgidagur verka-
manna; einu sinni á ári þyrfti almenningur að
sýna sig atvinnurekendum.
Undir þessa fundargerð rita: Rósinkrans
Á. ívarsson, sem var ritari fundarins og
Hendrik J. S. Ottósson, í forföllum formanns.
Pað vekur athygli að Hendriks er ekki getið í
hópi ræðumanna á þessum fundi. Var hann
þó vanur að taka til máls á flestum fundum
sem hann sat. Guðjón Jónsson verkamaður,
síðar fisksali, var áhugamaður um verkalýðs-
mál. Hann kom víða við sögu í störfum stétt-
arfélaga og var einn lielsti hvatamaður að
smíði Bárunnar, samkomuhúss við Tjörnina.
Hann sat lengi í stjórn samnefnds félags sjó-
manna og var formaður þess í þrjú ár. Síðar
tók Guðjón öflugan þátt í starfi Dagsbrúnar.
Par gekkst hann fyrir stofnun karlakórs.
Guðjón var kvæntur Málhildi Þórðardóttur
frá Ormskoti í Fljótshlíð. Bróðir hennar, Jón,
var nefndur Hlíðarskáld. Hann kvað mörg
ljóð er hann tileinkaði félögum verkalýðs og
jafnaðarmanna. Málhildur var ein margra
verkakvenna, sem vann ásamt öðrum félög-
um verkalýðsfélaga í grunni Alþýðuhússins.
Hennar er getið ásamt börnum þeirra Guð-
jóns í skrám um dagsverkagjafir.
Kosið í kröfugöngunefnd
Á fundi í Verkakvennafélaginu Framsókn,
sem haldinn var 23. apríl 1923, var rætt um 1.
maí. Jóhanna Egilsdóttir hreyfði því máli. Á
fundum verkakvenna er oft getið gesta úr
öðrum verkalýðsfélögum, sem ávarpa fund-
arkonur. Þar komu einkum við sögu félagar í
fulltrúaráði verkalýðsfélaganna. Felix Guð-
mundsson var gestur fundarins að þessu
sinni. Hann átti sæti í undirbúningsnefnd fyr-
irhugaðrar kröfugöngu og ávarpaði fundinn.
Rakti hann sögu 1. maí í öðrum löndum og
talaði mjög ítarlega um málið frá öllum hlið-
um og um rauða fánann og afstöðu hans í
flokknum. Rauði fáninn er fáni flokksins, sem
öll félögin eiga að ganga undir, því að hann er
alheimsfáni allra jafnaðar- og verkamanna út
um allan heim.
Þá fjallaði Sigríður Ólafsdóttir ofurlítið um
hug fólks til 1. maí í útlöndum, hvernig það
kepptist við að útbreiða gildi 1. maí og hvað
sá dagur hefði mikla þýðingu fyrir alþýðu-
hreyfinguna. Samþykkt var að skipa þrjár
konur til undirbúnings við 1. maí, þær Guð-
rúnu Sigurðardóttur, Þjóðbjörgu Jónsdóttur
og Guðrúnu Runólfsdóttur.5 Jónína Jónatans-
dóttir formaður félagsins og Jóhanna Egils-
dóttir fóru á stakkstæðin „að agitera fyrir því
að konur tækju þátt í 1. maí kröfugöngunni.
Það var kastað í þær skít og grjóti og ókvæð-
isorðin flugu,“ sagði Margrét Ottósdóttir í
viðtali við blaðamann Þjóðviljans/’
Það vekur furðu að gögn, fundargerðir og
bréf, sem geyma það sem skrásett hefir verið
um tildrög kröfugöngunnar, tillögur og sam-
þykktir, nefndaskipan og tilhögun, skuli hafa
rykfallið í vörslu félaga og einstaklinga, án
þess að starfsmenn hirtu um að sækja þangað
vitneskju. Með tómlæti hefir það viðgengist
að þeir sem aldrei fluttu neina tillögu um
þessa kröfugöngu hafi sæmt sig þeim lieiðri
að hafa fyrstir manna gengist fyrir uppá-
stungu og knúið fram samþykki. Þá hefir það
toi"veldað mjög könnun og rannsókn að gögn
þau, skjöl og ljósmyndir, sem höfð voru á
sögusýningu Menningar- og fræðslusambands
alþýðu er 50 ár voru liðin frá göngunni, 1. maí
1973, hafa eigi fundist þrátt fyrir ítrekaðar
fyrirspurnir. Hvar eru gögnin? Það vekur
undrun að Hendrik Ottósson skuli staðhæfa í
fjölda greina og frásagna að hann hafi átt
frumkvæði að fyrstu kröfugöngunni en þegja
um forgöngu Ólafs og annarra, sem kvöddu
sér hljóðs og mæltu með því nýmæli. Hendrik
segir í bók sinni Vegamót og vopnagnýr frá
fundi fulltrúaráðs verkalýðsfélaganna: „Ein-
staka fulltrúar voru hræddir við tilllöguna.
Töldu hana grímuklæddan kommúnisma fyrst
ég flutti hana.“7