Sveitarstjórnarmál - 01.09.1995, Blaðsíða 24

VERKASKIPTI RÍKIS OG SVEITARFÉLAGA
menntamálaráðuneytis.
1. Reglugerðir
Við ýmsar greinar laganna er gert ráð fyrir að mennta-
málaráðherra setji sérstakar reglugerðir þar sem ákvæði
laganna eru nánar útfærð og settar ítarlegri reglur um
framkvæmd. Við 15 greinar laganna er kveðið á um
nánari útfærslu í reglugerð.
Þá er rétt að hafa í huga að ýmsar reglugerðir, sem
settar voru á grundvelli grunnskólalaganna 1991 og
1974 og haldið hafa gildi sínu að hluta eða öllu leyti til
þessa, munu falla út þegar grunnskólalögin 1995 eru
komin að fullu til framkvæmda.
í grunnskólalögunum 1995 er ekki að finna almenna
heimild til útgáfu reglugerða eins og var í 85. gr. lag-
anna 1991. Menntamálaráðherra er því ekki heimilt að
gefa út formlegar reglugerðir við aðrar greinar en þær
sem sérstaklega taka það fram.
2. Aðalnámsskrá
Grunnskólalögin 1995 breyta ekki miklu um skyldu-
námsgreinar. Meginhlutverk grunnskólans er það sama
og í stórum dráttum er inntak námsins óbreytt sam-
kvæmt lögunum.
Aðalnámsskrá grunnskóla fær aukið vægi. Hún verð-
ur áfram plagg sem birtir og skýrir menntunar- og upp-
eldishlutverk grunnskóla og meginstefnu um nám og
kennslu. En við bætist að í aðalnámsskrá skal, sam-
kvæmt 30. gr. laganna, skilgreina svonefndar kjarna-
greinar og þar með taka af skarið um hvaða nám og
námsgreinar skuli hafa forgang að öðru jöfnu.
Aðalnámsskrá fær enn aukið vægi vegna ákvæða 46.
gr. laganna um samræmd próf. Einn megintilgangur
samræmdra prófa er að fá vitneskju eða vísbendingar
um að hve miklu leyti tekist hefur að ná markmiðum að-
alnámsskrár. Hlutverk aðalnámsskrár sem viðmiðunar
við mat á skólum og skólastarfi mun því skerpast.
Enda þótt grunnskólalögin kveði ekki skýrt á um nýj-
ar áherslur í námi er ljóst að við endurskoðun aðalnáms-
skrár þarf að taka tillit til ýmissa ákvæða laganna. Nýjar
forsendur hafa komið til sem aðalnámsskrá verður að
byggja á og voru ekki fyrir hendi 1989 þegar gildandi
aðalnámsskrá kom út.
Enda þótt grundvöllur aðalnámsskrár séu grunnskóla-
lögin, koma nýjar og breyttar áherslur í námi skýrar
fram í skýrslu menntastefnunefndar. í menntamálaráðu-
neytinu er þegar hafinn undirbúningur að endurskoðun
aðalnámsskrár.
3. Eftirlit - mat
Grunnskólalögin gera ráð fyrir að menntamálaráðu-
neytið haldi uppi eftirliti með framkvæmd laganna og
þeirra reglugerða sem við þau verða settar. A það hefur
verið bent að eftirlit framkvæmdaraðila með sjálfum sér
geti ekki verið mjög virkt og hefur það gjaman verið ein
röksemdin fyrir mikilvægi þess að skapa hrein skil í
verkaskiptum ríkis og sveitarfélaga varðandi grunnskól-
ann. Þegar framkvæmd grunnskólalaga er að fullu komin
á ábyrgð sveitarfélaga er mikilvægt að tryggja virkt ytra
eftirlit með skólahaldi í landinu. Ég hygg að orðið eftirlit
hafi á sér frekar neikvæðan blæ í hugum margra. Að í
eftirliti felist einhvers konar vantraust eða vantrú.
Vissulega er ekki hægt að útiloka þessa hlið á eftirliti.
En eftirlit hefur fleiri hliðar. Það er allt eins til hjálpar og
stuðnings, til að geta gefið hrós og hvatningu eða til að
öðlast yfirsýn yfir stöðu mála og innbyrðis tengsl. I þess-
um skilningi er eftirlit jákvætt og hvatning til umbóta.
Eftirliti má haga með ýmsu móti. Grundvöllur eftirlits
og mats er víðtæk og traust upplýsingasöfnun. Samræmd
upplýsingasöfnun er óhjákvæmileg til þess að hægt sé að
hafa yfirsýn yfir skólahald í landinu. Þær upplýsingar,
sem hér um ræðir, varða m.a. nemendur (fjöldi nemenda,
skólasókn o.fl.), skólastarfið (tímafjölda, nemendastund-
ir, skyldunámsgreinar, kjamagreinar o.fl.), sérfræðiþjón-
ustu (sérkennslu, ráðgjöf o.fl.), aðstæður (húsnæði, bún-
að o.fl) og starfsfólk (menntun, starfsaldur, meginverk-
efni o.fl.).
Grunnskólalögin kveða á um að skólar skuli stunda
skipulegt sjálfsmat. Ennfremur er skólanámsskrárgerð
orðin skylda en í henni felst mat á skólastarfi. Þá skal
minnt á hlutverk foreldraráða sem fylgjast bæði með
innra starfi skóla og áætlunum skólanefnda.
Bæði grunnskólalög og stjómsýslulög gera ráð fyrir að
kvörtunum, kæmm og óskum um úrskurði í ágreinings-
málum megi vísa til menntamálaráðuneytisins.
4. Reglugerð uin gildistöku
Samkvæmt 57. gr. grunnskólalaganna á menntamála-
ráðherra að gefa út reglugerð þar sem tilgreint er hvaða
ákvæði laganna skuli koma til framkvæmda fyrir 1.
ágúst 1996. Þessi reglugerð er í smíðum og má búast við
að hún komi út á næstu dögum.
Lokaorö
Öllum sem til þekkja má ljóst vera að hér er um risa-
vaxið verkefni að ræða. Það er mikið í húfi fyrir marga
aðila. Það er verið að breyta forsjá og framkvæmd alls
skyldunáms í landinu. Svo stór ákvörðun er að sjálf-
sögðu ekki tekin nema menn séu nokkuð vissir um að
grunnmenntun bama og unglinga verði ekki lakari, helst
betri eftir en áður. Til að tryggja það er góð samvinna
þeirra sem í hlut eiga og axla mikla ábyrgð nauðsynleg.
Með því að viðhafa það vinnulag sem ég hef rakið
stuttlega hér að framan er reynt að tryggja sem best að
flutningur grunnskólans til sveitarfélaga gangi hratt og
vel. Með skipun verkefnisstjómar og starfshópa með að-
ild þeirra sem mesta ábyrgð bera er sýnt að menntamála-
ráðherra er í mun að hafa góða samvinnu og samráð við
sveitarstjómarmenn ög kennara við framkvæmd laga um
gmnnskóla.
1 50