Sveitarstjórnarmál - 01.09.1995, Blaðsíða 35

VERKASKIPTI RÍKIS OG SVEITARFÉ L A G A
Fræðsluskrifstofur sveitarfélaga:
Réttur nemenda, foreldra og kennara
Rúnar Sigþórsson, aðstoðarskólastjóri við Hafralœkjarskóla
Þegar þetta er skrifað er rétt ár þangað til
sveitarfélögin taka að fullu við rekstri
grunnskólanna. Ein af þeim meginbreyting-
um sem þá verða er að hinar ríkisreknu
fræðsluskrifstofur verða lagðar niður en
sveitarfélögum falið að taka við verkefnum
þeirra. Þótt sitthvað megi að því finna
hvernig ríkið hefur staðið að rekstri
fræðsluskrifstofanna eru þær engu að síður
einn veigamesti hlekkurinn í þeirri keðju
sem nú myndar stoðkerfi grunnskólans. Það
er því afar áríðandi að vel takist til um
þessa breytingu. Hvernig til tekst varðar
fyrst og fremst framtíðarhagsmuni þeirra hópa sem
mynda þá þjóðfélagsstofnun sem við köllum skóla:
nemenda, foreldra og kennara. Við þá endurskipulagn-
ingu sem nú stendur yfir er þess vegna mikilvægt að
hafa tvær spumingar að leiðarljósi: Hverjar eru þaifir
skólanna fyrir utanaðkomandi stuðning og þjónustu og
hvernig er liœgt að hyggja upp öfluga þjónustu sem
uppfyllir þessar þaifir? Þessari grein er ætlað að vera
innlegg í svarið við fyrri spurningunni. Eg mun ekki
reyna að svara þeirri seinni að neinu marki hér enda
væri það efni í aðra grein.
Mikilvægi fræðsluskrifstofa
Flest skólakerfi hafa einhvers konar millistig milli rík-
isins, sem fer með yfirstjóm menntamála, og þeirra sem
fara með stjóm skólanna sjálfra á vettvangi. Hlutverk
þessa millistigs er yfirleitt í aðalatriðum þríþætt: Stjóm-
sýsla af ýmsu tagi, faglegur stuðningur við skólahald -
þar með talin hlutdeild í endurmenntun kennara - og
mat á skólastarfi. Fræðsluskrifstofur em því langt frá því
að vera séríslenskt fyrirbæri. Hlutverk þeirra hér á landi
hefur þó fyrst og fremst einkennst af tveimur fyrr-
greindu þáttunum því að um eiginlegt mat á faglegu
starfi skóla hefur ekki verið að ræða af þeirra hálfu.
Síðasta áratuginn eða svo hafa verið gerðar róttækar
breytingar á skólakerfum flestra vestrænna þjóða. í
flestum löndum hafa þessar breytingar einkennst af
nokkuð mótsagnakenndri blöndu af vald-
dreifingu og miðstýringu. Miðstýringin hef-
ur falist í því að ríkisstjómir hafa hert tök
sín á námsskrám skólanna og aukið hlut
samræmdra prófa. Valddreifingin hefur fal-
ist í því að færa fjárhagslega ábyrgð á
rekstri skólanna og framkvæmd námsskrár-
innar til einstakra skóla. Hvort tveggja hef-
ur dregið úr hlutverki fræðsluskrifstofanna.
Við hina fjárhagslegu valddreifingu gufar
stjómsýsluhlutverk þeirra upp af sjálfu sér
en um leið dregur gjarnan úr umsvifum
þeirra og getu til að veita skólum þann fag-
lega stuðning sem þeir þurfa.
Fræðimenn sem rannsaka og fjalla um skólaþróun em
langt frá því að vera hrifnir af þessari þróun mála. Þeir
skilgreina skólaþróun sem sérstaka aðferð við breytingar
í skólum. Markmið skólaþróunar er tvíþætt: Að leiða til
betri árangurs, í víðum skilningi, af skólagöngu nemenda
jafnframt því að styrkja innviði skólanna sem stofnana
og gera þá hæfari til að takast á við breytingar og um-
bætur. Að mati fræðimanna verður umbótum í skóla-
starfi seint komið á með lagasetningu og tilskipunum
ofan frá í stjórnkerfinu á borð við ríkisnámsskrár og
samræmd próf. Skólum verður aðeins breytt innan frá
með því að koma þar á stjómunarháttum sem skapa að-
stæður fyrir umbætur í skólastarfi þar sem fagleg þróun
kennara og heildarþróun skólans fara saman og styðja
hvor aðra.
Eitt af gmndvallaratriðunum í þessum hugmyndum er
að þó svo að hver einstakur skóli sé vettvangur þess um-
bótastarfs sem þar fer fram þá er ekki hægt að líta á hann
sem eyland sem er sjálfu sér nægt. Utanaðkomandi ráð-
gjöf og aðstoð, sem sniðin er að þörfum hvers einstaks
skóla, er afar mikilvæg og getur ráðið úrslitum um gæði
og árangur skólastarfs. Víða erlendis, t.d. í Bretlandi, fer
hluti af fjárveitingu skólanna í að kaupa slíka þjónustu,
ýmist af háskólastofnunum eða einkareknum ráðgjafar-
fyrirtækjum. A Islandi sýnist mér að slíku geti aldrei
orðið til að dreifa, einfaldlega vegna smæðar þjóðfélags-
1 6 1