Sveitarstjórnarmál - 01.09.1995, Blaðsíða 31

VERKASKIPTI RÍKIS OG SVEITARFÉ LAGA
Tillögur um jöfnunaraðgerðir í tengsl-
um við yfirfærslu grunnskólans
Garðar Jónsson, viðskiptajrœðingur hjá Sambandi íslenskra sveitarfélaga
Hér á eftir verður gerð grein fyrir þeim
tillögum sem lagðar hafa verið fram um
framkvæmd jöfnunaraðgerða í tengslum
við flutning grunnskólans alfarið frá ríki til
sveitarfélaga, ef af honum verður, en Ijóst
var allt frá upphafi þeirrar umræðu að grípa
þyrfti til slíkra aðgerða. Sú aðferð sem ég
mun lýsa hér við skiptingu jöfnunarfjárins
er afrakstur nefndar sem skipuð var af fé-
lagsmálaráðherra til þess að endurskoða
ákvæði reglugerðar Jöfnunarsjóðs sveitar-
félga um jöfnunarframlög og hefur áður
verið kynnt. Á 15. landsþingi Sambands íslenskra sveit-
arfélaga á Akureyri sl. sumar fór nokkuð ítarleg umræða
fram um þetta málefni að mínu mati. Sérstakt erindi var
flutt um þetta efni ásamt því að mikil umræða um þetta
spannst í þeirri nefnd þingsins er fjallaði um jöfnunar-
framlög. Ennfremur skilaði nefndin af sér tillögum og
greinargerð varðandi endurskoðun á jöfnunarframlögum
Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga sem dreift var á fjármálaráð-
stefnu sambandsins í nóvember síðastliðnum en sérstak-
ur kafli var þar um þetta afmarkaða efni.
Mat á jöfnunarþörf
Þegar metin er jöfnunarþörf sveitarfélaga í tengslum
við flutning grunnskólans alfarið frá ríki til sveitarfélaga
verður annars vegar að líta á þann kostnaðarauka sem
sveitarfélögin verða fyrir í heild sinni og hins vegar þá
tekjustofna sem sveitarfélögin fá í tengslum við það.
Þrátt fyrir að hvorugt liggi endanlega ljóst fyrir hafa lín-
ur smám saman verið að skýrast, m.a. með útkomu
skýrslu grunnskólanefndar frá því sl. haust og þeirri
vinnu sem fram hefur farið nú á undanfömum mánuð-
um.
Miðað við nýjustu tölur má áætla að kostnaður ríkis-
ins vegna þeirrar starfsemi grunnskólans og tengdra
stofnana, sem ætlað er að flytjist frá ríki til sveitarfélaga,
geti verið í kringum 6,3 milljarðar króna þegar ákvæði
nýrra grunnskólalaga, sem samþykkt voru á Alþingi í
mars sl., verða að fullu komin til framkvæmda. Hér er
langt frá því um endanlega fjárhæð að ræða
þar sem ekki er búið að meta allan kostnað
vegna yfirfærslunnar, svo sem vegna kjara-
samnings kennara o.fl. Þessi fjárhæð er því
meira sett hér fram til að auðvelda frekari
lýsingu á jöfnunaraðgerðunum.
Gert hefur verið ráð fyrir því að útsvar
sveitarfélaga hækki og þau fái þar með
aukna hlutdeild í staðgreiðslunni til að
mæta kostnaðaraukanum vegna flutnings-
ins. Gengið er út frá því að um innbyrðis
skiptingu verði að ræða þannig að ríkissjóð-
ur lækki tekjuskattsprósentu sína að sama skapi.
Ef mæta á öllum kostnaðaraukanum með útsvari þyrfti
það að hækka um 2,72 prósentustig ef miðað er við 6,3
milljarða króna kostnað. Hins vegar er ljóst vegna þess
hvað skólaeiningar eru misjafnlega hagkvæmar og þar
með misdýrar að útsvarshækkunin sem sveitarfélögin fá
beint til sín verður eitthvað lægri. Til þess að finna út þá
hækkun er gert er ráð fyrir að horfa fyrst á það sveitarfé-
lag þar sem rekstrarkostnaður grunnskólans, þ.e. sá
kostnaður sem flyst frá ríki til sveitarfélaga, er hlutfalls-
lega minnstur. Útreikningar hafa sýnt að rekstrarkostn-
aður grunnskóla í Reykjavík er einna minnstur á hvem
nemanda og þyrfti sveitarfélagið ekki nema 2,12 pró-
sentustiga hækkun útsvars til að standa undir auknum
kostnaði vegna flutningsins. Eðlilegast er því að há-
marksútsvar hækki hjá öllum sveitarfélögum um 2,12
prósentustig eða sem nemur 4.910 millj. kr. en mismun-
urinn, kr. 1.390 millj., fari til jöfnunaraðgerða og renni
því í Jöfnunarsjóð sveitarfélaga til frekari úthlutunar.
Hér er því gert ráð fyrir að 22% af þeim tekjustofni sem
sveitarfélögin fá þurfí að fara til jöfnunaraðgerða.
Útreikningur á jöfnunarframlögum vegna
grunnskóla
Samkvæmt tillögum nefndarinnar eru markmið með
jöfnunaraðgerðum vegna yfirtöku sveitarfélaga á
kennslukostnaði grunnskólans eftirfarandi:
- að jöfnunaraðgerðir hvetji til hagkvæmni í rekstri.
1 57