Sveitarstjórnarmál - 01.09.1995, Blaðsíða 26

VERKASKIPTI RÍKIS OG SVEITARFÉLAGA
félög geti lagt sínar áherslur og markmið í skólamálum.
Til að skólastarfið megi þróast í samræmi við sífellt
breytilegar kröfur samfélagsins þurfa skólamir að hafa
ýmsa þætti sem koma utan að, s.s. ráðgjafarþjónustu,
þjónustu við böm með sérþarfir, sérskóla, endurmennt-
un starfsmanna, eftirlit og mat og margt fleira. Sveitar-
stjómir verða að leita leiða til að samræma og samhæfa
skólastarf skóla á milli og gera það sem skilvirkast svo
ákvæði annarrar greinar laganna, „að leitast skuli við að
haga störfum skólanna í sem fyllstu samræmi við eðli
og þarfir nemenda og stuðla að alhliða þroska, heilbrigði
og menntun hvers og eins“, verði sem best tryggt.
í þeirri umræðu sem fram hefur farið um yfirtöku
sveitarfélaga á öllum rekstri grunnskóla hafa sjónir
manna einkum beinst að því í rekstri fræðsluskrifstof-
anna er lýtur að sérfræðiþjónustu og skilgreint er í grein-
um 42 og 43 í nýjum lögum um grunnskóla. Miklu síður
að því er lýtur að samræmingu, uppbyggingu þekkingar
í skólamálum, ráðgjöf er lýtur að rekstri skóla o.fl. sem
nauðsynlegt er og flestir skólar eða sveitarfélög hafa
þurft að leita með til fræðsluskrifstofanna til þessa. Þetta
er ekki sagt til að gera lítið úr mikilvægi sérfræðiþjón-
ustunnar heldur til að undirstrika gildi annarra viðfangs-
efna fræðsluskrifstofa og til að vekja athygli manna á
hversu miklu þau varða allt skólastarf. Nauðsynlegt er
að þeim verði skipað með ákveðnum hætti ekki síður en
þeirri sérfræðiþjónustu sem lög kveða á um. Hér skal
varað við því, sem aðeins virðist gæta meðal sveitar-
stjómarmanna, að skoða breytingar á starfsemi fræðslu-
skrifstofa í því ljósi að færa megi ákveðna þætti í starf-
semi skrifstofanna heim með það að markmiði að skapa
ný störf í heimabyggð fremur en hafa heildarsýn á við-
fangsefnið og hagsmuni skólastarfs.
Verkefni fræösluskrifstofa
Eitt af hlutverkum fræðsluskrifstofa er og hefur verið
að hafa með höndum eftirlit með skólastarfi í fræðslu-
umdæmunum. Þær veita kennsluráðgjöf og hafa faglega
umsjón og eftirlit með nýbreytni og þróunarstarfi og sér-
kennslu í skólum umdæmisins ásamt því að halda uppi
sálfræðiþjónustu til leiðbeiningar foreldrum og starfs-
mönnum skóla um uppeldi nemenda sem eiga við sál-
ræna, tilfinningalega eða félagslega örðugleika að stríða.
Fræðslustjóri er forstöðumaður fræðsluskrifstofu og hef-
ur í umboði menntamálaráðuneytisins og í samvinnu við
skólanefndir umsjón og eftirlit með framkvæmd laga og
reglugerða um grunnskóla, úthlutun kennslustunda, eft-
irlit með námi og kennslu, forgöngu urn umbætur í
skólamálum. Hann úrskurðar í ágreiningsmálum eða að-
stoðar við lausn þeirra, fundar með skólanefndum og
skólastjórum auk fleiri verkefna. Fræðsluskrifstofur
veita skólum jafnframt bæði sálfræði- og kennslufræði-
lega þjónustu og þá fer þar fram úrvinnsla úr vinnu-
skýrslum kennara og launaskráning.
Á fræðsluskrifstofum hefur því safnast saman traust
þekking á skólum og skólastarfi. Þangað geta skólastjór-
ar og forystumenn sveitarfélaga leitað um upplýsingar
og algengt er að óskað sé atbeina fræðsluskrifstofu til
lausnar vanda sem upp kemur í skólum, samskiptum
skóla og sveitarstjóma, skólastjóra og kennara eða milli
skóla og foreldra. Fræðsluskrifstofurnar eru jafnframt
mikilvægur samræmingaraðili fyrir skólastarf í fræðslu-
umdæmunum. I nýjum lögum er ekkert ákvæði um
skiptingu landsins í fræðsluumdæmi né neinn samræm-
ingaraðila fyrir sveitarfélögin en þess í stað skilið eftir
hjá þeim á hvem hátt þau skipa þeim málum eftir að þau
hafa tekið við verkefninu. Lögin kveða þó á um að sveit-
arfélögum sé skylt að sjá skólum fyrir sérfræðiþjónustu
sem til þessa hefur verið veitt af fræðsluskrifstofum. Það
er hins vegar lagt í hendur sveitarfélaga með hvaða hætti
þjónustan verði veitt og henni fyrir komið. Samkvæmt
lögum um félagsþjónustu sveitarfélaga ber þeim að veita
foreldrum og ungmennum ýmiss konar ráðgjöf vegna
erfiðleika sem að þeim steðja. Eins og allir þekkja hafa
sveitarfélög sinnt þessu hlutverki sínu misvel. Það hefur
leitt til þess að aðrar þjónustustofnanir, sem hafa svipað
skilgreint hlutverk, hafa setið uppi með úrlausn þeirra
verkefna sem sveitarfélögin annars hefðu átt að sinna
eða koma að. Þetta hefur m.a. gert það að verkum að
skólar hafa í æ ríkari mæli kallað eftir sálfræðiþjónustu
frá fræðsluskrifstofunum og sökum þess hve þau mál eru
brýn hafa önnur störf sérfræðiþjónustunnar setið á hak-
anum. Margir líta til þess að ná megi fram ákveðinni
hagræðingu með samhæfingu sérfræðiþjónustu skóla að
annarri þjónustu sem sveitarfélögum ber skylda til að
veita, s.s. félagsþjónustu og þjónustu við leikskóla.
Uppbygging og varöveisla þekkingar á
skólakerfinu
Þótt fræðsluskrifstofur séu bam síns tíma er erfitt að
sjá fyrir sér að þeim störfum sem þar eru unnin yrði bet-
ur fyrir komið en í miðlægum stofnunum sem reknar
yrðu svæðabundið í samstarfi sveitarfélaga. Þessar stofn-
anir gætu haft mörk hinna gömlu fræðsluumdæma eða
aðra skipan sem hagfelldari getur talist og sveitarfélög
koma sér saman um. Þjónustu stofnananna mætti síðan
veita með mismunandi hætti og hafa þá skipan í huga að
sem mest nándarþjónusta verði veitt. Þannig mætti hugsa
sér að þjónustuskrifstofur verði starfræktar á nokkrum
stöðum innan þjónustusvæðisins. Rekstri þessara stofn-
ana má þó ekki skipa niður í svo smáar einingar að þjón-
ustan hafi aldrei þá burði sem skólunum eða skólarekstr-
inum er nauðsynleg. Erfitt er að hugsa sér uppbyggingu
slíkra þjónustustofnana, 8 eða fleiri talsins, nema þær
eigi sér sameiginlegan vettvang. I mínum huga er hvergi
eðlilegra en að þessi vettvangur verði hjá Sambandi ís-
lenskra sveitarfélaga og erfitt að sjá að samtökin komist
hjá því að hafa einhvem farveg fyrir skólamál. Lögin
ætla samtökunum alltént nokkurt hlutverk með varð-
veislu og rekstri orlofssjóðs kennara og vel mætti hugsa
I 52