Sveitarstjórnarmál - 01.09.1995, Blaðsíða 63

SOFN
Náttúrustofa Austurlands
í Neskaupstað
Gunnar Ólafsson, starfandi forstöðumaður
Náttúrustofu Austurlands
Náttúrustofa Austurlands var opn-
uð við hátíðlega athöfn af Guð-
mundi Bjarnasyni umhverfisráð-
herra í Neskaupstað þann 24. júní
1995. Til opnunarinnar var boðið
bæjarstjóm Neskaupstaðar og sveit-
arstjórnarmönnum af Austurlandi
ásamt náttúrufræðingum og áhuga-
mönnum um náttúrufræði. Stofan
starfar samkvæmt lögum nr.
60/1992 um Náttúrufræðistofnun ís-
lands og náttúrustofur og reglugerð
nr. 384/1994 um skipulag og starf-
semi Náttúrustofu Austurlands í
Neskaupstað.
Neskaupstaður á og rekur stofuna
með stuðningi ríkissjóðs en gert er
ráð fyrir að önnur sveitarfélög geti
gerst aðilar að stofunni. Hér er um
að ræða fyrstu náttúrustofu landsins
og verður því litið til hennar sem
fyrirmyndar væntanlegra stofa.
Vonir standa til að Náttúrustofa
Austurlands verði kjölfesta í nátt-
úrurannsóknum í fjórðungnum og
um leið miðstöð upplýsinga til al-
mennings og sveitarfélaga um um-
hverfismál og náttúmvemd.
Forstöðumaður Náttúrustofu
Austurlands er dr. Guðrún Aslaug
Jónsdóttir plöntuvistfræðingur og
tók hún til starfa þann 1. apríl 1995.
Þar sem Náttúrustofan leggur upp
með aðeins einn starfsmann má ljóst
vera að starf hans verður að halda
utan um daglegan rekstur, sinna
ákveðnum rannsóknum og móta
framtíðarstefnu stofunnar, m.a.
með því að forgangsraða verkefnum
í samráði við stjómina eftir því sem
tilefni og tækifæri gefast þegar
reynsla kemur á starfið.
Yfir náttúrustofunni í Neskaup-
stað starfar sérstök stjórn, skipuð
þremur mönnum og þremur til vara.
Neskaupstaður tilnefndi tvo menn í
stjóm en umhverfisráðherra einn og
er hann jafnframt formaður. Skip-
unartími stjómar er milli reglulegra
sveitarstjómarkosninga og er hlut-
verk hennar að annast rekstur stof-
unnar, gera fjárhagsáætlanir og
fylgjast með fjárhag hennar og
starfsemi. Stjórnina skipa í dag
Hermann Níelsson, formaður, Jón
Kristjánsson alþingismaður sem er
ritari og Einar Már Sigurðarson,
meðstjómandi.
Hlutverk náttúrustofunnar
Náttúmstofa Austurlands starfar í
samvinnu við Náttúrufræðistofnun
Islands og er hlutverk hennar marg-
þætt. I reglugerðinni um skipulag
og starfsemi stofunnar segir að hlut-
verk hennar sé:
• að stunda vísindalegar rann-
sóknir á náttúru Austurlands
• að safna gögnum og varðveita
heimildir um náttúmfar og stuðla að
almennum náttúrurannsóknum og
skal einkum lögð áhersla á Austur-
land og sérstöðu náttúmfars á þeim
slóðum
• að stuðla að æskilegri landnýt-
ingu, náttúruvernd og fræðslu um
umhverfismál bæði fyrir almenning
og í skólum á Austurlandi
• að veita fræðslu um náttúru-
fræði og aðstoða við gerð náttúru-
sýninga á Austurlandi
• að veita Neskaupstað og öðmm
sveitarfélögum á Austurlandi um-
beðna aðstoð og ráðgjöf á verksviði
stofunnar, m.a. vegna nýtingar nátt-
úrulegra auðlinda, skipulagsmála og
mats á umhverfisáhrifum fram-
kvæmda enda komi greiðsla fyrir.
Það má því í grófum dráttum
skipta verkefnum náttúmstofunnar í
þrjá meginþætti, rannsóknir, gagna-
söfnun og varðveislu heimilda og
fræðslu.
Rannsóknir
Nauðsynlegt er að fylla í þá þekk-
ingarmynd sem við nú höfum af
náttúru Austurlands með margvís-
legum rannsóknum. Þekking er
ekki einungis nauðsynleg til að auka
fræðilegan skilning á náttúmnni og
samspili ólíkra þátta hennar, heldur
einnig undirstaða þess að hægt sé að
skilja eiginleika þeirra auðlinda sem
nýttar em og haga nýtingu af skyn-
semi. Þótt margvíslegar rannsóknir
hafi verið stundaðar á Austurlandi
fram að þessu er enn fjölmargt
óþekkt.
Þegar talað er um vísindalegar
rannsóknir þá er aðallega átt við
svonefndar gmnnrannsóknir en þær
fela í sér alhliða athugun á náttúr-
unni þar sem safnað er saman upp-
lýsingum um flesta þætti hennar.
Þær upplýsingar sem þannig fást eru
síðan forsenda þess að hægt sé að
stunda það sem hefur verið nefnt
hagnýtar rannsóknir. Sem dæmi um
þess háttar rannsóknir má nefna efn-
isleit til vegagerðar, rannsóknir
tengdar virkjanaframkvæmdum og
hafnargerð. Það er mikilvægt að
gera sér grein fyrir því að til þess að
1 89