Sveitarstjórnarmál - 01.09.1995, Blaðsíða 44

FÉLAGSMÁL
Norrænt þróunarverkefni um
málefni fatlaðra
Margrét Margeirsdóttir, deildarstjóri í félagsmálaráÖuneytinu
í eftirfarandi grein er ætlunin að kynna þrjár nýjar
bækur sem eru afrakstur þriggja ára samstarfs Norður-
landanna fimm og fjalla um þróunarverkefni í málefnum
fatlaðra með það að markmiði að bæta lífsgæði þeim til
handa. Félagsmálastefna í málefnum fatlaðra á Norður-
löndum miðar að því að fötluðum sé gert kleift að taka
þátt í samfélaginu á sínum heimaslóðum og hafa áhrif á
eigin lífskjör.
Flutningur fatlaðra úr stórum miðstýrðum stofnunum
til sambýla eða sjálfstæðrar búsetu, sem nú á sér stað á
Norðurlöndunum, hefur vakið nýjar þarfir fyrir fjöl-
breytilegri búsetu og heimilisgerð, til að stofna til fé-
lagslegra tengsla, til þátttöku í atvinnulífinu og eiga sér
innihaldsríkar tómstundir.
Umræðan um lífsgæðin á sinn þátt í að skilgreina
þessa þróun og skapa ný hugtök. Beiting hugtaka á
borð við sjálfsákvörðun og sjálfsmat eru til marks um
nýja afstöðu hjá stuðningsfólki og starfsliði. í vaxandi
mæli er að því stefnt að skapa jákvæða sjálfsímynd og
hvetja til virkrar þátttöku í samfélaginu.
Mikil áhersla er lögð á að bæta menntun starfsfólks,
bæði grunnmenntun og endurmenntun, sem eykur hæfni
þess til að fylgja eftir hinum nýju sjónarmiðum í félags-
þjónustu fatlaðra.
Árið 1990 hófu fulltrúar félagsmálaráðuneyta í Nor-
egi, Svíþjóð, Finnlandi, Danmörku og Islandi að leggja
drög að sameiginlegu norrænu þróunarverkefni um mál-
efni fatlaðra. Verkefnið hlaut fjárstuðning frá Norrænu
ráðherranefndinni og naut aðstoðar Þróunarstofnunar fé-
lagsmála í Kaupmannahöfn. Framkvæmdastjóri verk-
efnisins var danski félagsfræðingurinn Per Holm en yf-
irumsjón var í höndum sérstakrar stjómar sem í áttu sæti
Eva Lisskar-Dahlgren og Peter Brusén frá Svíþjóð,
Steinar Bergh og Anne Bakke frá Noregi, Viveca Arr-
henius frá Finnlandi, Margit Jespersen frá Danmörku og
Margrét Margeirsdóttir frá Islandi.
Verkefnið hófst formlega 1992 og því lauk í apríl
1995.
Fulltrúum rúmlega 50 þróunarverkefna frá þátttöku-
ríkjunum fimm var boðið að eiga aðild að verkefninu.
Markmiðið var m.a. að koma á fót tengslum milli lykil-
fólks í þróunarvinnu í hverju landi um sig og miðla
reynslu og þekkingu af áhugaverðum nýjungum og þró-
unarverkefnum. Einnig að hvetja til nýrra hugmynda og
ýta úr vör nýjum þróunarverkefnum. Verkefnið átti þan-
nig að efla faglega starfshætti og gott félagsmálasamstarf
á Norðurlöndunum og leggja sitt af mörkum til að auka
áhrifin af nýjum norrænum aðgerðum varðandi málefni
fatlaðra.
Verkefnið var að inntaki byggt upp kringum þrjú
þemu: Fatlaðir í heimabyggð, Stjóm eigin mála og lífs-
gæði og Tjáskipti/samskipti.
Varðandi fyrstnefnda þemað var m.a. kynnt reynsla
manna af þverfaglegum og „þversviða" verkefnum með
það að markmiði að samræma sem mest þjónustu í þágu
fatlaðra og vinna gegn því að verkefni splundrist eða
týnist milli stjómkerfa.
Á fundum og ráðstefnum, sem vom haldnar með þátt-
takendum á þessu þriggja ára tímbili meðan verkefnið
stóð yfir, var reynslan af þróunarverkefnum kynnt og
rædd. Afstaða og mismunandi skoðanir manna voru
ræddar ofan í kjölinn. Gengið var út frá gildandi starfs-
háttum í hinum einstöku löndum og borið saman það
sem er líkt og frábrugðið í skilningi norrænna þjóða
varðandi lífsgæði, lífskjör og menningu fólks á Norður-
löndum.
Hér á eftir verður lögð sérstök áhersla á að kynna kafla
úr bókinni sem fjalla um fatlaða í heimabyggð þar sem
sveitarfélögin eiga beinan hlut að máli og ætti því að
höfða öðm fremur til lesenda þessa rits.
Eitt þróunarverkefnið, sem kemur frá Svíþjóð, fjallar
um flutning á málefnum fatlaðra frá landsþingi (héraðs-
stjóm) til sveitarfélaga.
Þar skýrir Magnus Tideman ítarlega frá mismunandi
skipulagsformum sem sveitarfélög velja til að stjóma
hinum nýju verkefnum fyrir fatlaða sem sveitarfélagið á
að sjá um þegar ábyrgðin flyst til sveitarstjóma. Hverjir
em kostir og gallar við mismunandi skipulagshætti?
Tideman byggir á reynslu varðandi breytingar sem
urðu á þessum málum í Hallandi og Jamtalandi í Sví-
þjóð. Hann greinir sérstaklega frá hvernig til tókst í
Halmstadsveitarfélaginu (80 þús. íbúar) þegar það tók
við málefnum fatlaðra.
Grete Dammen og Britta Iversen, sem em starfsmenn í
1 70