Sveitarstjórnarmál - 01.09.1995, Blaðsíða 41

MALEFNI ALDRAÐRA
Úr fundarsal á ráöstefnunni um öldrunarþjónustu - rekstur og gæöl á Hótel Loftleiöum 17. mars sl.
ekki vera án opinberrar
velferðarþjónustu.
í lögum um málefni
aldraðra er ekki skilgrein-
ing á hvenær einstaklingur
telst aldraður. Almennt er
þó miðað við 67 ára aldur,
þ.e.a.s. þann aldur er ein-
staklingur öðlast rétt til
ellilífeyris frá almanna-
tryggingum. Þessi viðmið-
un fer þó ekki endilega
saman við starfslok.
Þannig miðast starfslok
opinberra starfsmanna við
70 ára aldur eða fyrr ef
hann hefur öðlast rétt til
eftirlauna og/eða lífeyris.
Líf hins aldraða breytist
í sjálfu sér ekkert við það
að verða 67 ára. Heilsan
breytist ekki á einni nóttu
og fjölskyldan og hið fé-
lagslega umhverfi tekur
ekki stakkaskiptum á
þessum tímamótum. Af-
staða hins opinbera til
hans gjörbreytist hins vegar, hann er settur í aðra hillu
hjá Hagstofunni, hjá Tryggingastofnun rikisins, hjá fé-
lagsmálastofnunum og víðar. Hann er orðinn löggilt
gamalmenni. Við þessi tímamót hættir okkur, sem yngri
erum, einnig til að breyta um afstöðu til hins aldraða,
sjálfrátt eða ósjálfrátt. Þetta lýsir sér í tilhneigingu til að
ráðskast með einstaklingana: Taka ákvarðanir fyrir þá,
draga ályktanir án þess að spyrja þá og gera áætlanir án
samráðs við þá, þrátt fyrir að hinn aldraði sé við ágæta
heilsu bæði líkamlega og andlega. Meiri hluti aldraðra
býr ekki við skerta fæmi og ætti því auðveldlega að geta
búið í heimahúsum og ráðið ráðum sínum sjálfur. Eðli-
lega eykst þó hlutfall þeirra sem þurfa á aðstoð að halda
af einhverju tagi með hækkandi aldri.
Það er mikilvægt að við alla stefnumótun í málefnum
aldraðra séu þeir sjálfir hafðir með í ráðum. Það er vandi
að bjóða fólki aðstoð þannig að það geti þegið hana með
reisn. A þetta við um aldraða sem og aðra þegna samfé-
lagsins. Hjálpina þarf að miða við þarfir einstaklingsins
og það getur verið erfitt að binda í lög.
Sú stefnumörkun er bundin í lög „að aldraðir geti svo
lengi sem verða má búið við eðlilegt heimilislíf en að
jafnframt sé tryggð nauðsynleg stofnanaþjónusta þegar
hennar gerist þörf‘.
Við vitum að aldraðir óska almennt eftir því að búa
sem lengst í heimahúsum. Ennfremur er vitað að fólk
vill eyða ævikvöldinu á sömu slóðum og það bjó lengst
af ævinnar, í grennd við afkomendur, ættingja, vini og
aðra sem þeim eru nákomnir. Til þess að aldraðir geti
búið heima sem lengst er nauðsynlegt að þeim standi til
boða bæði félagsleg heimaþjónusta og heimahjúkrun svo
og heimsending matar.
Hlutfall aldraðra íbúa sem dvelja á stofnunum er áber-
andi hærra hér á landi en annars staðar á Norðurlöndum.
í Svíþjóð eru einungis 5% aldraðra sem dvelja á stofnun-
um fyrir aldraða, í Finnlandi er hlutfallið 5,6 en í Dan-
mörku og Noregi 6,5%. A íslandi dvelja hins vegar um
12,6% á stofnunum. Hér er um verulegan mun að ræða.
Af hverju búa hlutfallslega mun fleiri aldraðir á stofn-
unum hér á landi en annars staðar á Norðurlöndunum?
Er heilsa okkar svo frábrugðin heilsu nágranna okkar þar
að við þurfum að öllu jöfnu frekar á stofnanadvöl að
halda meðan þeir geta búið í heimahúsum?
Ég held að svarið liggi annars staðar. Sú skýring hefur
verið sett fram að íslenskt veðurfar, kuldi og vosbúð,
hafi valdið því að einhver hluti elstu kynslóðarinnar sé
verr haldinn líkamlega en nágrannaþjóðimar.
Nærtækari skýring hlýtur þó að liggja í því að við veit-
um hlutfallslega mun færri öldruðum félagslega heima-
þjónustu en hinar þjóðimar á Norðurlöndum. Ennfremur
njóta að öllu jöfnu mun færri heimahjúkrunar hér á landi
en hjá þeim. Og síðast en ekki síst er ekki hægt að úti-
loka að á vissum svæðum hafi hátt hlutfall vistrýma
dregið úr uppbyggingu félagslegrar og hjúkrunarlegrar
heimaþjónustu. Sveitarstjómarskipunin í landinu hefur
torveldað uppbyggingu félagslegrar þjónustu. Afleiðing
1 67