Sveitarstjórnarmál - 01.09.1995, Blaðsíða 36

VERKASKIPTI RÍKIS OG SVEITARFÉ LAG A
ins. Þess vegna tel ég að utanaðkomandi þjónusta og
stuðningur við faglegt starf íslenskra grunnskóla geti
aldrei orðið öðruvísi en í skötulíki nema hún sé veitt af
opinberum stofnunum. Þær stofnanir eiga hiklaust að
heita fræðsluskrifstofur enda er sú nafngift föst í sessi í
skólakerfinu og er lýsandi fyrir hlutverk þeirra. Ur því
sem komið er er ekki öðrum til að dreifa en sveitarfélög-
unum til að reka þær og að minni hyggju er það eitt af
mikilvægustu verkefnum þeirra á sviði skólamála á
næstu árum.
Þarfir skólanna
Hverjar eru þá helstu þarfir skólanna fyrir utanaðkom-
andi þjónustu? Því er erfitt að gera skil í stuttu máli en
hér verður þó tæpt á því sem ég tel mikilvægast. Þær
þarfir sem ég nefni eru ekki í forgangsröð. Eg lít þannig
á að það sé réttur allra skóla að fá þær allar uppfylltar.
Almenn kennsluráógjöf
Almenn kennsluráðgjöf felst í aðstoð við kennara í
starfi við skipulagningu náms og kennslu, skólaþróun og
umbætur af ýmsu tagi. Því miður hefur jafnt og þétt
dregið úr þessari þjónustu við skóla. Eftir gildistöku
grunnskólalaganna 1974 var komið á fót í menntamála-
ráðuneytinu stöðum námsstjóra fyrir hverja námsgrein.
Seint á síðasta áratug voru þessar stöður lagðar niður
undir því yfirskini að þær ætti að flytja til fræðsluskrif-
stofanna. Við það var því miður aldrei staðið að neinu
marki. Ég er hins vegar þeirrar skoðunar að þessi þjón-
usta sé skólum mjög mikilvæg sé vel að henni staðið.
Sálfræöi- og sérkennsluþjónusta
Um þennan þátt þarf svo sem ekki að hafa mörg orð.
Þó má minna á að samkvæmt lögum er grunnskólinn
fyrir alla og á að haga störfum sínum í samræmi við
þarfir hvers og eins. Þörf skólanna fyrir stuðning á þessu
sviði er augljós, ekki síst fámennra skóla með fámennt
starfslið þar sem oftar en ekki er enginn menntaður sér-
kennari.
Kennslugagnasöfn
Uppbygging kennslugagnasafna við fræðsluskrifstof-
umar er gamalt baráttumál skólamanna utan höfuðborg-
arsvæðisins og skólum þar til ómetanlegs gagns. Eins og
er rekur Kennaraháskólinn kennslugagnamiðstöð í húsa-
kynnum Námsgagnastofnunar í Reykjavík en augljóst er
að kennarar utan höfuðborgarsvæðisins eiga ekki að-
gang að henni frá degi til dags. Þess vegna er óhjá-
kvæmilegt að byggja þessa þjónustu upp utan höfuð-
borgarsvæðisins einnig.
Endurmenntun
Fræðsluskrifstofur hafa margar hverjar sinnt veiga-
miklu hlutverki við starfsmenntun kennara í góðri sam-
vinnu við Kennaraháskóla Islands og í rauninni þyrftu
tækifæri til endurmenntunar nær vettvangi skólanna að
aukast vemlega. Astæðan er fyrst og fremst sú að hug-
myndir skólamanna um endurmenntun eru að breytast.
Augu þeirra eru að opnast fyrir því að grunnmenntun
kennara er aðeins byrjunin á menntunarferli sem stendur
alla starfsævina. Áhrifaríkasti stuðningurinn við þetta
menntunarferli er ekki stutt einangruð námskeið sem
kennarar sækja einn og einn út fyrir skólann heldur sí-
menntun sem sniðin er að þörfum hvers skóla og fer
gjaman fram á vettvangi og á starfstíma skólans. Slíka
menntun sækja kennarar utan höfuðborgarsvæðisins
varla til Reykjavíkur og þess vegna liggur beinast við að
ætla þjónustustofnunum skólanna úti í fræðsluumdæm-
unum að veita hana. Endurmenntun á vegum fræðslu-
skrifstofa getur þó aldrei orðið öðmvísi en í náinni sam-
vinnu við Kennaraháskólann enda á hann áfram að vera
miðstöð kennaramenntunar í landinu.
Aöstoó viö skólaþróun, skólarannsóknir
og mat á skólastarfi
Allir fagmenn gera þá kröfu til sjálfs sín að leita sífellt
leiða til að bæta sig í starfi. Kennarar em þar engin und-
antekning. Þar að auki gerir samfélagið síauknar kröfur
um gæði skólastarfs sem og þess að skólar meti frammi-
stöðu sína. Hvort tveggja hefur kallað á aukna áherslu á
skólaþróun. Veigamikill þáttur í allri skólaþróun er að
starfsmenn skólanna séu færir um að rannsaka og leggja
mat á eigin störf og gera áætlanir um umbætur á gmnd-
velli matsins. Þetta lítur sakleysislega út á blaði en þegar
á hólminn er komið er afar mikilvægt að skólar eigi kost
á aðstoð sem sniðin er að þörfum þeirra; veitt kennurum
þegar þeir vilja og á þann hátt sem þeir vilja.
Mat á frammistöðu þeirra sem reka skólana og
frammistöðu skólakerfisins í heild er auðvitað jafn mik-
ilvægt en getur að sjálfsögðu ekki komið til kasta stofn-
ana sem reknar em af sveitarfélögum. Þar verður því rík-
ið að koma til skjalanna og er raunar sjálfsögð krafa að
svo verði.
Niöurstaöa
Þótt frammistöðu ríkisins við rekstur fræðsluskrifstof-
anna hafi verið stórlega ábótavant hafa þær engu að síð-
ur verið eitt af mikilvægustu stoðkerfum gmnnskólanna
og stuðlað að jöfnuði til náms í landinu. Þessar stoðir má
síst af öllu veikja. Þvert á móti verður það nú eitt af mik-
ilvægustu verkefnum sveitarfélaga, sem nú hafa tekið að
sér ábyrgð á rekstri íslenskra gmnnskóla, að byggja upp
öflugar fræðsluskrifstofur. Ég hef í þessari grein leitast
við að svara þeirri spumingu hvaða þjónustu þær þurfi
að veita en ekki hvert eigi að vera skipulag þeirra eða
stjómkerfi enda rúmar þessi grein það ekki. Ég vil aðeins
benda á þá hættu sem felst í því að stærri bæjarfélögin
sameini þessa þjónustu þeirri félagsþjónustu sem þau
reka fyrir meðan fámenn sveitarfélög sem enga slíka
þjónustu hafa verða þess vanmegnug að byggja hana upp
1 62