Frjáls verslun - 01.08.2007, Qupperneq 54

54 F R J Á L S V E R S L U N • 8 . T B L . 2 0 0 7
að fólk sendi inn upplýsingar um samkeppnislagabrot. Þetta
tókum við upp á heimasíðunni okkar í fyrra og við höldum
sérstaklega utan um þessar upplýsingar og þær fara allar í
ákveðna frumskoðun hér innanhúss. Við síum síðan úr þær
ábendingar sem við teljum ástæðu til að fylgja eftir og út úr
þessari vinnu koma stundum upp mál sem við ákveðum að
rannsaka að eigin frumkvæði. Þessar upplýsingar eða ábend-
ingar mega vera nafnlausar. Þetta fór tiltölulega rólega af stað
hjá okkur en við fengum þó um 30 ábendingar með þessum
hætti í fyrra. Í ár hefur orðið mikil aukning og það líður ekki
sú vika að ekki berist ábendingar frá almenningi. Sumar eru
léttvægar og jafnvel á mörkunum að þær heyri undir okkur
en inn á milli eru mjög gagnlegar ábendingar. Við fögnum
þessu frumkvæði almennings en einnig frumkvæði fyrirtækja
og starfsmanna þeirra. Þá má nefna að menn geta svo verið
aðilar að máli með því að senda inn rökstudda kvörtun. Hún
þarf að vera formleg og uppfylla ákveðin skilyrði og ef svo er
þá geta menn orðið aðilar að málinu hafi þeir til þess lögvarða
hagsmuni.“
– Það hefur komið fram að undanförnu að oft getur reynst
erfitt að henda reiður á eignaþráðum í íslensku viðskiptalífi
og hverjir eigi hvað, eins og nýleg dæmi sanna. Er ekki jafn
erfitt fyrir Samkeppniseftirlitið að átta sig á eignatengslum
fyrirtækja og því hvort þau séu hugsanlega með markaðs-
ráðandi stöðu?
„Það getur verið það. Hluti af starfi okkar er að fylgjast með
stjórnunar- og eignatengslum í landinu eins og okkur ber
lögum samkvæmt. Það er oft liður í málum eins og samruna-
málum og upplýsingaöflun af þessu tagi getur oft verið ærið
snúin. Stundum getur samruni hafa átt sér stað þótt hann hafi
ekki verið upplýstur eða verið uppi á borðinu. Fyrirtækjum ber
skylda til að upplýsa um eignatengsl en geri þau það ekki þá
höfum við heimild til að beita þau sektum. Það er ekki langt
síðan aðili neitaði að veita umbeðnar upplýsingar þar sem við
vorum að skoða eignatengsl og var hann sektaður um eina millj-
óna króna.“
Nauðsynlegt að veita stjórnvöldum aðhald
– Þú nefndir það fyrr í þessu spjalli að eitt af hlutverkum
Samkeppniseftirlitsins væri að veita stjórnvöldum aðhald.
Hvað felst í því og hvernig hefur það gengið?
„Mín skoðun er sú að stjórnvöld í dag hafa mjög mikinn skiln-
ing á samkeppnismálum en það þýðir ekki að þau þurfi ekki
aðhald. Við gefum t.d. öðru hverju út álit þar sem við bendum
á samkeppnishamlandi ákvæði í lögum og reglum. Þótt stjórn-
völd hafi sett markmið samkeppnislaganna á oddinn og gert
að nokkurs konar stefnumörkun í atvinnulífinu, þá kemur
fyrir að stjórnvöld sjálf kjósa að víkja frá þessari stefnumörkun
með lögum eða reglum þegar þeim þykja aðrir hagsmunir
mikilvægari. Þegar það gerist þá tökum við til varna,“ segir Páll
Gunnar og tilgreinir dæmi af þessu tagi frá síðasta hausti. Þá
hafi Samkeppniseftirlitið verið að fjalla um samkeppnisstöðu
í mjólkuriðnaði. Gefið hafi verið út álit í kjölfar kvörtunar
Mjólku ehf. þar sem þeim tilmælum var beint til landbúnaðar-
ráðherra að hann beitti sér fyrir því að fella úr gildi ákvæði í
búvörulögunum sem undanþiggja mjólkurafurðastöðvar banni
við ólögmætu samráði og sömuleiðis hafi þessi sömu fyrirtæki
verið undanþegin samrunaeftirliti.
„Við töldum að fyrir því væru ekki nægilega sterk rök að
önnur lög ættu að gilda um þessi fyrirtæki en önnur í atvinnu-
lífinu. Enda hafði það sýnt sig að á þessu sviði gat samkeppni
átt sér stað,“ segir Páll Gunnar. Hann segir mál sem þessi hafa
verið mjög stóran þátt í starfi samkeppnisyfirvalda hér áður fyrr
en eftir því sem áherslur stjórnvalda hafi breyst og þau hafi í
auknum mæli fært sig út úr atvinnurekstri, þá hafi dregið úr
afskiptum samkeppnisyfirvalda af málefnum stjórnvalda.
S A M K E P P N I S M Á L
Hlutverk Samkeppniseftirlitsins
Samkeppniseftirlitið tók til starfa 1. júlí 2005 en þá tóku gildi ný
samkeppnislög. Nýju lögunum er ætlað að stuðla að markvissari
framkvæmd samkeppnislaga og eflingu samkeppniseftirlits. Í
því skyni var stjórnsýslu við framkvæmd samkeppnislaga breytt.
Ein stofnun, Samkeppniseftirlitið, sinnir nú rannsóknum og tekur
ákvarðanir á sviði samkeppnismála sem áður voru í höndum
Samkeppnisstofnunar og Samkeppnisráðs en þessar stofnanir voru
lagðar niður með nýju samkeppnislögunum.
Á heimasíðu Samkeppniseftirlitsins er hlutverki stofnunarinnar lýst
og þar segir m.a.:
„Samkeppniseftirlitið annast framkvæmd samkeppnislaga, en mark-
mið þeirra er að efla virka samkeppni í viðskiptum. Samkeppnis-
eftirlitinu ber að ná markmiðum samkeppnislaga með því að vinna
gegn óhæfilegum hindrunum og takmörkunum á frelsi í atvinnu-
rekstri, vinna gegn skaðlegri fákeppni og samkeppnishömlum og
auðvelda aðgang nýrra keppinauta að markaðnum.
Í hlutverki Samkeppniseftirlitsins felst nánar tiltekið eftirfarandi:
• Að framfylgja boðum og bönnum samkeppnislaga og eftir atvikum
53. og 54. gr. EES-samningsins (Evrópskt efnahagssvæði) og leyfa
undanþágur skv. samkeppnislögum,
• að ákveða aðgerðir gegn samkeppnishamlandi hegðun fyrirtækja,
• að gæta þess að aðgerðir opinberra aðila takmarki ekki sam-
keppni og benda stjórnvöldum á leiðir til þess að gera samkeppni
virkari og auðvelda aðgang nýrra keppinauta að markaðnum,
• að fylgjast með þróun á samkeppnis- og viðskiptaháttum á ein-
stökum mörkuðum í íslensku viðskiptalífi og kanna stjórnunar- og
eignatengsl á milli fyrirtækja.
Eftirlit Samkeppniseftirlitsins tekur til hvers konar atvinnustarfsemi
án tillits til þess hvort hún er rekin af einstaklingum, félögum, opin-
berum aðilum eða öðrum.“