Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.2004, Side 14

Valgerður Katrín Jónsdóttir
r
Fátækt og heilsufar á Islandi
Harpa Njáls, félagsfræðingur og starfsmaður Borgarfræða-
seturs, leggur áherslu á að stjórnvöld hafi fest með lögum
um almannatryggingar að hér á landi skuli vera velferðar-
kerfi sem styður þá sem ekki geta framfleytt sér og fjöl-
skyldum sínum, svo sem fólk sem verður fyrir veikindum,
örorkuþegar, atvinnulausir eöa aldraðir, og eigi þeir rétt á
bótum frá ríkinu.
Engu að síður kemur fram í bók hennar „Fátækt á Islandi við
upphaf nýrrar aldar“ að þeir sem bjuggu við sára fátækt á ís-
landi 1997-1998 voru um 7% þjóðarinnar og engar líkur eru á
að dregið hafi úr fátæktinni á síðustu árum. Hún bendir á að
kjör fátækra á íslandi eru lakari en kjör sambærilegra hópa á
hinum Norðurlöndunum. Island hefur sérstöðu meðal Norð-
urlandaþjóðanna vegna þess að þjóðin ver minnstu hlutfalli af
landsframleiðslu til velferðarútgjalda miðað við aðrar Norður-
landaþjóðir og flestar aðrar vestrænar þjóðir.
Þannig verjum við minna fé til öryrkja, aldraðra
og eftirlifenda og umtalsvert minna fé til stuðn-
ings við barnafjölskyldur en hinar Norðurlanda-
þjóðirnar þó hér sé hlutfall barna undir 1 7 ára
hæst.
Svipaðar niðurstöður fær Sigríður Jónsdóttir í
rannsókn sinni sem nefnist „Það er erfitt að geta
ekki séð fyrir sér sjálfur" sem gerð var á fólki
sem hafði notið fjárhagsaðstoðar Félagsþjónust-
unnar í Reykjavík til langs tíma og fram fór
1997. Þar kemur í Ijós að fólk á Islandi bjó við
meiri fátækt en niðurstöður sambærilegra rann-
sókna á Norðurlöndunum sýndu sem gerðar
voru í 4 höfuðborgum á langtímastyrkþegum fé-
lagsþjónustu. Rannsóknin Ieiddi enn fremur í
ljós að fólk í þessari stöðu átti við meiri heilsu-
farsvanda að stríða en hjá hinum Norðurlanda-
þjóðunum.
I einum hluta bókar Hörpu Njáls eru viðtöl við
nokkrar fjölskyldur sem búa við fátækt. Við val á
þátttakendum var leitað til ýmissa aðila og þeir
beðnir um ábendingar um einstaklinga sem búa
við fátækt. Meðal annars var Ieitað til Félags-
starfs eldri borgara, Öryrkjabandalagsins, Félags
einstæðra foreldra, Eflingar-stéttarfélags og
fleiri. Viðmælendur urðu að uppfylla þau skilyrði |
að hafa búið við fátækt í a.m.k. tvö ár, að hafa
ekki átt við fíkniefnavanda, áfengisvanda, spila-
fíkn eða annan vanda að stríða sem hægt er að
kenna um stöðu fólks og erfiðan fjárhag. I þriðja
lagi þurfti fólk að hafa leitað til Félagsþjónust-
unnar eftir aðstoð, til hjálparstofnana, fjölskyldu
sinnar eða annað.
Það vekur athygli að flestar fjölskyldurnar eiga
það sameiginlegt að einhver innan þeirra hefur
misst heilsuna, annaðhvort foreldrarnir eða
Timarit hjúkrunarfræöinga 2. tbl. 80. árg. 2004