Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.2004, Page 43

Fréttamolar...
tímabilinu 1907-1935 og voru búsettir á Stór-
Reykjavíkursvæðinu þegar fyrsti áfangi rann-
sóknarinnar fór fram.
Gert er ráð fyrir að úrtakið í öldrunarrannsókn-
inni verði a.m.k. 10 þúsund manns og verða þeir
boðaðir til þátttöku á 4 ára tímabili. Markmið
öldrunarrannsóknarinnar er að kanna heilbrigði
aldraðra og reyna að komast að hvaða þættir það
eru í umhverfi, erfðum og líkamsástandi fólks
sem hafa áhrif á heilsufar þess á efri árum. Sagði
Vilmundur Bandaríkjamenn hafa mikinn áhuga
á þessum málum til að bæta heilsu aldraðra í
Bandaríkjunum.
Hvað er rannsakað?
Rannsökuð eru öll helstu iíffærakerfi sem tengj-
ast færni og heilsufari aldraðra og fá þátttakend-
ur viðtöl við lækni að lokinni rannsókn þannig að
ef eitthvað athugavert finnst er viðkomandi
beint áfram inn í heilbrigðiskerfið.
Fjölmargt er kannað í rannsókninni. Má þar
nefna segulómun af heila, og v'itræn próf í formi
ýmissa verkefna eru lögð fyrir þátttakendur til að
meta minni þeirra miðað við aldur. Jafnvægis-
próf eru framkvæmd með þar til gerðum búnaði.
Sjónpróf fara fram og augnbotnamyndir teknar.
Gerð er heyrnarmæling. Þá eru þekktir áhættu-
þættir hjarta- og æðasjúkdóma mæidir, svo sem
blóðþrýstingur, blóðfita og fleira, tekið hjarta-
línurit og öndunarpróf framkvæmt. Þá er tekin
tölvusneiðmynd af hjarta til að meta kalkútfell-
ingu í kransæðum, fram fer ómskoðun á hjarta
til að meta starfsemi hjartavöðvans og ómskoðun
á hálsæðum til að meta þykkt æðaveggja. Til að
meta beinþéttni eru teknar tölvusneiðmyndir af
hrygg, lærleggsháls og lærleggshaus. Beinþéttni-
mæling er einnig gerð á hælbeini og ljósmynd
tekin af handarbaki. Tekin er tölvusneiðmynd af
kvið og læri til að meta vöðva og kviðfitu, sérút-
búinn stóll notaður til að meta vöðvastyrk í læri,
gripstyrkur mældur og gerð göngupróf.
Vilmundur sagði að lokum að stærsti ávinningur
rannsóknarinnar verði fyrir komandi kynslóðir og
væntanlega muni fást upplýsingar úr rannsókn-
inni sem nýta megi í forvarnalæknisfræði og til
að auka færni og bæta heilsu manna á efri árum.
Svefnvandamál og heilsufar
Evrópudeild Alþjóöaheilbrigöisstofnunarinnar, WHO, er nú aö safna
upplýsingum um hvaöa áhrif svefnvandamál hafa á heilsufar. Flestir
verja um þriðjungi ævi sinnar í svefn og góöur svefn er undirstaða
góörar heilsu. Svefnvandamál eru þó aö aukast til muna i Evrópu en þau
má rekja til breytinga á lífsstil og umhverfisþátta. Nýleg þýsk rannsókn
sýnir aö í Evrópulöndunum þjáist um 20% íbúanna eöa um 80 milljón-
ir manns af svefnvandamálum og hefur það umtalsverö áhrif á heilsu
þeirra. Hávaði í umhverfinu hefur þar mikil áhrif og kvarta 15% grunn-
skólabarna um aö hávaöi trufi svefn þeirra og 35% finnst erfitt aö
sofna. Nýleg rannsókn, sem gerð var á 8519 einstaklingum á 3373
heimilum í átta borgum, leiddi í Ijós að þeir sem kvarta um aö hávaöi
trufli svefn þeirra á næturnar eru 46% líklegri til aö veröa lenda í slys-
um heima fyrir en þeir sem sofa vel.
Heimili fólks hefur áhrif á heilsuna á margan hátt, hvort sem þaö er
vegna hávaöa, slysa sem eiga sér staö þar, hita, kulda, raka eöa lélegs
útivistarsvæðis. Áriö 1998 slösuðust 10 miiljónir manna á heimilum
sínum og 42.000 þeirra létust af þeim völdum. Nýlegar rannsóknir sýna
enn fremur aö þeir sem hafa góöan aðgang að útivistarsvæöum eru ó-
líklegri en þeir sem hafa hann ekki til aö eiga viö offituvandamál aö
stríöa þar sem þeir hafa betri möguleika á aö hreyfa sig.
Hægt aö fækka dauðsföllum og örkumlum af völdum
umferöarslysa
Evrópudeild Alþjóöaheilbrigðisstofnunarinnar, WH0, hefur sent frá sér
fréttatilkynningu þar sem skoraö er á aðildaþjóðir aö taka höndum
saman og fækka umferöarslysum. í Evrópu látast 350 manns á degi
hverjum vegna umferðarslysa eöa 127.000 manns á ári. 2,4 milljónir
slasast og örkumlast á ári. Meira en tvær milljónir bifreiða lenda í á-
rekstrum á hverju ári, næstum 65% þeirra eiga sér staö í borgum þar
sem mikiö er um gangandi fólk og hjólreiðafólk sem iðulega veröur
fyrir slysum við árekstrana. „Þaö er kominn tími til aö við hættum aö
líta á dauösföll og slys í umferöinni sem óhjákvæmilegan þátt umferð-
armenningarinnar. Á hverju ári látast 6500 börn á götunum og þaö er
ekki hægt aö sætta sig við þaö," segir dr. Marc Danzon, umdæmisstjóri
Evrópudeildar WHO. „Það aö auka öryggi í umferöinni kemur öllum til
góöa og einn af veigamestu þáttunum viö að vernda heilsufar fólks."
Hægt er aö rekja flest dauðsföll til umferöarhraöans. Meö því aö lækka
meðalhraða um 3 kílómetra á klukkustund má koma í veg fyrir 5-6000
mannslát á ári og koma í veg fyrir 120.000-140.000 árekstra og myndu
þeir einir spara 20 milljarða evra. Hækkun meðalhraðans úr 30 kíló-
metrum í 50 á klukkustund áttfaldar hins vegar líkur á því aö gangandi
vegfarendur látist í umferðinni. Hættan viö aö láta lífið í árekstri á 80
kílómetra hraða er 20 sinnum meiri meöal farþega og ökumanna hel-
dur en ef hraöinn er 32 kílómetrar. Börn og ungt fólk eru algengustu
fórnarlömb umferðarslysa. Efst á lista yfir dánarorsakir barna og ungs
fólks á aldrinum 5-29 ára eru bifreiðaslys en í þessum hópi eru meira
en 30% fórnarlamba allra umferðarslysa. í þessum aldurshópi eru ung-
ir menn 80% fórnarlambanna og hraðakstur og ölvunarakstur helstu á-
stæöur þess aö þeir veröa fyrir slysum.
Tímarit hjúkrunarfræöinga 2. tbl. 80. árg. 2004
41