Morgunblaðið - 04.02.1982, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. FEBRÚAR 1982
írsku kosningarnar
yatn á myllu IRA?
KALL írsku stjórnarinnar hefur aukið
líkurnar á því að írski lýðveldisherinn
(IRA) nái fram auknum pólitískum
ávinningi í baráttu sinni fyrir samein-
ingu Irlands, en þingkosningarnar 18.
febrúar munu þó aðallega snúast um
efnahagsmálin.
Ríkisstjórn Fine Gael og Verka-
mannaflokksins undir forystu Garret
FitzGeralds forsætisráðherra féll
með eins atkvæðis mun í atkvæða-
greiðslu á þingi um sparnaðarráð-
stafanir í fjárlagafrumvarpi, sem
miðaði að því að auka skatta og draga
úr ríkisútgjöldum í því skyni að leysa
einn erfiðasta efnahagsvanda írska
lýðveldisins frá stofnun þess 1921.
Ástandið er ekki glæsilegt: 140.000
manns eða fimmtán af hundraði
vinnufærra manna eru atvinnulausir,
verðbólga er 15,2% á ári og skuldir
við útlönd nema tæpum einum millj-
arði írskra punda.
Ef fjárlögin hefðu verið samþykkt
hefðu orðið hækkanir á flestum svið-
um: virðisaukaskattur hefði hækkað
og verð hefði hækkað á flestum vöru-
tegundum, verð á fötum og skófatn-
aði hefði hækkað um 18% og mjólk-
urverð um einn þriðja þar sem nokkr-
ar niðurgreiðslur á matvörum hefðu
fallið niður. Sérstakur skattur hefði
verið lagður á sólarlandaferðir og
tekjuskattur hefði hækkað, sérstakur
skattur hefði einnig verið lagður á
hina tekjuhæstu og nýr skattur á
fasteignaviðskipti.
Harka getur færzt í kosningabar-
áttuna vegna persónulegra og póli-
tiskra illdeilna dr. FitzGeralds, hins
fræðilega sinnaða leiðtoga íhalds-
flokksins Fine Gael (fjölskylda íra),
og Charles J. Haughey, auðmannsins
sem er leiðtogi þjóðernissinnaflokks-
ins Fianna Fail (hermenn örlag-
anna), aðalandstöðuflokks stjórnar-
innar.
En þótt irsk stjórnmál hafi löngum
einkennzt af persónulegum illdeilum
og naggi fremur en hugsjónaágrein-
ingi hefur andófsmaður úr röðum
þingmanna Fianna Fail, Charles
McCreary, komið af stað umræðum
að undanförnu um heiðarleika,
ábyrgðartilfinningu og forystuhæfi-
leika í stjórnmálum.
McCreary hefur gagnrýnt yfirboð
stjórnmálaflokkanna í kosningum
síðustu ára og fengið orð fyrir að vera
heiðarlegasti stjórnmálamaður lýð-
veldisins. Nýlega var hann rekinn úr
flokknum þar sem skoðanir hans
tengdust árásum sem voru gerðar á
Haughey flokksleiðtoga. Sjónarmið
McCrearys hafa fengið góðan
hljómgrunn hjá almenningi og hjá
hagfræðingum, sem hafa með litlum
l)r. KitzGerald þegar hann kom
til íslands í maí 1977
árangri varað hverja ríkisstjórnina á
fætur annarri við yfirvofandi hruni.
Fine Gael og Fianna Fail eru á
öndverðum meiði um hvernig leysa
skuli efnahagsvandann. Fine Gael
vill auka tekjur ríkisins og draga úr
ríkislánum, sem nú munu nema 3,5
milljörðum irskra punda og er met.
Fianna Fail vill halda áfram lántök-
um erlendis, en flokkurinn mun lík-
lega draga úr Jjeim ef hann kemst
aftur til valda. I kosningunum í júní í
fyrra hlaut bandalag Fine Gael og
Verkamannaflokksins 80 sæti af 166 í
neðri deild þingsins, en Fianna Fail
78. Hin þingsætin skiptust milli sjö
óháðra þingmanna.
Mjög fagmannlega þótti staðið að
kosningabaráttu Fine Gael í fyrra og
kjósendur fengu mörg loforð frá
flokknum. Lækka skyldi skatta úr
33% í 25% og standa undir breyting-
unni með hækkun á virðisaukaskatti.
Flokkurinn hét því að allir fengju
auknar tekjur við breytinguna og
aukin áhrif á ráðstöfun tekna sinna.
Dr. FitzGerald heyktist á þessu lof-
orði í fjárlagafrumvarpi sínu, en stóð
við annað meiriháttar loforð, sem
rakst á hitt: að lækka hallann á ríkis-
fjárlögum um 25% í samræmi við þá
stefnu að afnema hallann á fjórum
árum. Hækkunin á virðisaukaskatti
átti að standa undir þessu og hún
varð stjórninni að falli.
Jafnframt hefur efnahagsstefna
Fianna Fail og Haugheys valdið
miklum trúnaðarbresti. Fyrstu mán-
uðina í stjórnarandstöðu neitaði
Haughey, á sama hátt og síðustu
Haughey, leiðtogi
Kianna Kail
mánuðina í embætti forsætisráð-
herra, að við nokkurn mikinn vanda
væri að stríða. Greinilegur klofning-
ur í Fianna Fail hefur einnig dregið
úr trausti manna á honum. Nýlega
skipaði Haughey í stöðu talsmanns
flokksins í fjármálum dr. Martin
O’Donoghue, arkitekt loforða flokks-
ins í kosningunum 1977 og manninn
sem sumir hagfræðingar saka um að
hafa leitt Ira út á þá hálu braut þar
sem þeir eru nú staddir. Haughey
hafði sjálfur fellt dóm yfir hagfræði-
speki dr. Donoghues með því að reka
hann úr stjórn sinni um leið og hann
varð forsætisráðherra.
Sjálfur hefur dr. Donoghue lítið
álit á leiðtoga sínum. Á fundi
„skuggaráðuneytis“ flokksins um
viðbrögð við fjárlagafrumvarpi
stjórnarinnar tókst dr. Donoghue að
koma því til leiðar að lagzt var gegn
þeirri stefnu Haugheys að berjast
með öllum tiltækum ráðum gegn
stefnu stjórnarinnar. Hann hélt því
fram að flokkurinn yrði að sætta sig
við nokkrar harðar ráðstafanir, þar
sem ástandið væri stórhættulegt þeg-
ar öllu væri á botninn hvolft.
Dr. FitzGerald virðist standa held-
ur betur að vígi en Haughey þrátt
fyrir svikin loforð og getur hrósað sér
af því að landsmenn viðurkenna nú
almennt að við alvarlegan efnahags-
vanda er að etja og að efnahagsvand-
inn verður aðalmál kosninganna.
Menn bera almennt mikið traust til
hans, persónulegur heiðarleiki hans
er ekki dreginn í efa og hugrekki
hans er viðurkennt.
Vandamál Norður-írlands hafa lítt
komið við sögu í kosningabaráttunni
til þessa. Þau voru mikið hitamál í
kosningunum í júní því að þá stóð
sem hæst sjö mánaða mótmælafasta
dæmdra skæruliða þjóðernissinna,
sem börðust fyrir því að farið yrði
með þá sem pólitíska fanga í Maze-
fangelsi í Belfast. Tveir fangar voru
kosnir á þingið, Dail, og mótmæla-
fangarnir í Maze nutu viðtækrar
samúðar (tíu fangar létust, þar af
annar þeirra sem var kosinn á þing,
Bobby Sands. Annar fangi var kosinn
á þing í hans stað í haust).
Það getur þó sett nokkurt strik i
reikninginn að Sinn Fein, stjórn-
málahreyfing IRA, hefur ákveðið að
bjóða fram í minnst sex kjördæmum,
aðallega meðfram landamærum
Norður-Irlands. Irski lýðveldis-sósí-
alistaflokkurinn (IRSP) hyggur einn-
ig á framboð og Bernadette Devlin
McAliskey mun bjóða sig fram gegn
Haughey, leiðtoga Fianna Fail, í
Dyflinni fyrir Alþýðulýðræðisflokk-
inn (PD). Þessir þrír hópar munu
heyja sameiginlega kosningabaráttu
og það yrði meiriháttar áfall fyrir
FitzGerald í þeirri tilraun að tryggja
Fine Gael hreinan þingmeirihluta. Ef
Sinn Fein og aðrir þjóðernissinnar fá
nokkur þingsæti geta þeir komizt í
oddaaðstöðu á þingi og komið í veg
fyrir samkomulag við Breta um
Norður-írland. (FitzGerald studdist
við fjóra óháða þingmenn af sex og
IRA-mennirnir sem voru kosnir á
þing voru í fangelsi.)
Haughey hóf kosningabaráttuna og
lagði áherzlu á að lausn á vandamál-
um Norður-írlands yrði takmark
flokks hans ef hann sigraði í kosning-
unum. Hann hét áframhaldandi við-
ræðum við Breta, en lýsti því yfir að
efnahagsmálin yrðu aðalmál kosn-
ingabaráttunnar og spáði því að Fi-
anna Fail fengi sex þingsæta meiri-
hluta.
FitzGerald hefur jafnað ágreining
við samstarfsflokk Fine Gael, Verka-
mannaflokkinn, með því að leggja á
hilluna hina umdeildu tillögu um
18% hækkun söluskatts á fötum og
skófatnaði. En FitzGerald leggur
áherzlu á að aðalbaráttumál Fine
Gael í kosningunum verði sú sparn-
aðarstefna í efnahagsmálum, sem
flokkurinn hefur fylgt og miðar fyrst
og fremst að því að lækka hallann á
fjárlögum og draga úr lántökum er-
lendis. Sérfræðingar segja að Fine
Gael og Verkamannaflokkurinn þurfi
aðeins örlitla fylgisaukningu í mik-
ilvægum kjördæmum til að sigra í
kosningunum.
23
Dozier
Dozier vel
fagnað við
komuna til
Washington
- virðist hafa sloppið
ótrúlega vel eftir 42
daga einangrun
Washington, 3. fehrúar. Al*.
„I»ETTA gefur okkur von um
betri tíð á áratug, sem hefur
þegar á fyrstu tveimur árun-
um, orðið fyrir bardinu á
skæruliðum jafnoft og á öllum
síðasta áratug,“ sagði George
Bush, varaforseti Bandaríkj-
anna, er hann bauð James L.
Dozier, hershöfðingja, vel-
kominn í ræðu sem hann flutti
við komu Doziers til Wash-
ington.
Dozier leit hraustlega út og
virðist hafa komist ótrúlega vei
frá hinni ómannúðlegu 42 daga
einangrun hjá Rauðu herdeildun-
um á Italíu. Hann léttist um 6 kíló
í prísundinni, en slapp að öðru
leyti vel frá dvölinni, utan hvað
vart varð við smávægilega ígerð í
öðru eyra hans við læknisskoðun.
Læknar hafa þó varað við hugs-
anlegum eftirköstum og telja ekki
loku fyrir það skotið að hann
kunni að þjást af lystarieysi og
hafa tilhneigingu til hlédrægni er
frá líður.
„Ég vonast til þess að dvelja hér
í nokkra daga, en geri síðan ráð
fyrir að hverfa til starfa minna í
Verona," sagði Dozier í stuttu
máli við fréttamenn í Washington
í gær.
Utsala - Utsala
Áklæðis- og bútasala
Örfá sófasett á mikiö niöursettu veröi
Stendur í örfaa daga
húsgögn
Áklæði
verð frá
25 kr. per
meter
Ármúla 44 Símar 32035 — 85153
.ipntu ii) i.