Morgunblaðið - 14.02.1985, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. FEBRÚAR 1985
Náttúrufræðasafn - Kjarvals-
staðir náttúruvísindanna
Vísindasafnift f Toronto í Kanada þykir mjög skemmtilegt og er geysivel sótt.
— eftir Þór
Jakobsson
Miklir kuldar á meginlandi Evr-
ópu og í Norður-Ameríku hafa
gert mönnum lífið leitt undanfar-
ið. íslendingar hafa hins vegar
verið lánsamari og notið í ríkum
mæli betra veðurs en þeir eiga að
venjast á þessum árstíma.
Veðurfar ræður miklu um
lífsskilyrði dýra og manna — um
samgöngur, atvinnuvegi og al-
menna vellíðan. Veðrið er líka
nátengt hafinu vegna margs konar
víxláhrifa og óþarft er að minna á,
hve snaran þátt sjórinn, og margt
sem í honum býr, á í gangi þjóð-
lífsins.
Þannig eru margslungin tengsl
milli hinna fjölbreytilegu loft-
strauma sem líða yfir landið, hafs-
ins umhverfis, landsins sjálfs og
dýra og manna. Við erum háð
náttúrunni þrátt fyrir iðnvæðingu
og tæknilegar framfarir á mörg-
um sviðum. í rauninni eru það
öfugmæli að telja sig óháðan þeim
gjöfum náttúrunnar, sem treyst er
á í lífsbaráttunni.
Það er því lífsnauðsyn íslensku
þjóðinni að þekkja umhverfi sitt
vel og stunda rannsóknir á nátt-
úru lands síns. Hún þarf að hafa
náttúruvísindin í hávegum. En
vísindin eru ekki ill nauðsyn. Þau
eru ánægjuauki og svala forvitni
manna. Þannig á að kynna náttúr-
una og rannsóknir á eðli hennar,
náttúruvísindin, að þau auðgi
anda manna og víkki sjóndeild-
arhringinn. Það er mikilvægt að
koma vísindalegum fróðleik á
framfæri vítt og breitt, svo að öll-
um gefist tækifæri til að fræðast
hver á sína vísu.
Ein öld eða tvær?
Nokkuð hefur verið minnst á
það í fjölmiðlum undanfarið, að
tímabært væri að reisa náttúru-
fræðasafn — eða vísindasafn eins
og sumir áhugamenn vilja kalla
staðinn. Hið íslenska náttúru-
fræðifélag var stofnað til að koma
safni á fót. En bráðum er liðin öld
og ekki bólar á safninu.
Líður önnur öld áður en safnið
rís? Vonandi ekki, en húsið sprett-
ur ekki upp úr jörðinni án tilstuðl-
an áhugamanna og skilnings
þeirra sem valdið hafa. Hér þurfa
allir að leggjast á eitt, ungir sem
aldnir, náttúrufræðingar, þeir
sem sækja björg í bú í gróðurmold
eða djúpum hafsins, kennarar,
foreldrar og margir fleiri. Fengur
yrði að því fyrir ferðaþjónustuna i
landinu að geta boðið erlendum
ferðamönnuin í veglegt náttúru-
fræðasafn á höfuðborgarsvæðinu.
Fyrr í vetur blés Náttúrufræði-
félagið í herlúðra, hvatti menn til
að hefjast handa og þoka málinu
áleiðis. Undirtektir urðu góðar og
hefur 10—12 manna hópur áhuga-
manna komið saman alloft síðan
og velt fyrir sér, hvernig væntan-
legt safn skyldi verða að ytri og
innri gerð. Ýmislegt er á döfinni til
aft kynna hugmyndir hópsins al-
menningi og stjórnvöldum.
Ætlunin er að hafa safnið
skemmtilegt þar sem nýjustu
tækni er beitt til að koma upplýs-
ingum á framfæri og lokka safn-
gesti til þátttöku. Söfn af slíku
„Sækjum í okkur
veðriö og linnum ekki
fyrr en risið hafa af
grunni „Kjarvalsstaöir
náttúruvísindanna'S ís-
lenskri æsku og al-
menningi til gagns og
gamans.
tagi eru komin víða erlendis og
eru mikið sótt.
Byrjum!
í niðurlagi greinar sem ég skrif-
aði í Félagsbréf hins íslenska
náttúrufræðifélags í nóvember
síðastliðnum tók ég svo til orða:
„Sækjum í okkur veðrið og linnum
ekki fyrr en risið hafa af grunni
„Kjarvalsstaðir náttúruvísind-
anna“, íslenskri æsku og almenn-
ingi til gagns og gamans."
Já, það yrði sómi að slíku húsi
hér í höfuðborginni, engu síður en
Kjarvalsstöðum — og færi t.d. vel
í Vatnsmýrinni í grennd við Nor-
ræna húsið.
En hálfnað er verk þá hafið er.
Húsið þarf ekki endilega að þjóta
upp eins og gorkúla. Tréð tekur að
vaxa jafnt og þétt skömmu eftir
gróðursetningu, ekki síst ef það
fær góða aðhlynningu. Veljum
okkur góðan stað fyrir náttúru-
fræðasafn strax í vor og áður en
langt um líður kemur að fyrstu
skóflustungunni — og safnið tekur
að rétta úr kútnum jafnt og þétt.
Að öld liðinni mun það hafa
dafnað lengi, þúsundum íslend-
inga og erlendum gestum til gagns
og gleði. Vísindin efla alla dáð,
kvað Jónas náttúrufræðingur
Hallgrímsson eins og kunnugt er.
En safnið mun efla vísindin í
landinu: þar munu verða mörg
spurul augu og margir ungir gest-
ir lokkaðir til ævistarfs í þágu vís-
indanna.
Dr. Þór Jakobsson reðuríræðingur
er í varastjórn Hins íslenska nátt-
úrufræðifélags og oddriti sam-
starfs um rísindasafn.
Hvers á íslenskur sam-
keppnisiðnaður að gjalda?
— eftir Sigurð
Sveinbjörnsson
Það hefur verið lenska í seinni
tíð, þegar menn hafa rætt um
þróun íslensks atvinnulífs að
nefna iðnað sem þann burðarás,
sem helst verði að treysta á í
framtíðinni. Stjórnmálamenn, og
jafnvel kerfismenn, hafa haft um
iðnaðinn mörg fögur orð og tekið
svo stórt upp í sig, að á hann verði
að treysta ef atvinnulífið eigi að
geta veitt fleiri áhugaverð og líf-
vænleg störf á næstu árum og ára-
tugum.
Ekki er ætlunin að draga með
þessu greinarkorni úr þessum
frómu orðum, en þó verður ekki
hjá því vikist, að mörgum okkar
sem störfum í iðnaðinum í dag
finnst eins og bilið milli orða og
gerða breikki stöðugt. Þessu til
áréttingar vil ég benda á dæmi,
sem stendur mér og samstarfs-
mönnum mínum næst.
Samkeppnisfær
framleiösla
Vélaverkstæði Sig. Sveinbjörns-
sonar hf. hefur á undanförnum ár-
um framleitt 350 togvindur í allar
gerðir skipa. Þessi framleiðsla
fyrirtækisins hefur að sjálfsögðu
breyst í tímans rás enda kapp-
kostar fyrirtækið að fylgjast vel
með nýjungum á þessu sviði og
ekkert til sparað í þeim efnum.
Staðreyndin er líka sú, að í dag
stenst þessi framleiðsla fullkom-
lega erlenda samkeppni bæði hvað
varðar verð og gæði.
Áratugareynsla á þessu sviði
ásamt með góðum starfsmönnum,
víðtækri vélvæðingu og nútíma
tækniþekkingu hefur stuðlað að
þessum árangri. Ágæt samvinna
við viðskiptavini hefur þar einnig
haft sitt að segja.
En þá spyrja menn, Hvað er þá
að, úr því framleiðslan uppfyllir
bæði kröfur um verð og gæði?
Betri kjör
erlendra aöila
Þrátt fyrir næga eftirspurn og
áhuga fyrir umræddum togvind-
um hefur salan dregist saman hin
síðari misseri. Og fyrirtækið, sem
áður hafði nær 40 manns í vinnu,
er nú með 20—25 menn.
Ástæður fyrir þessari þróun —
á sama tíma og framleiðslan
stenst kröfur um verð og gæði —
er einfaldlega sú, að erlendir sam-
keppnisaðilar bjóða mun hagstæð-
ari greiðslukjör en innlendum
fyrirtækjum er gert kleift.
Hvað varðar tæki eins og um-
ræddar togvindur, þá bjóða hinir
erlendu samkeppnisaðilar nú 85%
andvirðis þeirra að láni til 3ja og 5
ára. Á sama tíma getum við aðeins
vísað á hugsanlegt lán frá Fisk-
veiðasjóði, sem gæti numið 50%
Sigurftur Sveinbjörnsson
„Ég þekki ekki til yfir-
valda í nokkru ööru
landi, sem bera ábyrgö
á hag iönaöar og viö-
skipta, sem hafa horft á
slíka þróun líöast án
þess að grípa til viðeig-
andi ráöstafana.“
andvirðisins. Að vísu er mögulegt
að fá annað lán til viðbótar í gegn-
um viðkomandi viðskiptabanka úr
Útflutningslánasjóði. En í þeim
efnum er alls ekki á vísan að róa,
því bæði eru þessi lán í reynd á
ábyrgð framleiðandans og eins
hitt, að fjármunir á þeim bæ eru
ekki alltaf til reiðu þegar til á að
taka.
Niðurstaðan er því sú nú orðið,
að viðskiptavinurinn snýr sér að
erlenda framleiðandanum — hann
býður einfaldlega betri kjör. Á
sama tíma hjala þeir aðilar hér á
landi, sem eiga að sjá um að inn-
lendum fyrirtækjum sé gert
mögulegt að bjóða sömu kjör og
samkeppnisaðilarnir, um nauðsyn
á stóreflingu nýiðnaðar og að
fyrirtækin herði sig þar að auki í
sókn á erlenda markaði.
Hver sefur á verðinum?
Undanfarið hafa bankarnir
keppst við að gera hosur sínar
grænar fyrir sparifjáreigendum
og sjá greinilega ekki eftir krón-
unum í þeirri viðleitni. Þess væri
óskandi að sami ákafinn gripi um
sig hvað varðar fyrirgreiðslu í
samkeppni, hvort heldur er á inn-
lendum eða erlendum mörkuðum.
Við, sem stöndum í þeim spor-
um að þurfa að draga saman segl-
in við framleiðslu samkeppnis-
hæfra vara, og þurfa jafnvel að
beina kröftum tæknimanna okkar
að því að selja erlendar vörur af
sama toga, hljótum að lýsa ábyrgð
á hendur yfirvöldum, sem — þrátt
fyrir ítrekaðar ábendingar — hafa
látið sig þessa þróun einu gilda.
Hér er ekki einasta við banka að
sakast; yfirvöld viðskipta- og iðn-
aðarmála eiga væna sneið af þess-
ari ókræsilegu köku. Ég þekki ekki
til yfirvalda í nokkru öðru landi,
sem bera ábyrgð á hag iðnaðar og
viðskipta, sem hafa horft á slíka
þróun líðast án þess að grípa til
viðeigandi ráðstafana; ráðstafana
sem duga til þess að framleiðsla,
sem er að öðru leyti samkeppnis-
fær nái fótfestu á mörkuðunum.
Annar möguleiki er þó fyrir
hendi, en hann er sá, að umrædd
yfirvöld hafi ekki hugmynd um þá
þróun sem rakin hefur verið í
þessum fáu línum og eru aðeins
eitt dæmi af mörgum. Ef sú er
raunin er ekki seinna vænna að
þau kynni sér ástandið og kippi
því í liðinn. Að öðrum kosti verður
sérhver rödd, sem þaðan heyrist
um þýðingu íslensks iðnaðar —
einkum samkeppnisiðnaðar —
hjáróma í hæsta máta.
Sigurður Sreinbjörnsson er for-
stjóri Vélarerkstæðis Sig. Srein-
björnssonar hf.
Fræðslufundir
fyrir kennara
FJÓRIR fræftslufundir fyrir kenn-
ara verfta haldnir í Kennslumiftstöft-
inni, Ijiugavegi, á næstunni.
Hinn 21. febrúar frá klukkan 15
til 18 verður fundur sem fjalla á
um skipulagningu móðurmáls-
kennslu. Næsti fundur verður 27.
febrúar og þriðji fundurinn 5.
mars frá klukkan 15 til 18. Þessir
tveir fundir fjalla um myndgrein-
ingu/myndlestur. Síðasti fundur-
inn, fimmtudaginn 7. mars, verður
tengdur talþjálfun og verður hann
frá klukkan 15 til 18.