Morgunblaðið - 08.03.1985, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FOSTUDAGUR 8. MARZ 1985
19
hækkuninni, sem varð um áramót-
in. Eftir þessu veit hann lítið,
hvað gerðist í sama húsi og hann
hefur vinnustað. Hitt vekur þó
meiri furðu, að samkvæmt þessu
kemur afleiðingin á undan orsök-
inni, og fá menn máske doktors-
gráðu út á það. Bezta afsönnunin á
þeim þvættingi, að vextirnir valdi
verðbólgu og standi í vegi fyrir
hjöðnun hennar, er einmitt hin
stórkostlega niðurfærsla hennar
úr 130% niður í 13% eða þar um
bil, án þess að vextir lækkuðu fyrr
en í kjölfar verðbólgunnar.
Sparnaðurinn
Magni staðhæfir, að allar hag-
fræðirannsóknir leggist gegn
þeirri kenningu, að vextir verki til
eflingar á sparnaði. Fróðlegt væri
að sjá Magna gera grein fyrir,
hverjar þessar „allar" rannsóknir
eru. Heildarsparnaður, ásamt
beinni fjárfestingu af tekjum, get-
ur að sjálfsögðu verið ýmsu háður
öðru en vöxtum og að því leyti
neikvætt háður, sé vöxtunum beitt
til samdráttar, svo að tekjuáhrifin
(á bæði neyzlu og sparnað) verði
yfirsterkari tilfærsluáhrifunum
(frá neyzlu til sparnaðar). Um
þetta segir Þorvaldur Gylfason,
prófessor, í vandaðri grein; „Verð-
bólga, vextir og efnahagslíf" í 3.
hefti Fjármálatíðinda 1978:
„Ekki er unnt með fræðilegum
heilabrotum einum saman að
skera úr því tvímælalaust,
hvor eru sterkari, tilfærslu-
áhrifin eða tekjuáhrifin. Ein-
ungis tölfræðilegar rannsóknir
geta skorið úr þessu atriði. Á
síðustu árum hafa nokkrir
hagfræðingar fengizt við rann-
sóknir af þessu tagi, og hefur
meirihluti þeirra komizt að
þeirri niðurstöðu, sem gömlu
hagfræðingarnir gerðu ráð
fyrir, að vaxtahækkun glæði
jafnan sparnað, en dragi úr
neyzlu".
Að vissu leyti er Magni þó að
berjast þarna á röngum vígstöðv-
um. Heildarsparnaður, skil-
greindur sem mótsvörun heildar-
fjárfestingar að frádregnum við-
skiptahalla út á við, getur haft í
sér fólgna mikla neyzlufjárfest-
ingu og alvarlegt misvægi eða
misvísun í innri samsetningu mið-
að við brýnar þarfir og þróunar-
tækifæri. Vextir af lánum þurfa
að sjálfsögðu fyrst og fremst að
stuðla að jafnvægi á lánamarkað-
num sjálfum og beina fjármagn-
inu í arðsamasta farveg. Það gera
þeir því aðeins, að fullu raunvirði
sé skilað aftur hið minnsta, enda
heldur mismunun að öðrum kosti
innreið sína með spillingu og sóun
í eftirdragi.
Magna er ekki vel við þessa
niðurstöðu. Þó bregður fyrir skiln-
ingsglætu, þegar hann víkur að
hækkun innlána við það, að vextir
leggist við þau. Þetta er einmitt
mergurinn málsins, að verðtrygg-
ing og verðbótavextir halda við
raungildi innlánanna, og þarf eng-
ar hagrannsóknir til þess að sýna
fram á svo augljósa staðreynd.
Slíkar uppbætur eru þó bestar í
hófi að hans mati og vitnar hann
til þess, að í „útlöndum" tíðkist að
bæta þannig upp fé, sem hefur
staðið óhreyft í eitt ár, enda algjör
óþarfi annars. Þar hafa menn
Salómonsdóminn, svo engu skeik-
ar. Ef ég man rétt, eru þessi út-
lönd Kanada, námsheimahagar
Magna. En það eru víðar útlönd en
í Kaupmannahöfn, eins og kerl-
ingin sagði, og ekki fara spurnir
af, að lagt sé upp úr þessu ráði í
nokkrum stað öðrum. Skyldi nú
líka vera, að þetta fari eftjr ein-
hverju bitastæðara en duttlungum
Magna. Bankareikningar eru, svo
sem hann segir réttilega, við-
komustaðir óráðstafaðs fjár. En
hefur hann velt fyrir sér, hve
miklu varðar, að friðsamt sé á við-
komustaðnum. Hefur hann heyrt
af alþjóðlegri reynslu, að svoköll-
uð „leads and lags“ geti skipt
sköpum um greiðslujöfnuð smærri
sem stærri efnahagseininga, þ.e.
hvort öllum hinum einstöku fjár-
ráðstöfunum er flýtt eða seinkað.
Jafnvel þótt það hræri lítt við
þroskaðri siðgæðisvitund Magna,
getur því reynst dýrkeypt að fara
ránshendi um óbundið fé á við-
komustöðum bankanna. Raunar
þarf hann ekki að kvarta, þar sem
framkvæmd verðtryggingar hefur
verið svo ófullkomin, að frátöldum
nokkrum mánuðum á umliðnu ári,
að óskir hans um hressilega verð-
bólguskerðingu óbundinna inn-
lána hafa svo sannarlega verið
uppfylltar.
Frá útlöndum
Frumleg, en eigi að síður vill-
andi, er sú skýring Magna á vaxta-
toppinum í Bandaríkjunum 1981,
að þeir hafi orsakast af því, að
vöxtum almennra sparisjóðsbóka
hafi verið sleppt lausum. Hávextir
þessa tíma voru afleiðing mark-
vissrar beitingar peningastjórn-
tækja og giltu einkum á skamm-
tíma markaðspappírum og útlán-
um. Takmarkanir á vöxtum inn-
lána hömluðu hins vegar aðlögun
á almennum grundvelli, hvöttu til
hvers konar nýjunga til þess að
fara í kringum ákvæðin og voru í
þann veginn að ganga af spari-
sjóðunum dauðum (Savings and
Ye*tmjmn»eyjum, 6. mara.
NÆSTKOMANDI þriðjudag, 12.
mars, verður liðið eitt ár frá því Guð-
laugur Friðþórsson vann það fræki-
lega afrek að synda í iand um
þriggja sjómflna vegalengd eftir að
báturinn Hellisey fórst austan við
Eyjar. Þetta afrek Guðlaugs vakti
heimsathygli á sínum tíma, enda ein-
stakt þrekvirki að synda þessa vega-
lengd í köldum sjó eftir að hafa
horft á eftir fjórum félögum sínum í
hafið eftir að bátur þeirra sökk.
Nemendur Stýrimannaskólans í
Vestmannaeyjum ætla að minnast
þess dags með því að þreyja Guð-
laugssund I sundlauginni í Eyjum
á þriðjudaginn. 22 nemendur ætla
loan associations). Voru þessár
óeðlilegu hömlur því afnumdar í
áföngum frá 1980 til 1986.
Mér hnykkti við, þegar Magni
brigslaði peningastjórnvöldum
hér um að stæla fordæmi Brasilíu,
og værum við þar með á leiðinni
beint út í víti 500% verðbólgu. Við
erum raunar varla nógu kunnugir
Brasilíu til þess að líkja eftir
henni. Magna virðist hins vegar
sama, hvorum megin Platafljóts
hann heldur sig. Hagskýrslur
kannast ekki við meira en um
200% verðbólgu í Brasilíu, en
fram til 1983 innan við eða um
100%. Vextir á opnum peninga-
markaði hafa þar haldið í við
verðbólguna, og því kemur Bras-
ilía tiltölulega lítt sködduð út úr
þessum darraðardansi. Hins vegar
voru seðlabankavextir gagnvart
bönkunum ekki nema 40% fram á
3. ársfjórðung 1983, innan við
fjórðung af verðbólgu. Þessi og
aðrar veilur í fjármögnun og í
stjórn tekjumála hafa magnað
verðbólgu þar í landi, en þvert á
kenningar Magna hafa seðla-
þá að synda boðsund, þá vegalengd
sem Guðlaugur synti, eða um 3
sjómílur. Hver nemandi mun
synda 11 ferðir en sundlaugin i
Eyjum er 25 m löng. Þeir munu
synda í fötum.
„Þessi hugmynd fæddist hjá
einum af nemendum skólans. Allir
urðu yfir sig hrifnir og ákveðið
var.að hrinda þessu í framkvæmd.
Guðlaugur var strax hlynntur
þessu og hefur sýnt þessu fram-
taki nemenda velvild," sagði Frið-
rik Ásmundsson, skólastjóri
Stýrimannaskólans í Eyjum, í
samtali við Mbl. Friðrik sagði
ennfremur að starfsfólk sundlaug-
arinnar hefði tekið þessari hug-
bankavextir síðan verið færðir til
samræmis við verðbólgu og al-
mennt hert tökin á ástandinu,
enda hefur Brasilía skilað furðu
góðum árangri að undanförnu.
Lokaorð
Lokaorð mín af þessu tilefni
skulu vera þessi. Það þarf ekki
eingöngu hagrænt vit til þess að
komast út úr ógöngum verðbólg-
unnar og forða þjóðarbúinu frá
hruni sparifjár, lánstrausts út á
við og fjármagnsmarkaðarins yfir
höfuð. Það þarf miklu fremur sið-
gæðislegan þroska og almenna
þjóðfélagslega samheldni um þessi
markmið, sem þrautalaust verður
ekki náð. Það er því mikill ábyrgð-
arhluti að véla um fyrir mönnum
og magna óánægju með hlutskipti
þeirra og bjóða þeim gull og
græna skóga, þar sem við nánari
athugun verður ekki annað fyrir
en visnir stofnar og fölnað lauf.
Bjarni Bragi Jóasson er adstoðar-
hankastjóri Seðlabanka íslands.
mynd mjög vel og fengi Guðlaugs-
sundið forgang í sundlauginni
þennan dag.
„Strákarnir byrja sundið klukk-
an 10 á þriðjudagsmorgun og
verða trúlega að fram eftir degi.
Við erum aðeins að minnast dags-
ins með þessu og afreks Guðlaugs.
Munum við ekki krefjast aðgangs-
eyris né annars fjár,“ sagði Frið-
rik. Stýrimannaskólanemar hafa
stungið upp á því við Guðlaug
Friðþórsson að hann syndi sjálfur
fyrsta eða síðasta spölinn í boð-
sundinu en hann hefur ekki gefið
við því ákveðið svar, segist ætla að
sjá til.
- hkj
Eyjamenn minnast afreks
Guðlaugs Friðþórssonar

Fyrir þá sem
vilia vera latir og
iatasérliöavel
-O
0)
O)
_3
LL
'Q3
_Q
oð
O)
3
FJÖISKYIDA ÓSKAST Á BAT
Flug & bátur er einn skemmtilegasti feröamáti sem Flugleiðir bjóða fjölskyldunni í
ár. Með samvinnu Flugleiða og Blakes-bátaleigunnar hefur íslensku ferða-
fólki opnast leiðir að nýstárlegu og þægilegu sumarleyfi. Flugleiðir og
Blakes geta útvegað báta í Englandi, Skotlandi, írlandi, Hollandi, Frakk-
landi, Grikklandi og Júgóslavíu.
Leitið frekari upplýsinga á söluskrifstofum Flugleiða, hjá
umboðsmönnum félagsins eða á ferðaskrifstofunum.