Morgunblaðið - 17.08.1985, Blaðsíða 10
Í 10
MORfíUNBLÁPlÐ, LAUGARDAGUK 17. ÁGtJST 1985
VEIÐIÞATTUR
Talsvert af „stórum" stór-
löxum á smálaxasumrinu
,,1‘RTTA var ægileg skepna, stærsti
lax sem ég hef séð nokkru sinni og
hef þó veitt víða, ekki síst í Laxá, í
nokkra áratugi,“ sagði viðmælandi
Morgunblaðsins einn sem var að
veiða á Laxatanga í Laxá í Aðaldal
fyrir nokkrum dögum. „Sannaðu
til, að það á eftir að veiðast risalax í
ánni í sumar, ef ekki þessi sem ég
sá, þá einhver hinna, því nokkrir
eru í ánni þó þessi á Laxatanganum
sé stærstur,“ bætti viðmælandinn
við.
Veiðimaður þessi sagði frá
þrem löxum sem nokkrir félagar
voru að kasta á af Laxatanga, þeir
náðu þeim minnsta og var hann
20 pund. Miðfiskurinn var áætlað-
ur 25—30 pund, en sá stærsti
þeirra miklu, miklu stærri, 40—50
pund var ágiskunin og viðmiðunin
sá 20 punda sem náðist. Þegar
þetta er ritað hefur engin slík
skepna veiðst, hvorki í Laxá eða
öðrum ám, en trúlega er alltaf
eitthvað af slíkum fiski i vissum
ám. Þeir sjást bara sjaldan og
veiðast enn sjaldnar.
En í sumar hefur borið nokkuð
á svona tröllum. Sögur og sagnir
um risalax í Núpsá í Miðfirði hafa
fengið byr undir báða vængi og
ýmsir orðið til þess að staðfesta
að í Núpsfossum sé rosalega stór
fiskur. Er staðið yfir laxinum dag
hvern frá morgni til kvölds og ef
hann gefur sig ekki, þá verða þær
margar flugurnar og margir
maðkarnir sem hann hefur skoð-
að þegar veiðitíma lýkur. Bændur
hafa sagst ætla aö ná laxinum í
klak ef stangveiðimönnum mis-
tekst aðförin. Ætti þeim bændum
að takast það og verður spennandi
að fá fregnir um hversu stór lax-
inn er í raun. Þaulvanir veiði-
menn hafa giskað á að laxinn sé
um eða yfir 40 pund.
Fiskifræðingar og leikmenn
ýmsir spáöu smálaxasumri og
hafa þær spár ræst í stórum
dráttum og aðalatriðum. Það var
spáð litlu af laxi sem verið hefur
tvö ár í sjó, þeim mun meira af
fiski sem hefur verið aðeins eitt
ár í sjó, enda gekk mikið af seið-
um til sjávar í fyrra og þá var
einnig sáralítið af smálaxi. { allri
umræðunni gleymdist að spá í þá
laxa sem alls ekki tilheyra um-
ræddum árgangi, heldur þeim
sem rann sitt skeið næstum á
enda síðasta sumar og laxar sem
höfðu verið 2 ár í sjó tilheyrðu.
Það eru nefnilega alltaf nokkrir
sem annaðhvort dvelja lengur I
sjó en tvö ár, eða hafa gengið í
árnar eftir 2 eða 3 ár í sjó, hrygnt
og gengið aftur til sjávar. Ganga
svo aftur upp. Þetta eru „þeir
stóru" í orðsins fyllstu merkingu,
engir 20 punda „tittir". Og af
þessum löxum virðist vera dálítið
í sumar. Áramunur er á hversu
mikið vart verður við svona laxa,
sum árin sjást þeir ekki, stundum
hvert sumarið af öðru. En í sumar
geta menn átt von á slíkum bolta
og þá er eins gott að vera við öllu
búinn.
Veiðimenn í Grímsá sáu einn í
Lambaklettsfljóti eigi alls fyrir
löngu. Var laxinn innan um fleiri
og að sjá hinn mesti risi. Vanir
menn giskuðu á að hann væri fast
að 30 pundum. Gylfi Gunnarsson
veiðivörður við Vatnsdalsá sagði
að einn „af þeim stærstu" væri að
„leika sér í Hnausastrengnum",
eins og hann orðaði það. Sagði
Gylfi að það hefði farið um sig
hrollur er hann sá laxinn velta sér
fyrir fáum dögum, það hefði verið
eins og skóflublaði væri stungið
upp úr ánni, svo mikill var sporð-
urinn. Hnausastrengur er rómað-
ur stórlaxastaður, þar veiðast
gjarnan þeir stærstu í Vatnsdalsá
og á seinni árum eru það oft þeir
stærstu á landinu öllu. Tvær
hörkuviðureignir hafa verið háðar
í Vatnsdalnum í sumar, önnur í
Hnausastrengnum, hin í Krubbu.
Það voru miklir stórlaxar og báðir
höfðu betur.
Gylfi í Vatnsdalnum sagði
okkur einnig frá trölli einu sem
hefur komið sér fyrir í Dalsárósi í
Víðidalsá. Hafði hann það frá
fyrstu hendi að veiðimaður einn
hefði sett í laxinn fyrir fáeinum
dögum, en misst hann eftir svo
sem tíu mínútna viðureign. „Þeir
segja laxinn minnst 30 punda,"
sagði Gylfi í samtali við Morgun-
blaðið. Stærsti laxinn í fyrra
veiddist einmitt í Víðidalsá, 30
punda lax.
Laxar af því tagi sem rætt hef-
ur verið hér um geta leynst víðar,
t.d. í Soginu, Þverá, Brúará, Ölf-
usá, Iðu í Hvítá, Stóru Laxá og
víðar. Væri gaman þó ekki væri
nema að einn af þessum löxum
næðist á land í sumar.
Að lokum má geta Láróss, þar
sem Jón Sveinsson og hans fólk
stundar hafbeitina af miklu
kappi. Jón hefur fengið þó nokkuð
af þessum „3 ára fiski" úr sjónum
í heimtur, löxum sem eru um og
yfir 30 pund. Oftast munu einhver
brögð vera að slíku, en í sumar
kastar tólfunum, miklu fleiri slík-
ir laxar en nokkru sinni fyrr hafa
gengið í stöðina í Lárósi.
Laxveiðar við Langá.
flokki í Ameríku. Mennonítar eiga
upphaf sitt að rekja til Sviss og
Hollands á 16. og 17. öld og eru
nefndir eftir fyrsta leiðtoga sínum
í Hollandi Menno Simons. Menn-
onítar viðurkenna ekki presta eða
aðra kirkjunnar menn sem sérr
staka milliliði á milli guðs og
manna og hjá t.d. strangtrúuðu
amishfólki eru kirkjur ekki notað-
ar til helgihalds heldur einka-
heimili. Mennonítar eru bók-
stafstrúarmenn og lfta á Biblíuna
sem hið eina og sanna orð Guðs.
Þeir leggja áherslu á muninn á
Gamla og Nýja testamentinu og
trúa á það grundvallaratriði að
Guð hafi birst mönnunum i lík-
ama Jesú. Þeir taka boðskap Jesú
og Nýja testamentisins fram yfir
þann, sem finna má í Gamla testa-
mentinu.
Mennonítar voru ofsóttir jafnt
af kaþólikkum sem mótmælendum
og vegna þess fluttu margir vestur
yfir haf til Nýja heimsins, Amer-
íku. Fyrsti hópurinn nam land í
Pennsylvaníu árið 1683. Árið 1693
klauf Jacob nokkur Amman í
Sviss sig og sína fylgismenn —
amishana — úr mennonítasöfnuð-
inum því honum fannst hann ekki
fara nógu skilmerkilega eftir orð-
um Menno Simons, sem hafði tal-
að um hið trúarlega samfélag
mennonítanna einangrað frá um-
heiminum er hefði sitt lifibrauð af
jarðrækt. Þrátt fyrir klofninginn
voru báðir hóparnir nátengdir í
andlegum efnum. Þegar leið á 19.
öldina og öndverða þá 20. klofnuðu
söfnuðirnir í enn fleiri hópa.
Stærsta vandamálið sem blasir
við hinum strangtrúaða hluta am-
ishfólksins í Lancastersýslu í dag
eru gríðarlegar verðhækkanir á
landi. „Það setur okkur í mikinn
vanda,“ sagði einn amishbóndinn.
„Okkur fjölgar en við viljum halda
hópinn á sama stað.“
Vegna landþrengsla hafa am-
isharnir, sem allir stunda land-
búnað, þurft að horfa á eftir börn-
um sínum í vinnu utan heimilanna
og sumt ungt fólk hefur orðið að
flytja á önnur svæði þar sem
strangtrúað amishfólk býr. Rækt-
arland í sýslunni hverfur undir
iðnað, sem vex hröðum skrefum og
ferðamenn eru mörgum amishum
til mikils ama. Allt að fimm millj-
ón ferðamenn koma til sýslunnar
á ári hverju og þeir koma til að sjá
amishfólkið. Forvitni ókunnugra
er ekki sérlega vel tekið á meðal
fólks sem metur einveru mikils.
Amishfólkið í Lancastersýslu
forðast allan íbúrð í klæðnaði og
Bænastund fyrir mat. Amish-fólkið er bókstafstrúar og lítur á Biblíuna sem hið eina og sanna orð Guðs.
Amish-fólkið í Pennsylvaníu:
Kvikmyndin Vitnið hef-
ur dregið athygli manna
að þessu sérstæða fólki
í Ameríku, sem neitar
sér um flest nútímaþæg-
indi en lifir eftir orðum
Biblíunnar
BANDARlSKA bíómyndin Vitnið
(Witness), sem nú er sýnd í Há-
skólabíói, hefur dregið athygli
manna í ríkum mæli að kvekurum
í Ameríku og sérstaklega amish-
fólkinu í Lancastersýslu í Penn-
sylvaníu þar sem myndin gerist.
Hún hefur hvarvetna hlotið mjög
góðar undirtektir gagnrýnenda
sem almennings en sjálft amish-
fólkið er ekki yfir sig hrifið af
þeirri athygli, sem hún hefur vak-
ið á þeim. Og það sem meira er,
þeim finnst myndin, sem Ástral-
inn Peter Weir leikstýrði, ekki
greina rétt frá lífi og háttum am-
ishanna.
Vitnið byggir að efni til á morð-
gátu i stórborg en mestur hluti
hennar gerist á meðal amishfólks-
ins. Drengur úr þeim hópi verður
vitni að morði á járnbrautarstöð
þegar hann er á ferðalagi með
móður sinni og málin þróast þann-
ig að lögreglumaðurinn, sem rann-
sakar morðið (Harrison Ford)
verður að flýja með drengnum og
móðurinni til amishfólksins. Þar
er hann kominn inní heim gjör-
ólíkan þeim sem hann á að venj-
ast.
Amisharnir, sem myndin segir
frá, eru einna íhaldsamastir af
hinum svokallaða mennonítatrú-
Lifir eins fábrotnu
lífi og því er unnt