Morgunblaðið - 17.08.1985, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. ÁGÚST 1985
Systraminning:
Sigríður Pétursdóttir
Fanney Pétursdóttir og
Þórdís Pétursdóttir
Sigríður
Faedd 25. mars 1905
Dáin 12. júií 1985
Fanney
Fædd 18. apríl 1910
Dáin 21. aprfl 1981
Þórdís
Fædd 23. desember 1914
Dáin 9. maí 1985
Systurnar á þrjátíu og sex, Sig-
ríður, Þórdis og Fanney, voru snar
þáttur í mannlífinu á Barðavogin-
um í Reykjavík um 30 ára skeið.
Húsin við þá götu byggðust um og
eftir 1950. Neðan við voru lengst
af móar, kjörið leiksvæði hinna
yngri, enda einangraði Langholts-
vegurinn með mikilli umferð sinni
götuna nokkuð frá öðrum hlutum
Vogahverfisins. Gatan var stutt,
aðeins 12—14 hús voru þar lengi
vel og eigendur þeirra á svipuðum
aldri. Því tókust góð kynni og
gagnkvæm aðstoð veitt.
Það var rausnargarður á númer
36. Saumaverkstæði var í kjallar-
anum og þar var nokkur hópur
kvenna að störfum undir stjórn
Siggu. Utan við húsið stóð yfirleitt
kraftmikill jeppi, sem Disa ók á
ferðum systranna um öræfin sem
erlendis. Hún vann í verslun
þeirra systra og greip í sitthvað á
heimili og á saumastofunni. Fann-
ey hins vegar vann í miðasölu
Þjóðleikhússins frá stofnun og
fyrir mörgum voru viðskiptin við
hana fyrsti þátturinn í góðri
leikhúsför.
Mikill lífskraftur einkenndi þær
systur. Þær bjuggu við góð efni og
veittu sér utanlandsferðir áður en
það varð alvanalegt og fóru jafn-
vel til fjarlægustu landa. Þær
voru því gjarnan sólbrúnar, ævin-
lega vel klæddar, glaðar voru þær
og glæsilegar þegar þær komu á
mannamót. Það sópaði að þeim á
hestbaki en hesta áttu þær góða,
enda sveitakonur í hjarta þrátt
fyrir langa dvöl á mölinni. Þær
voru glaðastar allra þegar þær
fóru í sunnudagsgöngur með
krakkana í grenndinni niður á
Gelgjutanga eða inn að Kleppi.
Þær veittu gestum sínum vel,
jafnt þeim yngri sem eldri. Reynd-
ar var það alltaf nágrönnunum
hulin ráðgáta að svo greindar og
gerðarlegar konur skyldu ekki
hafa notið hamingju hjónabands-
ins. Þess í stað lifðu þær fjöl-
breyttu og litríku lífi í farvegi sem
þær höfðu valið sér, eða hafði val-
ist þeim, samstilltar og samrýnd-
ar.
Þær systur voru börn Péturs
Hjálmtýssonar og konu hans,
Helgu Þórðardóttur. Þær fæddust
í byrjun þessarar aldar vestur í
Dölum og ólust þar upp með for-
eldrum sfnum og einkabróður sín-
um Hjálmtý, sem látinn er fyrir
allmörgum árum. Kjörin voru erf-
ið á Skógarströndinni þar sem
fjölskyldan bjó síðast og því tóku
þau þátt í þjóðflutningunum hér-
lendis til Reykjavíkur. Árið 1936
var öll fjölskyldan komin til bæj-
arins, bjó á Ránargötu 21 og var
tekið til hendi. Með þeim systkin-
um bjó metnaður til mennta þrátt
fyrir lítil efni og þau eldri studdu
hin yngri. Fanney hafði hlotið
nokkra fötlun eftir erfiðan sjúk-
dóm í æsku. Þótti nauðsynlegt að
hún kæmist f skóla til þess að geta
betur mætt aðstæðum lífsins. En
efni skorti. Þá réð Sigga sig til
eldhúsverka og ræstinga á Hér-
aðsskólanum á Laugarvatni og
launin voru dvalarkostnaður
Fanneyjar þar í tvo vetur. Sigga
fékk að sitja í timum f frístundum
og það nýttist henni vel. Hún varð
sögukona og fróð um marga hluti.
Hún fór siðan til náms f fataiðn til
Danmerkur, Dfsa fór til Svíþjóðar
á skóla og Fanney dvaldist um
skeið í Bandaríkjunum. öll sú
reynsla jók útsýn þeirra systra og
lifshæfni.
Þau systkin settu upp sauma-
stofu og verslunina Nonna í
Reykjavík. Þar voru saumuð og
seld matrósaföt sem smásveinar
klæddust til spari. Systkinin áttu
þar samstillt tök. Sigga sneið,
Dísa pressaði, Hjálmtýr annaðist
fjárreiður og Fanney fléttaði hin-
ar margbrotnu snúrur sem tengdu
flauturnar nauðsynlegu sem voru
hrellir á heimilum um árabil. En
þarna voru lika á boðstólum ferm-
ingarföt úr sifjoti og gaberdíni,
vandaðar kvendragtir svo eitthvað
sé nefnt og á síðari árum fram-
leiddu þau mikið af dúnsængum.
Þeim hélst vel á starfsstúlkum og
margar þeirra urðu heimilisvinir.
Mikil skil urðu f lífi þeirra
systra þegar þær tóku Helgu bróð-
urdóttur sína til fósturs 5 ára
gamla og 4 árum síðar Bjarna,
sem þá var 17 mánaða gamall. Þá
var Sigga komin undir fimmtugt,
hinar systurnar að vísu yngri en
feikileg breyting hefur það verið í
lífsmunstri þeirra að fá tvö börn
inn á svo fastmótað heimili.
Dísa tók að sér að sinna börnun-
um fyrst og fremst en hlutverka-
skiptingin var skýr milli systr-
anna og saman tókust þær á við
þetta verkefni sem færði þeim
nýja reynslu, nýja gleði og lífs-
fullnægju.
Heimili þeirra var fallegt, því
smekkur þeirra brást ekki. Fín-
leiki Fanneyjar, hugmyndaríki
Siggu og grænir fingur Dísu juku
á fjölbreytni og fegurð heimilis-
ins. Það voru bjartir litir í veglegu
húsi þeirra bæði á munum og mál-
verkum, litríkastir voru þó per-
sónuleikarnir sem þar bjuggu hver
með sínum stíl og svip.
Skugga bar að sjálfsögðu yfir líf
þeirra sem annarra. Dísa varð
fyrir verulegu heilsutjóni árið
1968. Fanney var aldrei heilsu-
sterk og Sigga var hreyfihömluð
allmörg síðustu árin. En víl og vol
var ekki að finna í orðabók þeirra
systra. Þær tókust á við heilsubil-
un með sömu von, kjarki og lífs-
krafti sem þær gengu að öðrum
verkefnum. Dísa fékk nokkurn
bata og þær lærðu að lifa við þær
aðstæður sem þeim voru búnar
hverju sinni og njóta sín.
Þegar Fanney lést fyrir fjórum
árum lagðist depurð yfir Siggu og
Dísu enda orðnar fullorðnar kon-
ur. Heilsuleysið jókst. Þær voru
samtímis á sjúkrahúsum á stund-
um og létust báðar í sumar með
tveggja mánaða millibili.
Helga og Bjarni hafa goldið
systrunum fóstrið með mikilli um-
hyggju og elskusemi. Bjarni hefur
búið alla tíð í húsi systranna, nú
síðast með fjölskyldu sinni og gef-
ur það auga leið hvílíkur stuðning-
ur og öryggi það var þeim, ekki
síst á síðustu árum. Helga og börn
hennar hafa verið miklir sólar-
geislar í lífi þeirra systra enda tíð-
ir gestir í húsi þeirra.
Og nú eru þær allar horfnar
héðan, systurnar á þrjátíu og sex.
í minningunni sjáum við þær í sól-
skinsbirtu við hvítmálað glæsilegt
húsið, síungar konur sem vörpuðu
glans yfir umhverfið með gjörfu-
leika sínum, lífskrafti og hjartan-
legri gestrisni.
Það er þakkarefni að hafa
kynnst og notið nágrennis svo
ágætra kvenna og lærdómsríkt
verður það öllum hvernig þær tók-
ust á við aðstæður lífsins, bæði í
blíðu og stríðu, þannig að líf
þeirra varð fjölbreytt, skemmti-
legt og til eflingar þeim sem með
þeim gengu.
Nú er breyttur Barðavogur. íbú-
arnir eru flestir hinir sömu en
þeir hafa elst, gatan er malbikuð
en börn eru engin að leik, enda má
telja þau á fingrum sér og móarn-
ir góðu orðnir að glæsigörðum og
iðnaðarsvæðum.
Kynslóðir koma, kynslóðir fara,
en við sem kynntumst systrunum
á Barðavogi 36 minnumst þeirra í
þökk og virðingu og biðjum þeim
blessunar Guðs.
Grannar
Elínborg Magnús-
dóttir - Minning
„Sönnu næst, að sjálfir við
sæum hvað hann gilti,
þegar autt er öndvegið
okkar, sem hann fyllti."
(Steph. G. Steph.)
Með Elinborgu Magnúsdóttur
föðursystur minni er fallin frá
stórbrotin heiðurskona og er nú
skarð fyrir skildi, þar sem hún
var. Elinborg fæddist á Bæ á
Selströnd í Steingrímsfirði 31. maí
1903. Foreldrar hennar voru hjón-
in Anna Eymundsdóttir, ljósmóð-
ir, og Magnús Magnússon, smiður
og bóndi.
Þau bjuggu þar hjá móðurfor-
eldrum Elinborgar, Guðbjörgu
Torfadóttur, Einarssonar, alþm. á
Kleifum og Eymundi Guðbrands-
syni frá Syðri-Brekkum á Langa-
nesi. Systkini Elinborgar voru sex:
Tryggvi listm., Sigrún, Jón, forstj.,
Guðbjörg, Eymundur, prent.sm.,
og Aðalbjörg, sem dó í bernsku.
Þegar Elinborg var níu ára, eða
1912, fluttust foreldrar hennar
með börn sín að Hvítadal í
Saurbæ, í heimabyggð föður henn-
ar, en hann var sonur Guðrúnar
Jónsdóttur frá Miklagarði í
Saurbæ og Magnúsar Þorleifsson-
ar frá Stóradal í Svinav.hr.,
A-Húnavatnssýsiu. Elinborg var
alin upp á miklu myndarheimili,
þar sem islenzk menning, bæði
bókleg og verkleg, var í hávegum
höfð. Minntist hún ávallt foreldra
sinna með ást og virðingu og átti
margar ljúfar endurminningar frá
æskuárunum.
I Hvitadal bjuggu þau til ársins
1912, «=n þá fluttu þau alfarin til
Hólmavíkur.
Um eða innan við tvítugt stund-
aði Elinborg nám við Kvennaskól-
ann á Blönduósi. Nokkru síðar fór
hún svo til Reykjavíkur og nam
herrafatasaum hjá „Andersen &
Sön“. Stundaði hún saumaskap
alla æfí síðan, en hin síðari ár
saumaði hún aðallega íslenzka
kvenbúninga.
Elinborg var mikil hagleiks- og
hannyrðakona og var vandvirk,
svo af bar. Þegar undirbúningur
þjóðhátíðarinnar 1930 stóð sem
hæst, vann hún mikið starf með
föður mínum, þar sem hann teikn-
aði, en hún saumaði alla sýslufán-
ana, búninga o.fl. fyrir hátíðina.
Sagði hún mér að þá hefði oft ver-
ið vakað lengi og mikið á sig lagt.
Munu sumir af þessum sýslufán-
um ennþá vera til.
Elinborg bjó svo á Hólmavík
með móður sinni og seinni manni
hennar, Albert Ingimundarsyni
frá ósi í Steingrímsfirði. Vann
hún þar við sauma sína í mörg ár.
Elinborg giftist aldrei og átti
ekki börn, en hún varði lífi sínu þó
mest fyrir aðra, af fórnfýsi og
óeigingirni.
Snemma á stríðsárunum skildu
foreldrar mínir. Þá hikaði hún
ekki við að taka sig upp frá starfi
sínu á Hólmavík og koma til
Reykjavíkur til að sjá um börn og
heimili bróður síns.
Það gerði hún um árabil, af
mikilli rausn og myndarskap. El-
inborg var reglusöm og stjórnsöm
og hafði í heiðri siði þá, sem hún
ólst upp við í föðurhúsum. Eftir að
hún kom til okkar, bjó oftast
fleira af skyldfólki í húsinu hjá
okkur og var oft margt um mann-
inn.
Ein af skemmtilegustu endur-
minningum mínum frá þessum ár-
um er þegar hún kom því á, að
haldnar voru kvöldvökur að göml-
um og góðum sið, þar sem setið
var með handavinnu og skipst á að
lesa upphátt úr góðum bókum.
Hlakkaði ég alltaf mikið til þess-
ara kvölda og hefði ekki viljað
missa af þeim fyrir nokkurn mun.
Ég minnist þess líka hvað El-
inborg gat verið viljug að sinna
relli okkar krakkanna, þegar við
báðum hana að segja okkur ein-
hverjar skrítnar sögur og jafnvel
að herma eftir fyrir okkur, sem
hún gerði svo skemmtilega að við
veltumst um af hlátri.
Ekki var nú heldur ónýtt að
geta ieitað til frænku þegar þurfti
að fá saumaðan nýjan kjól, jafnvel
fyrir vinkonurnar líka.
Elinborg las alltaf mikið og var
mjög ljóðelsk. Hún var reyndar
skáldmælt sjálf, en það vissu fáir
nema þeir, sem næstir henni
stóðu. Það var rétt nú nýlega að ég
gat, fyrir þrábeiðni mína, fengið
að skrifa dálítið upp eftir henni.
— Nú er mér eftirsjá í að það var
ekki meira. Sjálf skrifaði hún
aldrei neitt af því niður, sýndi
helzt engum þessa hlið á sér, sagði
að — „þar væri ekkert", — eins og
segir í ljóðinu „Gullastokkurinn",
eftir Guðmund Böðvarsson:
„1 kistli þeim frá þinum æskumorgni,
sem þú lézt gjarnan standa úti í horni
og laukst ekki upp í augsýn nokkurs manns
— straukst aðeins rykið burt af loki hans
og kæmi barn og segði: — sýndu mér,
var svar þitt jafnan: — það er ekkert hér,
— þar fann ég niðri á botni lítið lín,
einn lítinn dúk — og fyrstu
nálarsporin þín.“ —
Elinborg átti þó ekki langt að
sækja hagmælskuna, því hún átti
góðskáld í báðum ættum sínum,
en þar er henni næstur Stefán frá
Hvítadal, en hann var föðurbróðir
hennar.
Elinborg var virðuleg kona og
skarpgreind. Hún var hressileg og
glaðleg í fasi, vel stillt, en skaprík
og einörð og lét engan troða sér
um tær. — Mér hefur alltaf þótt
lýsingin í Njálu á Bergþóru, eins
geta átt við hana, en þar segir: —
„Hún var kvenskörungur mikill og
drengur góður og nokkuð skap-
hörð.“ — Elinborg var sannkölluð
drengskaparkona og áttum við
systkinin alltaf hauk í horni, þar
sem hún var og bar hún hag okkar
beggja ávallt mjög fyrir brjósti.
Þegar móðir hennar var orðin
öldruð og farin að heilsu, tók hún
hana og stjúpa sinn til sín til
Reykjavíkur. Voru þau í skjóli
hennar til dauðadags. Móður
sinni, sjúkri og rúmliggjandi,
hjúkraði hún á heimili sínu af
frábærri natni og umhyggjusemi í
tæp tíu ár.
Það var ekki fyrr en eftir það,
að Elinborg, þá komin um sjötugt,
leyfði sér að gera eitthvað fyrir
sjálfa sig, en þá fór hún i fyrsta
sinni í utanlandsferðir, bæði suður
um Evrópu og til Ameríku. Hafði
hún mikla ánægju af þessum ferð-
um, tók vel eftir öllu, sem fyrir
augu bar og minntist þeirra oft
síðan með gleði.
Ásamt með saumum sínum
vann Elinborg í fatag. Þjóðleik-
hússins, allt frá stofnun þess og til
síðustu áramóta.
Elinborg var alla æfi heilsu-
hraust, kenndi sér varla nokkurs
meins á langri æfi, þar til nú í vor,
að sjúkdómur sá, er dró hana til
dauða, gerði vart við sig.
Veikindi sín bar hún með æðru-
leysi og reisn, — vissi þó vel að
hverju dró, — vildi vera heima hjá
sér eins lengi og kostur var, hún
hafði aðeins legið hálfan mánuð á
Landspítalanum er hún lézt þar,
hinn 12. júlí síðastliðinn.
Elinborg átti marga góða vini,
sem mátu hana að verðleikum og
sakna hennar nú genginnar, svo er
og um systkini hennar og venzla-
fólk. Með þakklæti í huga fyrir
allt, sem hún var okkur systkinun-
um, kveð ég hana með erindi úr
sama ljóði og hér að ofan:
„Ég veit það bezt, það var þín ævisaga
að verða að hverfa flesta þína daga
frá þinni þrá og draumi,
frá þínum rósasaumi,
og nálin þín að þræða önnur spor
en þau, sem eitt sinn gerðir þú að tákni
um sól og vor.“
Blessuð veri minning Elinborg-
ar frænku minnar.
Þórdís Tryggvadóttir
Þeim fækkar óðum vinum
manns af eldri kynslóðinni. Nú
síðast var það vinkona mín Elin-
borg. Það rifjast upp margar
minningar frá æskuárunum þegar
hún stóð fyrir heimili bróður síns
Tryggva Magnússonar listmálara
á Okrum á Seltjarnarnesi. Þau
voru mörg sporin yfir götuna að
hitta Dísu vinkonu mína.
Elinborg tók mér alltaf svo vel
og af þessum kynnum spratt vin-
átta sem hélst upp frá því. Hún
var stórbrotinn persónuleiki,
sannkölluð listakona í höndunum,
saumaði svo fallegar flíkur að un-
un var á að líta. Og ekki fór ég
varhluta af því, hún saumaði til
dæmis fyrsta síða ballkjólinn
minn og þegar ég fór að sauma
sjálf var alltaf hægt að leita til
hennar um ráð. Hún lagði mikla
áherslu á vandvirkni og gladdist
þegar okkur stelpunum tókst vel
með það sem við vorum að gera.
Alltaf var gaman að heimsækja
hana og sjá hvað hún var að gera.
í mörg ár saumaði hún upphluti
sem báru vitni um listrænt hand-
bragð hennar, einnig saumaði hún
mikið út, heklaði og prjónaði og
virtist allt leika í höndum hennar.
Elinborg gat verið glettin og gam-
ansöm og þegar við Dísa hittumst
hjá henni þá var margs að minn-
ast frá gömlu dögunum. Hún
gladdist alltaf þegar vel gekk hjá
okkur og var það orðin föst regla
hjá okkur Dísu að fara í kaffi til
Elinborgar þegar við vorum báðar
staddar í Reykjavik og varð þá
fagnaðarfundur.
Eg votta systkinum hennar, svo
og Disu og Sturlu samúð mína.
Góð kona er gengin, blessuð sé
minning hennar.
Björg frá Bjargi.