Morgunblaðið - 17.08.1985, Blaðsíða 18
18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. ÁGÚST 1985
Raforkuverð til iðnaðar
Athugasemd Félags ísl. iðnrekenda við grein Bergsteins Gissurarsonar
Þann 9. júlí sl. sendi Félag ís-
lenskra iðnrekenda frá sér frétta-
tilkynningu um raforkuverð til
iðnaðar. Fréttatilkynning þessi
vakti eðlilega allmikla athygli og
var fjallað um efni hennar í flest-
um fjölmiðlum.
Þann 8. ágúst sl. birtist síðan í
Morgunblaðinu athugasemd við
greinargerð FÍI frá Bergsteini
Gissurarsyni, sem sæti á í raf-
orkuverðsnefnd. í grein Berg-
steins koma fram ýmsar fullyrð-
ingar sem ekki verður komist hjá
að svara.
Fullyrðingar í inngangi
f inngangi greinar sinnar segir
Bergsteinn að greinargerð FÍI
hafi verið auglýst upp í blöðum og
sjónvarpi.
Þegar um svo veigamikið mál er
að ræða, sem orkuverð til iðnaðar,
er eðlilegt og gott að fjölmiðlar
sýni því mikinn áhuga. Orkumál
eru einn af þeim málaflokkum
sem mikið hafa verið til umræðu
að undanförnu. Ástæðan er fyrst
og fremst sú að orkustefna undan-
farinna ára hefur aukið erlendar
skuldir gífurlega, án þess að skila
þeim árangri sem menn höfðu
vænst. Þess vegna þarf skoðana-
skipti og mótun nýrrar orku-
stefnu. Hér gegna fjölmiðlar ein-
mitt veigamiklu hlutverki.
Þá segir Bergsteinn í inngangi
greinar sinnar að í greinargerð
FÍI komi fram villandi upplýs-
ingar sem ali á þeim ranghug-
myndum um raforkuverð sem
haldið hafi verið að almenningi
lengi.
Við spyrjum: Hverjar eru þess
ar ranghugmyndir, hverja er verið
að ásaka, hvað er rétt?
í áfangaskýrslu raforkurverðs-
nefndar, sem Bergsteinn á sæti í,
og birt var fyrir skömmu, kom
m.a. fram að útsöluverð raforku á
Norðurlöndum er langhæst á ís-
landi. Ekki verður af þessu séð
annað en Bergsteinn sé sömu
skoðunar og FÍI eða hvað?
Athyglisverð mis-
munun notenda
í grein Bergsteins kemur rétti-
lega fram að almenni taxtinn
hérlendis sé sá hæsti á Norður-
löndum, en rafmagn til húshitun-
ar í dreifbýli hinsvegar með því
lægra. Hér er einmitt komið að
kjarna málsins, þ.e. að verið er að
selja raforku til upphitunar hér-
lendis langt undir kostnaðarverði,
þ.e. með beinu tapi. Tapið er síðan
jafnað upp með háu raforkuverði
til iðnaðar og almennra heimilis-
nota.
Víðast hvar erlendis er orkan
seld því verði sem hún kostar í
framleiðslu, að viðbættum skött-
um. Hérlendis er hinsvegar gert
upp á milli notenda, án þess að
nokkur skynsamleg rök finnist
fyrir því. Þannig greiða t.d. iðn-
fyrirtæki sem nota um 60.000 kwh
ÁLÞJÓÐLEG samtök lækna gegn
kjarnorkuvá (International Phys-
icians for the Prevention of Nu-
clear War, IPPNW) héldu fyrir
skömmu sitt fimmta alheimsþing.
Samtökin starfa nú í 41 landi og
virkir meðlimir eru um 135.000
talsins. Enn fleiri læknar styöja
samtökin á ýmsan máta. Þing
IPPNW komst meðal annars að
eftirfarandi niðurstöðu:
Kj arnorkuvígbúnaðarkapp-
hlaupið ógnar lífi og heilsu allra
' jarðarbúa. Komi til þeirra hörm-
unga sem af kjarnokustyrjöld
á ári vegna framleiðslu sinnar,
margfalt hærra raforkuverð en
heimili sem nota svipað orkumagn
til upphitunar. Hvað ræður?
Islensk iðnfyrirtæki eru reiðu-
búin til að greiða sanngjarnt raf-
orkuverð, sem byggir á samræm-
ingu taxta sem háðir eru orku-
magni, afli, nýtingartíma og hve-
nær orkan er notuð, m.t.t. tíma,
dags og árs. Að mati F.l.I. á ekki
að mismuna notendum eftir því til
hvers á að nota orkuna, eins og nú
er gert.
Hvaða fyrirtæki
eru iðnfyrirtæki?
Bergsteinn segir i grein sinni að
fyrirtæki sem verða að kaupa raf-
orkuna á heimilistaxta séu ann-
aðhvort bílskúrsfyrirtæki eða
fyrirtæki sem ekki byggja fram-
leiðslu sína á raforkunotkun.
Hér opinberar Bergsteinn van-
þekkingu sína á íslenskum iðnaði.
Það er staðreynd að íslensk iðn-
fyrirtæki eru smá í samanburði
við iðnfyrirtæki á Norðurlöndum.
Þessi litlu og meðalstóru fyrirtæki
standa hinsvegar í mikilli sam-
keppni við innflutning og eru í
raun burðarás íslensks iðnaðar. í
þeim starfar meirihluti allra sem
starfa i iðnaði. Því má heldur ekki
gleyma að til þessa hóps heyra
flest ný fyrirtæki, en það eru ein-
mitt nýju fyrirtækin sem í dag
skapa undirstöðu atvinnulífs
framtíðarinnar. Það væri nær að
styðja við uppbyggingu þessara
fyrirtækja með lágu raforkuverði
en að neyða þau til að kaupa dýr-
asta rafmagn á Norðurlöndum.
hlytist kæmi kunnátta og þekk-
ing lækna að engum notum. Al-
þjóðleg samtök lækna gegn
kjarnorkuvá skora því á kjarn-
orkuveldin að stöðva nú þegar
allar tilraunir með kjarnorku-
vopn. Stöðvun tilraunanna er
fyrsta skrefið í þá átt að stöðva
kjarnorkukapphlaupið. Slík
stöðvun tilrauna með kjarnorku-
vopn væri raunveruleg og árang-
ursrík þar til samningar væru
undirritaðir um algert bann við
tilraunum með kjarnorkuvopn
um heim allan.
Þetta er aðalatriði en ekki aukaat-
riði.
I samkeppni skiptir allur kostn-
aður miklu máli. Að meðaltali
nemur raforkukostnaður um 2%
af framleiðslukostnaði hjá litlum
og meðalstórum fyrirtækjum í
iðnaði hérlendis. Þessi fyrirtæki
greiða að meðaltali um 150%
hærra orkuverð en samkeppnisað-
ilar á Norðurlöndum. Áhrif þessa
mismunar nema því að meðaltali
um 1% af framleiðslukostnaði.
Þessi munur skiptir miklu máli.
Islensk iðnfyrirtæki komast
ekki á afltaxta nema með því að
kaupa í það minnsta um 30 kw
afltopp. Miðað við 2.500 tíma nýt-
ingu á ári (meðalnýtingartími
miðað við 10 tíma vinnudag) er
hér um 75.000 kwh á ári að ræða. 1
orkukönnun FÍI sem nýlega er
lokið, tóku þátt um 50 fyrirtæki.
Um 20 þessara fyrirtækja nota
undir 75.000 kwh á ári vegna
framleiðslu sinnar. Sé á heildina
litið má ætla að um helmingur ís-
lenskra iðnfyrirtækja tilheyri
þessum hópi.
Hér er enn komið að kjarna
málsins. Tiltölulega fáum iðnfyr-
irtækjum býðst annar möguleiki
en að kaupa raforkuna á heimil-
istaxta, þeim langhæsta á Norður-
löndum.
Þá fullyrðir Bergsteinn að til að
geta talist notandi raforku til iðn-
aðar verði fyrirtæki að nota
minnst 450.000 kwh á ári. í fyrr-
greindri orkukönnun FÍI eru 12
fyrirtæki sem nota frá 300.000 til
700.000 kwh á ári. Meðalvelta
þessara fyrirtækja nam árið 1984
100 milljónum kr. og meðalfjöldi
Kostir slíks banns við tilraun-
um með kjarnorkuvopn eru
augljósir.
1. Stöðvun tilrauna er einföld og
krefst ekki langra og flókinna
samninga.
2. Með nákvæmum jarðskjálfta-
mælum er auðvelt að fylgjast
með hvort kjarnorkusprengj-
ur eru sprengdar eða ekki.
3. Stöðvun tilrauna með kjarn-
orkuvopn hindrar frekari
þróun slíkra vopna.
4. Stöðvun tilrauna með kjarn-
orkuvopn veikir ekki varnir
starfsmanna þeirra var 48. Hér er
um stór fyrirtæki að ræða, í það
minnsta á íslenskan mælikvarða.
Vafasamar fullyrðingar
um greinargerö FÍI
I grein sinni reynir Bergsteinn
að kasta rýrð á könnun FII með
því að fullyrða að um sé að ræða
árs gamlan samanburð. Hið rétta
er að tölurnar eru frá því um ára-
mót ’84/’85. Helsta breytingin á
raforkuverði sem orðið hefur hér-
lendis síðan er hækkun raforku-
taxta um 12% í febrúar. Gengis-
breyting frá áramótum er svipuð
þannig að samanburðurinn er
óbreyttur.
Bergsteinn fullyrðir að fyrir-
tæki sem noti um og undir 23.000
kwh á ári séu ekki samanburðar-
hæf. í orkukönnun FÍI sem áður
hefur verið minnst á koma fram
átta fyrirtæki sem nota um 23.000
kwh á ári.
Meðalvelta þessara 8 fyrirtækja
á árinu 1984 var 14 miíljónir og
meðalstarfsmannafjöldi 8. Sam-
kvæmt atvinnuvegsskýrslu Þjóð-
hagsstofnunar frá 1982 eru þá
starfandi 250 iðnfyrirtæki af þess-
ari stærð. Hér er einmitt um hin
litlu íslensku iðnfyrirtæki að ræða
sem standa í harðri samkeppni við
innflutning. Ef þetta er ekki iðnað-
ur, hvað er þá iðnaður?
Hvað þriðja viðmiðunarflokkinn
í könnun FÍI varðar, þ.e. fyrirtæki
sem nota um 1.500.000 kwh á ári,
kemur í ljós að 4 fyrirtæki af 50
falla í þennan hóp.
í grein sinni tekur Bergsteinn
tvö dæmi um raforkuverð til fyrir-
nokkurs lands.
5. Tillaga um stöðvun tilrauna
með kjarnorkuvopn leiðir í
ljós hvaða stjórnmálamenn
vilja berjast fyrir stöðvun
vígbúnaðarkapphlaupsins og
hverjir þola enn frekari fram-
gang þess.
6. Stöðvun tilrauna með kjarn-
orkuvopn skapaði grundvöll
fyrir frekari afvopnun.
Samtök íslenskra lækna gegn
kjarnorkuvá eru sammála þess-
um tillögum. Samtökin hafa í
samræmi við það sent utanrík-
tækja með 1.500.000 kwh ársnotk-
un. Annarsvegar miðað við 2.000
stunda (2,47 kr. pr. kwh) og hins-
vegar miðaö við 4000 stunda
nýtingu (1,85 kr. pr. kwh). Sam-
kvæmt útreikningum FÍI standast
þessir útreikningar Bergsteins
ekki. Sé miðað við taxta Raf-
magnsveitu Reykjavíkur frá 1.
febrúar sl. og gengið út frá að öll
raforkunotkunin fari fram á afl-
taxta (ódýrasti kosturinn) yrði
verðið m.v. 1.500.000 kwh ársnotk-
un kr. 3,18 pr. kwh við 2.000
stunda nýtingu en kr. 2,05 við
4.000 stunda nýtingu. Við saman-
burð á þessari verðþróun (verð-
lækkun við aukna nýtingu), við
verðþróun á hinum Norðurlöndun-
um kemur fram að þar á sér einn-
ig stað verðlækkun við aukna nýt-
ingu. Verðmismunur verður því
hlutfallslega svipaður og fram
keniur í töflu FÍI. Fullyrðingar
Bergsteins um að tafla FÍI sé vill-
andi eru því út í hött.
Niðurstöður könnunar
raforkuverðsnefndar
Bergsteinn birtir í grein sinni
töflu úr greinargerð raforkuverðs-
nefndar um raforkuverð til iðnfyr-
irtækja á Norðurlöndum.
Þar er miðað við 300.000 kwh
ársnotkun og 150 kwh afltopp. í
orkukönnun FÍI eru einungis 6 af
50 fyrirtækjum eða 12% sem nota
frá 250.000 til 350.000 kwh á ári.
Meðalafltoppur þessara fyrir-
tækja er 90 kw. Meðalnýtingar-
tími er um 2.900 klst. og meðal-
verð 1984 3,12 pr. kwh. í dag sam-
svarar þetta um 3,50 kr. pr. kwh.
Könnun raforkuverðsnefndar gef-
ur til kynna að orkuverð til fyrir-
tækis af þessari stærð sé 3,25 kr.
pr. kwh. Þar er hinsvegar miðað
við að öll orkan sé keypt á af-
Itaxta. Slíkt er hinsvegar ekki
mögulegt því öll fyrirtæki verða
að hluta til að nota aðra og hærri
taxta fyrir almenna raforkunotk-
un.
Sé tekin rétt viðmiðun og raun-
verulegur kostnaður er því verðið
hérlendis í þessum notendahóp kr.
3,50 kwh eða um 130% hærra en í
Osló og Stokkhólmi. í fréttatil-
kynningu FÍI kom fram að að
meðaltali væri raforkuverð til iðn-
aðar 150% hærra hérlendis en á
hinum Norðurlöndunum. Hér
munar því í raun sáralitlu.
Skattlagning raforku
til idnaðar
Bergsteinn bendir réttilega á að
skattlagning raforku á Norður-
löndum sé langhæst hérlendis. í
framhaldi af þessu kemst hann
hins vegar að þeirri stórmerkilegu
niðurstöðu að innlend orka sé ekki
sköttuð, þegar litið sé á málið í
heild.
Þetta verður að teljast næsta
furðuleg röksemdarfærsla. Af raf-
orku eru greiddir ýmsir skattar.
Má þar fyrst nefna söluskatt
(25%) sem rennur beint í ríkis-
sjóð, andstætt því sem Bergsteinn
fullyrðir. Verðjöfnunargjaldið
mmmmMmm^^mmmmm
isráðherra, Geir Hallgrímssyni
og forsætisráðherra Steingrími
Hermannssyni eftirfarandi
skeyti:
Samtök íslenskra lækna gegn
kjarnorkuvá fagna þeirri ákvörð-
un Alþingis að ekki skuli vera
kjarnorkuvopn á íslandi. Sam-
tökin lýsa yfir ánægju sinni með
þá viljayfirlýsingu stórveldanna
að stöðva tilraunir með kjarn-
orkuvopn. Samtökin hvetja ís-
lensk stjórnvöld til að beita sér i
hvívetna fyrir stöðvun, fram-
leiðslu og tilrauna með kjarn-
orkuvopn.
Svo sem fram er komið starfa
Samtök lækna gegn kjarnorkuvá
um heim allan og eru óháð öllum
starfandi stjórnmálahreyfingum.
Samtökin eru tilbúin til að veita
faglegar upplýsingar um kjarn-
orkuvá verði til þeirra leitað.
Fréttatilkynning
Samtök íslenskra lækna gegn kjarnorkuvá:
Kunnátta og þekking lækna kemur
að engum notum í kjarnorkustyrjöld