Morgunblaðið - 17.08.1985, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. ÁGÚST 1985
Rótarý — eftir 50 ára starf á íslandi
hring sinn og skilning á þeirri ver-
öld, sem við byggjum.
„Að þjóna fremur en þiggja
eru einkunnarorð Rótarý“
Rætt við Sigurð Ólafsson, fyrrverandi umdæmisstjóra
hreyfingarinnar, um starf og stefnu félagsskaparins.
Fiestir hafa eflaust heyrt getiö um félagsskapinn Rótarý,
sem senn mun Ijúka sínu fimmtugasta starfsári hér á landi.
Hins vegar eru þeir trúlega færri, sem gera sér fulla grein
fyrir því hvaða hlutverki hreyfingin gegnir í hinu hversdags-
lega lífí. „Rótarý er ekki fyrst og fremst góðgeröafélag, eins
og margir virðast halda og því síður einhver „samtök snobb-
hana“, eins og sumir vilja trúa,“ upplýsti Sigurður Ólafsson,
lyfsali í elstu lyfjaverslun landsins, Reykjavíkur Apóteki, er
hann var inntur nánar eftir sögu og tilgangi félagsskaparins í
grófum dráttum, en Sigurður hefur nýlokið starfsári sínu,
sem umdæmisstjóri hreyfingarinnar hér á landi.
Hin alþjóðlega hreyfing, Rót-
arý, verður 80 ára á þessu ári og
fráfarandi forseti Rotary Inter-
national, setti félagsskapnum það
markmið að áður en Rótarý fagn-
aði aldarafmæli sínu, árið 2005,
skyldi vera búið að bólusetja öll
bðrn þriðja heimsins við „Pólíó-
lömunarveikinni". I dag sýkist þar
um það bil þriðja hvert barn af
þessum sjúkdómi og hljóta um
10% þeirra, er sýkjast, varanleg
örkuml af. „Verkefnið er vissulega
ar frjálst að sinna þeim hugðar-
efnum, sem næst standa, í bæjar-
félagi sínu eða á alþjóða vettvangi,
enda af nógu að taka. „Þannig er
hér veittur námsstyrkur á hverju
ári, fyrir meðmæli klúbbanna og
umdæmisins, sem er svo ríflegur
að styrkþeginn þarf engar fjár-
hagsáhyggjur að hafa það ár, sem
hann er á framfæri Rótarýsjóðs-
ins. „Kröfurnar, sem gerðar eru til
námsmannsins eru hins vegar
miklar," sagði Sigurður. „Hann
þarf ekki endilega að vera fram-
úrskarandi nemandi, þó svo vissu-
lega sé það æskilegt. Hins vegar er
nauðsynlegt að hann sé verðugur
fulltrúi lands síns og þeim eigin-
Umdæmisstjóri Rótarý, Sigurður Ólafsson, afhendir Valdimar Harðarsyni arkitekt viðurkenningu starfsgreinasjóðs
Rótarý fyrir stólinn „Sóley“. Eiginkona Valdimars, Guðný Linda Magnúsdóttir, samgleðst manni sínum.
Upphaf hreyfingarinnar
„Eins og svo margir aðrir klúbb-
ar, á Rótarý rætur sínar að rekja
vestur til Bandaríkjanna,“ sagði
Sigurður. „Árið 1905 gekkst mað-
ur að nafni Paul Harris fyrir því
að hópur forystumanna úr ýmsum
stéttum í Chicago stofnuðu með
sér félag til þess að þjóna þeim
háleitu markmiðum að auka sið-
gæði í athöfnum og embættis-
rekstri og virðingu fyrir öllum
nytsamlegum störfum; stuðla að
drengilegri framkomu í starfi og
samskiptum við aðra, svo og að
efla frið, vináttu og skilning þjóða
og manna í milli,“ bætti hann við.
„Snemma á fjórða áratug aldar-
innar sneru sér síðan nokkrir
frammámenn í íslensku þjóðlífi til
Ludvigs Storr, ræðismanns í
Reykjavík, og báðu hann að kanna
grundvöllinn fyrir samskonar
klúbbstofnun á Islandi. Að ráðum
Storr var þess farið á leit við
Knud Zimsen, sem þá hafði nýlát-
ið af störfum sem borgarstjóri
Reykjavíkur, að vinna að fram-
gangi þessa máls. Þessir tveir
menn, auk Ragnars H. Blöndal,
kaupmanns, mynduðu óformlega
undirbúningsnefnd og nutu hvatn-
ingar og aðstoðar K. Mikkelsen,
lyfsala í Kaupmannahöfn, allt til
þess að stofnun klúbbsins varð að
veruleika þann 13. september
1934. Fyrstu stjórn Rótarýklúbbs
Reykjavíkur mynduðu þeir þrir,
sem átt höfðu sæti i undirbúnings-
nefndinni, auk Hallgríms Bene-
diktssonar, stórkaupmanns, og
Benedikts Gröndal, verkfræðings
og forstjóra í Hamri, en Knud
Zimsen gegndi störfum forseta,"
upplýsti Sigurður.
I fyrstu lutu klúbbarnir á ís-
landi danskri umdæmisstjórn, en
1. júli 1946 var stofnað sérstakt og
sjálfstætt Rótarýumdæmi fyrir
ísland, sem varð hið 74. í röðinni.
Fyrsti umdæmisstjóri okkar var
Helgi Tómasson, yfirlæknir, og ís-
lensku klúbbarnir þá aðeins 6 að
tölu. Nú spannar hreyfingin allan
hinn frjálsa heim, umdæmin eru
430 talsins, löndin 160, klúbbarnir
yfir 21.000 og félagsmenn tæplega
1 milljón. Hér á landi starfa 24
klúbbar með um 930 félaga. Aðal-
stöðvar Rotary International eru í
Evanston í Illinois í Bandaríkjun-
um.
Markmið og tilgangur
„Góðgerðastarfsemi er bara
einn þáttur í starfi Rótarýs," sagði
Sigurður ólafsson, lyfsali, er hann
var inntur eftir því á hvaða svið-
um hreyfingin beitti sér helst.
„Númer eitt er að efla skilning og
vináttu þjóða og manna í milli,
bæði innan félagsskaparins og
utan með óeigingjarnri þjónustu'
við meðbræður sína. Annars er
Rótarýsjóðurinn sjálfseignar-
stofnun og veitir hann m.a. fé til
líknarmála. Hins vegar eru líka
námsstyrkir veittir úr sjóðnum,
svo og fé til ákveðinna afmark-
aðra félagslegra verkefna. Ef
grafa þarf brunn í Súdan, eða
eitthvað þess háttar, er líklegt að
Rótarý leggi því máli lið,“ útskýrði
hann. „H-in þrjú, Hunger, Health
og Humanity (hungur, heilsa og
mannúð), minna menn á að víða er
verk að vinna og verður svo um
fyrirsjáanlega framtíð," bætti
Sigurður við.
risavaxið," sagði Sigurður, „en
hægt er að ná markmiðinu með
fáeinum dropum af bólusetningar-
efni á hvert barn. Fyrir einn doll-
ara (u.þ.b. 40 kr.) er hægt að fá
ónæmisefni, sem gerir 8 börn
ónæm fyrir veikinni í eitt skipti
fyrir öll. Þetta hefur hins vegar
ekki verið gert og þess vegna erum
við nú að skipta okkur af þessu
málefni," bætti hann við. „Verk-
efnið verður unnið í samvinnu við
WHO, alþjóðlegu heilbrigðisstofn-
unina, en í stjórn hennar situr
reyndar Almar Grímsson, lyfsali í
Hafnarfirði, sem einmitt er Rót-
arýfélagi."
Verkin látin tala
í þessu máli, sem öðrum, fer lít-
ið fyrir starfi Rótarýs á vettvangi
fjölmiðla. Verkin eru látin tala og
enda þótt höfuðstöðvarnar gefi
klúbbunum ábendingar varðandi
stærri verkefni og hina almennu
stefnu, er ekki um nein fyrirmæli
að ræða, heldur vinsamleg til-
mæli. Hverjum klúbbi, raunar
hverjum félagsmanni, er hins veg-
leikum búinn að hann geti frætt
heimamenn um land sitt og þjóð,
auk þess að vera nokkurs konar
„Goodwill Ambassador". Að
námsferð lokinni er það iafnframt
skylda hans að upplýsa Islendinga
um gistiland sitt, siði, venjur og
menningu og vinna þannig að
gagnkvæmum skilningi þjóð-
anna,“ bætti hann við til útskýr-
ingar. Til þessa hafa 30 til 40
manns hlotið stóra styrki frá ís-
lenska umdæminu og eru þeir nú
flestir í hópi forystumanna sinna
starfsgreina á fslandi. Sigurður
gat þess einnig að lög Rótarýs
bönnuðu að nánir ættingjar Rót-
arýfélaga, börn, barnabörn eða
systkini, gætu fengið þessa styrki
og væru þau ákvæði sett til að
fyrirbyggja hugsanlega misnotk-
un. „Við útvegum þessa styrki til
að stuðla að friði og skilningi
þjóða í milli í anda Rótarýs."
Á vegum Rótarý fara einnig
fram svokölluð æskulýðsskipti,
sem felast i þvi að hingað koma
ungmenni að utan meðan æsku-
fólk okkar dvelst meðal útlendra
og víkkar með þvi sjóndeildar-
Vandlátir við val félaga
Aðspurður um hvaðan hann
héldi þá skoðun komna að Rótarý
væru einhver samtök „snobb-
hana“, eins og illgjarnar tungur
vilja oft vera láta, sagði Sigurður:
„Snobb-stimpillinn kemur örugg-
lega til af því, að þetta er starfs-
greinafélag. í hverjum klúbbi er
aðeins einn fulltrúi hverrar sér-
greinar, einn múrari, einn lyfsali,
einn verslunarmaður, einn bygg-
ingaverkfræðingur, einn málari,
einn tölvufræðingur o.s.frv. Þó
getum við haft til að mynda fimm
lækna eða lögfræðinga, en þeir
verða þá að vera sérhæfðir, hver á
sínu sviði, s.s. einn kvcnlæknir,
einn skurðlæknir o.s.frv.," bætti
hann við. „Við erum vandlátir á
hverjum við hleypum inn í hreyf-
ingu okkar og yfirleitt leitumst við
við að fá til okkar forystumenn á
hverju sviði fyrir sig. Þeir verða
fyrir valinu vegna þess að þeir
gegna ábyrgðarstöðu í starfs-
greininni. Við viljum fá menn úr
öllum starfsgreinum inn í félags-
skapinn til þess að öll sjónarmið
fái notið sín. Fyrst og fremst leit-
um við að mönnum, sem við getum
eitthvað lært af og vilja umgang-
ast aðra menn með þjónustu og
hjálpsemi að leiðarljósi," sagði
Sigurður.
Það liggur í hlutarins eðli að
meðalaldur Rótarýfélaga er nokk-
uð hár, enda eru menn oftast
komnir á miðjan aldur, er þeir
geta talist til forystumanna í
starfsgrein sinni. Ennfremur er
það Rótarýfélögum nauðsyn að
vita ítarleg deili á verðandi félaga
sínum og virðist sem ekki sé flan-
að að neinu í þeim efnum.
Enn sem komið
er karlaklúbbar
Sigurður Ólafsson sagði að enn
sem komið væri gætu karlar einir
orðið félagar. Á þetta rætur að
rekja til þess, að við stofnun Rót-
arýs, 1905, var það óþekkt með
öllu að konur gegndu ábyrgðar-
stöðum í þjóðfélaginu og kom því
ekki til að þær gætu átt erindi inn
f þennan félagsskap. Þótt Rótarý
eltist ekki við tískufyrirbrigði,
tekur hreyfingin mið af breyttum
þjóðfélagsaðstæðum og taldi Sig-
urður að þetta myndi leiðrétt á
næstu áratugum. Gat hann þess
að í upphafi hefði það verið skil-
yrði að Rótarýfélagi væri maður í
sjálfstæðri stöðu, en nú væru
margir burðarásar Rótarýs ein-
mitt úr hópi þeirra, sem starfa á
vegum ríkis og bæja. Eins myndi
það vera með kvenþjóðina — eftir
því sem þátttaka þeirra í atvinnu-
vegum heimsins og opinberri
stjórnsýslu ykist myndi skilningur
á nauðsyn þess, að þær legðu sitt
lóð á vogarskálar Rótarýs, aukast.
„Rótarý er alþjóðleg hreyfing og
það verður að hafa í huga, þegar
rætt er um þessa hægfara þróun,"
sagði Sigurður. „Afstaðan til
kvenna utan heimilisins er mjög
misjöfn eftir löndum. Norðurlönd-
in hafa verið hlynnt því að hleypa
kvenþjóðinni inn í hreyfinguna
nokkuð lengi, en þeir, sem enn
berjast hart gegn þessari þróun
eru arabar, múhameðstrúarmenn,
Japanir og Austurlandabúar yfir-
leitt,“ útskýrði hann. „Málið hefur
Ekkert grand
Kvikmyndir
Sæbjörn Valdimarsson
BÍÓHÖLLIN: í BANASTUÐI
(GRANDVIEW USA) ☆
Leikstjóri Randal Kleiser. Fram-
leiðandi William Warren Blaylock.
Handrit Ken Hixon. Aðalhlutverk
Jamie Lee (’urtis, C. Thoma How-
ell, Patrick Swayze, Jennifer Jas-
on Leigh, Troy Donahue. Gerð
1984 af CBS Theatrical Films. 97
mín.
Þessi er snúin, illskiljanleg, ef
maður á annað borð á eitthvað
að botna í henni. Enda stendur á
plakatinu: „Grandview USA, þar
sem draumarnir rætast á furðu-
legan hátt.“
Þessi nýjasta mynd Randals
Kleisers, sem gert hefur „snilld-
arverkin" Grease, Blue Lagoon,
og að maður tali nú ekki um
Summer Lovers, fjallar í stuttu
máli um líf nokkurra ungmenna
í einhverju niðurdrepandi
krummaskuði vestan hafs. Eink-
um um pabbastrák (Howell),
sem hættir að vera pabbastrák-
ur, harðsoðinn kvenkost (Jamie
Lee Curtis), sem erft hefur hæp-
ið fyrirtækið, bílaeyðilegg-
ingarbraut, eftir föður sinn og
hálfruglaðan, þungavinnuvéla-
jaxl, enda kannski engin furða,
þar sem hann er kokkálaður af
engum öðrum en Troy Donahue,
sem ég hélt að enginn heilvita
leikstjóri vildi hafa í návist
sinni.
Hvernig leiðir þessara elskna
Jamie Lee Curtis er englakroppur
sem hefur lítið erindi í myndinni í
banastuði.
liggja svo saman í þessari heldur
órómantísku mynd, treysti ég
mér ekki til að útlista í fáum
orðum, en þetta er lítill bær.
Bestu kaflar myndarinnar eru
dans- og söngvaatriði (og Jamie
Lee er englakroppur, sem maður
furðar sig á hvað er að sólunda
tíma sínum hér), enda er Kleiser
virtur leikstjóri tónlistarmynd-
banda og á heiðurinn af sumum
þeim bestu sem hann hefur unn-
ið fyrir marga heimskunna
poppara. Þar fyrir utan er í
banastuði harla lítilsigld smá-
bæjarlýsing, maður getur eins-
vel horft á Skonrokk.