Morgunblaðið - 06.05.1986, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIDJUDAGUR 6. MAÍ1986
Flytjum verslun-
ina inn í landið
eftir Jóhann
J. Olafsson
Hans Djurhuus, sendiherra Dana
hér á landi, ritaði athyglisverða
grein í danska blaðið Börsen í síð-
asta mánuði. í grein sinni bendir
sendiherrann réttilega á, að ísland
sé mikilvægur markaður fyrir Dani,
sem þeir verði að hlúa að, vilji þeir
halda honum. Skrif sendiherrans
hafa vakið til umhugsunar þá miklu
vaxtarmöguleika, sem eru í ís-
lenskri verslun, ef rétt væri á mál-
um haldið. í þessu efni getum við
lært margt af Dönum um það,
hvemig hlúa skuli að versluninni
sem atvinnugrein.
A síðasta ári keyptum við fjómm
sinnum meira af Dönum en þeir af
okkur, eða vörur fyrir 3.412 m.
króna. Af öðrum þjóðum keyptum
við einungis meira af Þjóðveijum
og Bretum, en til þessa hefur
Danmörk verið í öðru sæti þeirra
landa sem við kaupum frá, næst á
eftir Þýskalandi. Ymsum kemur
þessi staða á óvart, en skýringin
er að sjálfsögðu sú, að Danir eru
að selja okkur fleira en eigin fram-
leiðsluvörur. Þeir hafa verið dugleg-
ir að ná sér í umboðssamninga fyrir
öll Norðurlöndin, eða Danmörku og
ísland, við fyrirtæki t.d. í Banda-
rikjunum, Bretlandi, Þýskalandi,
Hollandi, Sviss og Japan og hafa
af því góðar tekjur að selja ná-
grönnum sínum framleiðsluvörur
annarra. Það er ekki að ástæðu-
lausu, að höfuðborg landsins heitir
Kaupmannahöfn.
Það er staðreynd að verslun
landsmanna, að frátaldri útflutn-
ingsversluninni, leggur til 11,5% af
þjóðartekjum okkar. Afkoma versl-
unar skiptir okkur því verulegu
máli. Við íslendingar höfum samt
sem áður stuðlað að því að verslun
okkar færðist aftur úr landi til
Danmerkur og annarra landa. Með
verðlagsákvæðum, gjaldeyrishöft-
um og sérstakri skattlagningu á
eigin verslun, höfum við gert okkur
„íslensk stjórnvöld
ætlast til þess, að ís-
lensk verslun greiði
hærri skatta en aðrar
atvinnugreinar. Þetta á
ekki bara við um skatta
til ríkisins heldur einn-
ig til sveitarfélaga sem
yfirleitt haga inn-
heimtu aðstöðugjalda
þannig, að verslunin er
hæst í skattstiganum.
Þannig hefur okkur
tekist, án þess að það
hafi verið ætlunin, að
færa verslunina að tölu-
verðu leyti úr landi og
einkum í hendur ná-
granna okkar, sem
skilja betur en íslensk
stjórnvöld, að verslunin
er jafn verðmætaskap-
andi atvinnugrein og
aðrir.“
erfíðara um vik að keppa við útlend-
inga í þessum efnum og rétt þeim
hagsmuni okkar upp í hendumar.
Þegar aðrar greiða fyrir verslun
sinni, leggjum við steina í götu
okkar.
Undanfarin misseri höfum við
dregið úr verðmyndunarhöftum og
er það vel. Staða neytenda hefur
því batnað, þótt enn sé nokkuð í
land að fijáls verðmyndun sé ríkj-
andi regla í viðskiptum. Losað hefur
verið um gjaldeyrishöftin, en enn
vantar mikið á að gjaldeyrisvið-
skipti okkar séu eins fijáls og t.d.
Dana. A þessum sviðum er nauð-
synlegt að halda uppi því merka
starfi sem hófst með samstarfi nú-
verandi stjórnarflokka. í skattamál-
unum hefur hins vegar lítið miðað.
í nýafstöðnum kjarasamningum
var samið um lækkun á launaskatti.
Sú lækknun náði þó ekki til verslun-
ar og þjónustu. Þessar greinar
greiða enn 3,5% launaskatt, þegar
atvinnugreinar eins og landbúnað-
ur, iðnaður og sjávarútvegur eru
undanþegnar greiðslu hans. Sér-
stakur 1,1% skattur er greiddur af
fasteignamati skrifstofu- og versl-
unarhúsnæðis. Sem dæmi þarf að
greiða 3,3 milljónir króna í þennan
sérstaka skatt í ár af því húsnæði
sem Mikligarður nýtir undir starf-
semi sína. ítrekað hefur verið lofað
að skatturinn yrði afnuminn, en
stjómmálamenn hafa ekki staðið
við loforð sín.
íslensk stjómvöld ætlast til þess,
að íslensk verslun greiði hærri
skatta en aðrar atvinnugreinar.
Þetta á ekki bara við um skatta til
ríkisins heldur einnig til sveitarfé-
laga sem yfirleitt haga innheimtu
aðstöðugjalda þannig, að verslunin
er hæst í skattstiganum. Þannig
hefur okkur tekist, án þess að það
hafi verið ætlunin, að færa verslun-
ina að töluverðu leyti úr landi og
einkum í hendur nágranna okkar,
sem skilja betur en íslensk stjóm-
völd, að verslunin er jafn verðmæta-
skapandi atvinnugrein og aðrar.
Danir geta því t.d. ályktað sem
svo: íslensk stjómvöld ætlast ekki
til þess, að íslendingar skipti við
eigin verslun. Það er okkar tæki-
færi.
En það er ekki aðeins innflutn-
ingsverslunin, sem er í samkeppni
við sams konar starfsemi í ná-
grannalöndum okkar. Smásölu-
verslunin á einnig í harðri sam-
keppni við smásöluverslun annarra
landa. Árlega fara íslendingar um
90 þúsund ferðir til útlanda, eða
sem samsvarar rúmlega einum
þriðja af íbúafjölda landsins.
Áætluð útgjöld þeirra erlendis á sl.
ári voru um 3.000 m. kr. og þar
af e.t.v. allt að ’/a sem fer til kaupa
á vörum tíl gjafa og eigin nota.
Stór hluti úra, myndavéla, hljóm-
platna, segulsnælda og fleiri fyrir-
ferðarlítilla smáhluta er keyptur
erlendis. Hvaða tilgangi þjónar þá
hár tollur á þessum varningi, ef
verslun með þessar vörur er það
með ýtt út úr landinu? Hér dugar
ekki hert tolleftirlit. Fólk er vant
að fara hindrunarlaust á milli Evr-
ópulanda og þykir nóg um leit að
vopnum og eiturlyfjum. íslensk
verslun verður einfaldlega sjálf að
geta mætt þessari samkeppni og
haft betur. Tollastefnan hér á landi
skiptir því miklu máli. Háir tollar
beina smásöluversluninni úr landi,
eins og dæmiu sanna.
í samkeppninni við verslun ann-
arra þjóða má verslunin að hluta
til líta í eigin barm. Við verðum að
gæta þess að haga afgreiðslutíma
verslana þannig, að landsmenn eigi
jafn auðvelt með að versla hér og
erlendis. Hér á ég ekki endilega við
lengri afgreiðslutíma, heldur miklu
frekar afgreiðslutíma, sem hentar
neytendum betur. Reynsla frá öðr-
um löndum, þar sem reglugerðum
og lögum hefur verið breytt til að
auðvelda sveigjanlegri afgreiðslu-
tíma, hefur leitt í ljós að heildarvið-
skipti hafa aukist. Skotlana og
Massachusetts-ríki í Bandaríkjun-
um eru góð dæmi um þetta. Við
mættum því gjaman huga að
breyttum reglum hér. Ég vil í þessu
sambandi benda mönnum á að rugla
ekki saman vinnutíma alls starfs-
fólks og afgreiðslutíma verslana.
Þetta þarf alls ekki að fara saman.
Það hefur sýnt sig, þegar tollar
eru felldir niður á vörum til lands-
ins, að verð þeirra er lægra hér en
erlendis, þrátt fyrir háan söluskatt.
Skíðavörur, sem mikið voru keyptar
erlendis, eru nú eingöngu keyptar
hér í góðum verslunum með miklu
úrvali. Flugleiðir hf. hafa efnt til
innkaupaferða til íslands, bæði frá
Bandaríkjunum og Svíþjóð. Þannig
gætum við snúið þróuninni við og
gert hluta innflutningsins auk sölu
á innlendri framleiðslu að útflutn-
ingsatvinnuvegi. Erlendir ferða-
menn gætu t.d. hugsanlega verslað
hér fyrir hátt í 1 milljarð króna
fyrir utan ferðir og uppihald, ef rétt
væri á málum haldið. Vegna þessa
er smásöluverslunin ekki einungis
að tapa af viðskiptum við þá sem
hér búa, heldur einnig í mörgum
tilvikum viðskiptum við þá tæplega
90 þúsund útlendinga, sem sækja
okkur heim á hveiju ári.
Eins og að ofan getur eru vaxtar-
möguleikar íslenskrar verslunar
mjög miklir. Bæði má auka þátt
heildverslunar í innflutningi til
landsins, en einnig þátt smásölu-
verslunar. Ekki er ólíklegt, að þau
viðskipti, sem hér um ræðir, geti
numið allt að 4 milljörðum króna
eða nálægt 5—10% af innflutningi
til landsins. Það munar um minna.
Hér að framan hef ég rakið
hvernig íslensk heildverslun og
smásöluverslun á í beinni erlendri
samkeppni og hvemig íslensk smá-
söluverslun er öðrum þræði útflutn-
ingsverslun. Þetta eru staðreyndir,
sem við hyggjum ekki að dags
daglega. Slíkar yfirsjónir hafa þó
því miður verið ógæfa islenskrar
atvinnuuppbyggingar. Sumar
avinnugreinar köllum við sam-
keppnisgreinar og greiðum götu
þeirra, þegar öðrum er ekki búin
eðlileg starfsskilyrði. Mergur máls-
ins er þó sá, að engin atvinnugrein
er annarri mikilvægari heldur
styðja þær hver aðra og eru allar
í meiri ojg minni samkeppni út á
við. Við Islendingar verðum því að
læra, að það er mikilvægast að búa
atvinnulífinu öllu góð starfsskilyrði
og mun mikilvægara en að ákveða
ofanfrá, hvaða atvinnurekstur okk-
ar sé hagkvæmast að stunda. Til-
teknum atvinnugreinum á ekki að
gera hærra undir höfði með opin-
berri fyrirgreiðslu eða sérréttind-
um. Það kemur í ljós, hvaða at-
vinnurekstur er hagkvæmast að
stunda, ef skilyrði til fyrirtækja-
rekstrar eru jöfn og hagstæð í
landinu.
Höfundur er formaður Verzlunar■
ráðs íslands.
Akranes:
Baldur Eiríksson kjör-
inn Paul Harris-félagi
Á FUNDI í Rotaryklúbbi Akra-
ness fyrir nokkru var Baldur
Eiríksson félagi í klúbbnum ein-
róma kjörinn Paul Harris-félagi
en það er ein mesta viðurkenning
sem Rotary-félaga getur hlotn-
ast.
Baldur hefur starfað mjög mikið
að málefnum Rotary allt frá því
hann gekk í Rotaryklúbb Siglu-
fjarðar 1959. Hann var ritari þess
klúbbs 1961-1963 og síðan forseti
1964-1965. Hann fluttist til Akra-
nes og gekk í Rotaryklúbb Akra-
ness 1969 og var gjaldkeri hans
1972-1973 og síðan forseti 1974-
1975. Hann var umdæmisstjóri
umdæmis nr. 136 1979-1980.
Fulltrúi Rotary-klúbbanna á Norð-
urlöndum á umdæmisþinginu í
Finspáng í Svíþjóð 1980.
Baldur hefur verið í húsnefnd
Rotary-umdæmisins frá 1982 og
varamaður í fulltrúaráði Rotary
Norden frá 1983 til tveggja ára og
síðan aðalmaður einnig til tveggja
ára. Hann samdi drög að starfsregl-
um fyrir umdæmisráð íslenska
umdæmisins sem samþykktar voru
á umdæmisþinginu 1984. í um-
dæmisráði íslenska umdæmisins
1970-1984. Vinnur nú að endur-
skoðun og nýrri útgáfu af Handbók
íslensku Rotary-klúbbana ásamt
fleirum. Eins og hér að framan
greinir hefur starf Baldurs verið
mikið og fjölbeytt þó enn sé margt
ótalið og fullyrða má að Baldur sé
vel þess mikla heiðurs verður. Stað-
festing Rotary Intemational um
þessa viðurkenningu liggur nú fyrir
og hefur Baldur veitt henni mót-
töku.
JG
Morgunblaðið/JG
Garðar Óskarsson forseti Rot-
ary-klúbbs Akraness afhendir
Baldri Eiríkssyni Paul Harris-
viðurkenninguna.
Morgunblaðið/Bjami
Varhugaverð gatnamót
Árekstur varð á Horni Njarðargötu og Laufásvegar um hádegisbilið á föstudag. Þar rákust
saman tvser fólksbifreiðir með þeim afleiðingum að ökumaður annars bílsins var fluttur á
slysadeild. Önnur bifreiðin lenti á húsvegg en hin á steinsteyptri girðingu og skemmdust báðar
talsvert. Að sögn lögreglu er horn þetta varhugavert og full ástæða til að brýna fyrir ökumönn-
um að sýna þar fyllstú aðgætni.