Morgunblaðið - 06.05.1986, Qupperneq 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. MAÍ1986
IttjwgtnililfiMfe
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 450 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 40 kr. eintakiö.
Kosningabarátta
að hefjast
Öflugar almannavarnir Svía:
Veita skjól í átö
með venjulegun
Svíar hafa lagt mikla áherslu á að afla búnaðar, sem veitir fólki, fu
og- efnahernaði. Kjarnorkuslysið í Sovétríkjunum og geislavirkt úrfel
kröfum um búnað af þessu tagi.
Nú eru tæpar Qórar vikur
til kjördags, 31. maí, þegar
kosið verður um það, hveijir
eiga að skipa sveitarstjómir
næstu fjögur ár. Framboðslistar
hafa verið að birtast undanfama
daga og vikur, en frestur til að
skila þeim rennur út á morgun,
miðvikudaginn 7. maí. Stjórn-
málaflokkamir em að hefjast
handa um skipulegar aðgerðir
til að hafa áhrif á kjósendur.
Ungam kjósendum hefur fjölg-
að mikið, þar sem nú er í fyrsta
sinn kosið samkvæmt lögum um
18 ára kosningaaldur.
Skoðanakannanir sýna, að sá
hópur fólks er stór, sem segist
ekki hafa gert upp við sig,
hveijum skuli ljáð fylgi í kosn-
ingunum. Síðustu vikumar fyrir
kjördag hljóta því að verulegu
leyti að snúast um það hjá fram-
bjóðendum að ná til þessa fólks,
vekja áhuga þess á málefnun-
um, sem um er deilt, og fá það
til fylgis við sig.
Kosningamar í Reykjavík
vekja jafnan mesta athygli. Þar
em línur skýrar. Annars vegar
er Sjálfstæðisflokkurinn, sem
hefur farið með meirihlutastjóm
í borginni í áratugi, og hins
vegar andstæðingar hans.
Vinstri flokkamir fóm með
stjóm höfuðborgarinnar frá
1978 til 1982. Þá ákváðu þeir,
að fjölga borgarfulltrúum úr 15
í 21. Fyrir kosningamar 1982
hétu sjálfstæðismenn því að
fækka fulltrúunum aftur í 15
og var ákvörðun um það tekin
skömmu eftir að þeir endur-
heimtu meirihlutann, þannig að
nú er kosið um 15 fulltrúa í
borgarstjóm.
Fyrir síðustu kosningar var
hart deilt um stefnuna í skipu-
lagsmálum höfuðborgarinnar.
Þá höfðu vinstri flokkarnir uppi
áform um, að byggðin í borginni
færðist upp að Rauðavatni.
Sjálfstæðismenn lögðust gegn
því og töldu heppilegra, að ný
byggð yrði skipulögð við Graf-
arvog. Þar hefur nú risið nýtt
borgarhverfi. Jafnframt hétu
sjálfstæðismenn því að afnema
skömmtunarkerfið, sem gilt
hafði um úthlutun á íbúðarlóð-
um í Reykjavík. Við það loforð
hefur verið staðið og á kjörtíma-
bilinu hafa orðið þau þáttaskil,
að ávallt em fyrir hendi bygg-
ingarlóðir. Er ekki lengur deilt
um meginstefnuna í skipulags-
eða lóðamálum.
Raunar bendir flest til þess,
að ekki verði hart barist um
einstök málefni í höfuðborginni.
Andstæðingar Sjálfstæðis-
flokksins hafa ekki fest hendur
á neinu stórmáli, ef þannig má
að orði komast, í gagnrýni sinni
á stjóm Reykjavíkur undir for-
ystu Davíðs Oddssonar. Að
sjálfsögðu hafa menn mismun-
andi skoðanir á mikilvægum
ákvörðunum eins og þeirri að
sameina Bæjarútgerð Reykja-
víkur og ísbjöminn í Granda
hf. Að þeirri framkvæmd hefur
hins vegar verið staðið með
þeim hætti, að meirihluti borg-
arbúa sættir sig við hana, eins
og komið hefur fram í skoðana-
könnun, sem Hagvangur gerði
fyrir Morgunblaðið fyrir fáein-
um mánuðum. Þá hefur verið
fundið að því, að borgarsjóður
keypti land á Nesjavöllum, við
rætur Hengilsins, í því skyni að
tryggja Hitaveitunni orkugjafa
til langrar framtíðar. Sú gagn-
rýni styðst við fátækleg rök.
Fátt er blómstrandi bæjarfélagi
mikilvægara en að hugað sé að
framtíðinni með það fyrir aug-
um, að það geti verið sjálfu sér
nógt um þau gæði, sem heita
vatnið er.
Nú í upphafí kosningabarátt-
unnar er erfitt að greina þau
málefni, sem andstæðingar
Sjálfstæðisflokksins í Reylgavík
gera að ágreiningsefni. Eins og
oft áður ráðast þeir gjaman á
borgarstjórann og nú saka þeir
Davíð Oddsson um einræði eins
og fyrirrennara hans fyrr á
árum. Ekki er því ólíklegt, að
kosningabaráttan snúist að lok-
um um það í höfuðborginni,
hvort menn kjósa styrka stjóm
eins flokks, Sjálfstæðisflokks-
ins, eða máttlausa stjóm í
glundroða vinstri flokkanna.
Söngva-
keppnin
Gleðibankinn náði ekki eins
langt í söngvakeppninni í
Björgvin og margir höfðu von-
að. Að sjálfsögðu einkenndist
þessi frumraun okkar í keppn-
inni af bjartsýni og von um
góðan árangur. Hitt var þó ekki
annað en raunsæi að vera við
því búinn, að hinar björtustu
vonir rættust ekki. Belgíumenn
sigmðu nú í fyrsta sinn eftir
að hafa sent þátttakendur til
keppni um áratuga skeið. í
þessu efni verða þjóðir að sýna
þolinmæði og þrautseigju og
bíða þess með bros á vör, að
þær detti í lukkupottinn.
Dægurlög eru einskonar al-
þjóðamál sjónvarpsins. Fyrir
tilstilli Gleðibankans höfum við
komið því á framfæri við stærri
hóp fólks, að við erum hluti
Evrópu, en með nokkru öðru
tiltæku ráði. Það eitt er góður
árangur.
eftir Björn Bjarnason
Almannavarnakerfið í Svíþjóð
er eitt hið fuilkomnasta í veröld-
inni. Raunar er það einkenni
hlutlausra ríkja eins og Sviss og
Svíþjóðar að ieggja mikla
áherslu á öflugar almannavarnir.
í Svíþjóð byggjast svokallaðar
allsheijarvarnir, totalforsvar, á
því, að náð sé til allrar þjóðarinn-
ar, ef til hemaðarátaka kæmi.
Samhliða því sem um 800 þúsund
manns, tæplega 10% þjóðarinnar,
yrðu kallaðir til vopna í hernum,
yrði almannavarnakerfið virkjað
til að auðvelda hernum að sinna
skyldum sínum. Almannavarna-
kerfið byggist á þremur sjálf-
stæðum stofnunum, almanna-
vömum, eins og við þekkjum
þær, hagvörnum og sálrænum
vömum.
Hlutverk almannavama, sem
lúta stjóm vamarmálaráðuneytis-
ins, er að vernda fólk og bjarga
mannslífum á hættu- og stríðstím-
um. Ekki er gripið til almanna-
vamakerfisins vegna náttúmham-
fara. Hagvarnimar eru ekki skipu-
lagðar á sama hátt og herinn eða
almannavamirnar með sérstakri
yfirstjórn og stjórnstöðvum. Með
hagvömum er stefnt að því, að
unnt sé að halda uppi bráðnauðsyn-
legri atvinnustarfsemi og sjá lands-
mönnum fyrir Iífsnauðsynjum á
átakatímum. Hlutverk þeirra, sem
bera ábyrgð á hagvörnunum, er að
sjá til þess, að víðsvegar í landinu
séu birgðir af eldsneyti, matvælum,
málmum og öðmm hráefnum. Em
þær geymdar á ömggum stöðum
svo sem í klettabyrgjum neðanjarð-
ar. Hlutverk sálrænna vama er að
sjá til þess, að þjóðin tapi ekki vilja
til að verjast á stríðstímum, og þeir,
sem sinna sálrænum vörnum eiga
einnig að svara áróðri andstæðings-
ins. I þessu skyni er ætlunin að
virkja fjölmiðla, útvarp, sjónvarp
og blöð eftir því sem frekast er
kostur. Hafa blaðamenn og starfs-
menn fjölmiðla hlotið þjálfun til að
geta gegnt störfum í þágu alls-
heijarvarnanna.
Afstaða Svía
Meðal þess, sem þeir, er starfa
að sálrænum vömum, sinna á frið-
artímum, er að fylgjast með afstöðu
Svía til umheimsins og eigin lands,
mat á stríðsótta þeirra og öðm, sem
til álita kemur, þegar hugað er að
baráttuþreki þjóðar. Síðasta könn-
unin af þessu tagi er frá haustinu
1985 og verður hér stiklað á stóm
í niðurstöðum hennar:
58% Svía finnst land sitt ágætt
til búsetu og 39% býsna gott. Er
þetta svipað hlutfall og undanfarin
ár. 82% hafa mikla trú á framtíð
Svíþjóðar.
70% em mjög eða talsvert óróleg-
ir vegna pólitískrar spennu í heimin-
um (65% 1984). 39% (51% 1984)
telja hættuna á stórátökum, sem
Evrópa gæti dregist inn í, mikla,
en meirihlutinn, 52% (44% 1984),
telur hættuna Iitla. Sé litið yfir tölur
undanfarinna ára hefur hræðsla
Svía við að Evrópa dragist inn í
stórátök minnkað, hún var mest
haustið 1981 68%. Á það er bent í
skýringum á þessum tölum, að ós-
amræmi virðist milli þess, að órói
Svía vegna heimsástandsins eykst
en hræðs|an við átök í Evrópu
minnkar. Á það er bent, að kannski
stuðli fundur þeirra Gorbachevs og
Reagans í nóvember 1985 að því,
að óttinn við stríð í Evrópu minnk-
ar. Þá séu stríð og átök nú í öðmm
heimshlutum: Afganistan, íran-
írak, Líbanon, Eþíópíu, Suður-
Afríku ogMið-Ameríku.
Aðspurðir em minntir á, að ör-
yggismálastefna Svía byggist á
þeirri kenningu, að þjóðin sé utan
bandalaga á friðartímum en ætli
að gæta hlutleysis á stríðstímum
og komast þannig hjá því að tengj-
ast hemaðarátökum. Leitað er álits
á þessari kenningu og því meginvið-
horfi, að Svíþjóð geti staðið utan
stórátaka. 25% (17% 1984) telja
miklar líkur á því, að Svíar geti
staðið utan stórátaka í Evrópu, 70%
(80% 1984) telja, að þeir dragist inn
í átökin. 52% (50% 1984) telja, að
sænska hernum takist að halda
landinu utan hernaðarátaka, en
44% (46% 1984) telja, að honum
takist það ekki. Aðeins 28% telja
hins vegar, að hernum takist að
veija landið, verði á það ráðist en
66% efast um, að honum takist
það. 91% telja hins vegar nauðsyn-
legt að halda uppi hervörnum í
Svíþjóð og aðeins 7% eru á móti
því. Hefur 90% þjóðarinnar og þar
yfir verið þessarar skoðunar síðan
vorið 1981. 88% em fylgjandi her-
skyldu.
78% Svía telja, að snúast eigi til
varnar með vopnum, þótt óvíst sé
til hvers átökin kunni að leiða,
aðeins 10% em andvígir því, að
landið sé varið með vopnum. Varn-
arvilji Svía hefur verið álíka mikill
og þetta síðan vorið 1981, þegar
hann óx töluvert, líklega vegna
spennunnar í Póllandi. Haustið
1981 strandaði sovéski kafbáturinn
U 137 í skeijagarðinum við Karls-
krona, ekki dró sá atburður úr vilja
sænsku þjóðarinnar til að veija
ættland sitt með hervaldi.
32% telja herinn of lítinn en 49%
að hann sé hæfilegur. 29% telja,
að auka beri útgjöld til varnarmála
en 50% að þau eigi að vera óbreytt.
64% telja, að Svíar eigi ekki að
fækka í herafla sínum nema fækk-
unin sé iiður í gagnkvæmri af-
vopnun.
Mikill viðbúnaður
Líklegt er, að þessar tölur kunni
að fara fyrir ofan garð og neðan
hjá lesendum. Ég kýs þó að birta
þær til að leggja áherslu á þá stað-
Inngangur í klettabyrgi, þar sem er