Morgunblaðið - 17.05.1986, Blaðsíða 46

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR17. MAÍ1986'
Tómas R. Jónsson
Blönduósi—Minning
Fæddur 8. júli 1903
Dáinn 10. mai 1986
Fáir eru viðbúnir dauðans kalli,
eða svo fór fyrir mér, þegar mér
barst andlátsfregn tengdaföður
míns, Tómasar R. Jónssonar á
Biönduósi. — Sjálfur mælti Tómas
svo, er hann í ljóði kvaddi föður
sinni, Jón Benedikt Tómasson, árið
1933.
Að óvörom koma oss atvikin þrátt,
sem ævin hin jarðneska er háð.
Og dauðinn svo óvænt á dyrnar knýr
að daprast öll bjargarráð.
—Við lútum þein dómi með (ppri lotning—
Drottinn er vald og náð.
Tómas Ragnar Jónsson fæddist
í Karlsminni á Skagaströnd 8. júlí
1903. Jón faðir hans var sjómaður
framan af ævi. Hann var Hún-
vetningur í báðar ættir, af svo-
nefndri Smyrlabergsætt. Móðir
Tómasar hét Guðný Guðmunds-
dóttir, ættuð úr Austur-Skaftafells-
sýslu. — Haft er fyrir satt að hún
hafi verið fyrsta konan, er leitaði
sér menntunar utan sýslu sinnar.
Hún dvaldi við nám á Kvennaskóia
Húnvetninga á Ytri-Ey nokkru fyrir
síðustu aldamót. Þar urðu kynni
þeirra Jóns og hennar. Guðný leit
aldrei aftur sína skaftfellsku heima-
haga.
Þau Jón og Guðný þjuggu fyrstu
árin á Skagaströnd en fluttu svo út
undir Brekku, eins og málvenja var
að segja, en undir Brekkunni hét
bæjarhverfí fyrir utan Skagaströnd.
Þrettán ára gamall flyst Tómas
svo með foreldrum sínum til
Blönduóss þar sem hann átti heim-
ili æ síðan.
A þessum árum, fyrir og um
1920, voru viðhorf í atvinnu- og
félagsmálum býsna ólík því, sem
fólk almennt þekkir í dag. Fólk
varð að búa að sínu, varð að treysta
á sig sjálft að fléstu leyti. Fátæktin
var almenn og miklar kröfur gerðar
um nægjusemi á öllum sviðum.
Þrátt fyrir þetta var á hinn bóginn
engu minni lífsfylling og lífsgleði
meðal fólksins.
Það er við þessar aðstæður, sem
Húnvetningurinn ungi, Tómas R.
Jónsson, vex upp. Hann kynntist
erfíðisvinnu til sjós og lands. Farið
var í róður á opnum smáfleytum
frá bæjunum undir Brekkunni, sleg-
ið með orfí og ljá á túni og engjum
og staðið yfír fé í haga. Fyrir
mörgum árum orti Tómas þannig
um bemskuár sín:
Finnégandannuna
ennviðfomahaga.
Mérerljúftaðmuna
mina bemskudaga.
Yiur ungdómstíða
ennísálmérlífir.
Lætéghugannlíða
liðnatimayfir.
Á áttræðisafmæli hans áttum við
þess kost, nokkrir vinir og ættingj-
ar, að heyra hann lýsa æsku sinni
þama á strönd Húnaflóans og
seinna við ósa Blöndu. Undirrituð-
um verða með öllu ógleymanlegar
þær fjölmörgu mannlífsmyndir, er
hann seiddi þá fram frá æsku sinni.
Þá kom glöggt fram sá reginmunur,
það mikla djúp, sem nú aðskilur líf
okkar frá lífsmunstri fyrri tíma.
Um tvítugsaldurinn fór Tómas
til náms á bændaskólann á Hólum.
— auk þess að sækja þangað §öl-
þætta fræðslu og félagsþroska, þá
kynntist hann þar sínum lífsföm-
t
Faðir okkar,
BÖÐVAR BJARNASON
byggingamoistari,
Sandholti 34, Ólafsvfk,
lést í Landspítalanum fimmtudaginn 15. maí.
Fyrir hönd ættingja hins látna,
Auður Böðvarsdóttir,
Sturla Böðvarsson,
Snorri Böðvarsson.
Alúðarþakkir fyrir auðsýnda t samúð við fráfall móöur okkar,
tengdamóður, ömmu og langömmu.
HANSÍNU Þ. STRANGE
Sérstakar þakkir færum við starfsfólki á Elli- og hjúkrunarheimilinu
Grund.
Elsa S. Melsted, Vilborg Strange, Páll Melsted, Árni Sigurðsson,
Egill Strange, Anna S. Sigurðardóttir,
Grétar Strange, Edda S. Sigurðardóttir,
Ruth Vanderpool, John B. Vanderpool,
Victor Strange, Eiríkur Jónasson,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúö og vinarhug við andlát og
útför eiginkonu minnar, móður okkar, tengdamóður og ömmu,
HULDU GUÐNADÓTTUR,
Geitastekk 1,
Reykjavík.
Sérstakar þakkir til séra Ólafs Skúlasonar fyrir einstaka hjálpsemi
og hlýhug.
Pálmi Jónsson,
börn, tengdabörn og barnabarn.
t
Innilegar þakkir færum við öllum þeim sem sýndu okkar hlýhug
og vinsemd við andlát og útför móður okkar og tengdamóöur,
GUÐMUNDÍNU ODDNÝJAR MARTEINSDÓTTUR.
Sérstakar þakkir til stúkufélaga hennar í Daníelsher.
Marteinn Friðjónsson,
Jóhann Fríðjónsson, Sigrún Þoríeifsdóttir,
Gisli Fríðjónsson, Ester Bára Gústafsdóttir.
naut — Ingibjörgu Vilhjálmsdóttur
frá Bakka í Svarfaðardal. Þau Tóm-
as voru mjög jafnaldra, hún var
fædd 23. október 1903. Eftir 43ja
ára sambúð andaðist Ingibjörg 24.
nóvember 1969. Hún var gáfuð
mannkostakona.
Eftir að skóladvöi lauk á Hólum
hafði Tómas mestan áhuga á að
hefja búskap. Honum bauðst þá
Bakki í Svarfaðardal tii ábúðar.
Allir kunnugir vissu að tengdafaðir
hans, Vilhjálmur á Bakka, sem þá
hafði gert jörð sína að stórbýli,
hafði mikla trú á því að tengdason-
urinn myndi síður en svo láta
merkið falla, en af þessu varð ekki.
Foreldrar Tómasar, þá öldruð nokk-
uð og þreytt, viidu ógjaman flytjast
svo langt frá sinni byggð. — Þá var
teningunum kastað. Heimahagar
Tómasar fengu hann nú heim að
fullu og öllu, ásamt ungri og glæsi-
legri brúði.
Nú hófst langur og farsæll
starfstími í vaxandi þorpi, Blöndu-
ósi. Lengst vann hann hjá sam-
vinnufélögum bænda, eða í 50 ár.
Ifyrst vann hann við afgreiðslu og
almenn skrifstofustörf, en síðar við
aðalbókhald, gjalkera- og fulltrúa-
starf. Alls mun hann hafa unnið
með fjórum kaupfélagsstjórum.
Hér verður ekki gerð frekari
grein fyrir aðallífsstarfi Tómasar.
Æskudraumurinn, bóndastarfíð,
rættist að vísu ekki í sinni upp-
haflegu mynd. Hins vegar fékk
hann að fylgjast vel með allri þeirri
stórkostlegu byltingu í búháttum
og mannlífí, sem hann og aðrir
Hólasveinar sáu í hyllingum á fyrri
hluta aldarinnar.
í félagsstarfi á Blönduósi gekk
Tómas sín fyrstu spor á vegum
ungmennafélagsins Hvatar, er
stofnað var 1923. Þar eins og víðar
rejmdist sá félagsskapur vera góður
skóli ungu fólki, og raunar varð það
mörgum eini skólinn.
Enginn vafí leikur á því að
margir samtímamanna Tómasar
muna hann best sem leikara á sviði
eða sem leikstjóra. Leikferil sinn
hóf hann hjá ungmennafélaginu.
Síðar, þegar Leikfélag Blönduóss
var stofnað, var hann lengi leikari
og leikstjóri á þess vegum. Tómas
mun hafa kvatt sviðið að loknum
44 ára leikferli.
Ótaldar eru þær stundir, áður
fyrr, þegar hann í góðra vina hópi
flutti ljóð og stökur. Flugu þá stund-
um með léttir gamanbragir sem
lyftu huganum jrfír eril dagsins.
Böm og bamaböm Ingibjargar
og Tómasar em: Kristín Bergmann,
gift Einari Kristjánssjmi fyrrv.
skólastjóra. Böm þeirra em Tómas
Ragnar og Ingibjörg Kristrún.
Nanna, gift Skúla Pálssyni síma-
verkstjóra. Böm þeirra em Ingi-
björg Dúna og Páli. Ásta Heiður.
Hún var gift Róbert Kristjónssyni
framreiðslumanni. Hann lést árið
1973. Böm þeirra em Linda Guðný
og Tómas Kristjón. Ragnar Ingi,
fulltrúi hjá Sölufélagi Austur-
Húnvetninga, kvæntur Onnu Guð-
mundsdóttur frá Hofsósi. Böm
þeirra em Guðmundur Stefán, Tóm-
as Ingi og Sunna.
í blaðaviðtali fyrir fímm ámm
mælti Tómas á þessa leið þegar
hann var spurður um æsku sína:
„Faðir minn var mjög góður verk-
maður í bemsku minni og unnum
við mikið saman. Hann gaf mér þá
mjög gott heilræði, en það var
svona: Þegar þú vinnur fyrir aðra,
þá skaltu gera það eins vel og
samviskusamlega og þú mjmdir
best gera fyrir sjálfan þig.“
Frá fyrstu kynnum af tengdaföð-
ur mínum hefí ég fundið að honum
hlýtur að hafa verið bæði ljúft og
skylt að fylgja þessum heilræðum.
Efast ég ekki um að einmitt í þeim
er að fínna rætur þeirrar farsældar,
sem fylgdi honum í löngu ævistarfi.
Um leið og ég kveð tengdaföður
minn með virðingu og þökk skulu
orð hans sjálfs verða síðustu orð
minnar fátæklegu kveðju.
„Þú markaðir hvarvetna manndáðasporin,
þitt merki var trúmennska og ást.“
Einar Kristjánsson
Alfaðir kallaði „komin er stundin",
svo kvaddir þú vora jörð.
Öllum fannst okkur, ástvinum þínum,
örlögin bitur og hörð. ,
Það var svo torvelt að trúa og skilja
hve tómt var allt, dapurt og snautt.
Að þú værir horfin af sjónarsviði,
ogsætiþittstæðiautt.
(Húnavaka)
Erindið hér að ofan er upphaf
af ljóði sem Tómas R. Jónsson orti
í minningu konu sinnar, og er riíjað
hér upp við andlát hans (birtist það
f Húnavöku). Hugsanir ættingja og
vina eru örugglega þær sömu nú,
þegar hann er allur.
Tómas R. Jónsson fæddist á
Skagaströnd 8. júlí 1903. Foreldrar
hans voru þau Jón Tómasson sjó-
maður, húnvetningur í báðar ættir,
og Guðný Guðmundsdóttir ættuð úr
Austur-Skaftafellssýslu. Tómas var
í miðið af þremur systkinum, en
hin voru Guðmundur sem var elstur,
en hann drukknaði ungur, og Jónína
sem er látin.
Tómas flutti til Blönduóss með
foreldrum sínum árið 1916 og átti
hér heima alla tíð. Hann fór í
bændaskólann á Hólum árið 1923
og lauk þaðan prófí vorið 1925.
Hugur hans hafði hneigst að bónda-
starfí, en sá draumur rættist ekki
af ýmsum ástæðum.
I stað þess gerðist hann starfs-
maður Samvinnufélaganna á
Blönduósi árið 1930, og vann þar
ýmis ábyrgðarstörf, á meðan heilsa
Kristín Jóhannes-
dóttir — Minning
í dag 17. maí hefði amma mín,
Kristín Jóhannesdóttir, orðið 95 ára
hefði hún lifað. Hún lézt í Borgar-
spítalanum annan í jólum 1984, 93
ára, eftir 9 daga legu þar.
Hún fæddist í Tröð á Álftanesi
17. maí 1891. Foreldrar hennar
voru Guðlaug B. Bjömsdóttir og
Jóhannes V. H. Sveinsson.
Lengst af ævinnar bjó amma að
Freyjugötu 6 í Reykjavík. Síðustu
5 æviár sín bjó hún á Dalbraut 27.
Þar líkaði henni vel, og allir voru
góðir við hana.
Hún eignaðist 5 böm, 4 dætur,
sem lifa hana, og einn son, Bjöm,
sem var hennar stoð og stytta og
heimilis hennar. Hann lést 12. ágúst
1978, og syrgði hún hann mikið.
Amina var trúrækin og þjóðræk-
in. Við ræddum um margt, bæði
trúmál og liðna tíð, sagði hún mér
margt frá þeim tímum. Voru það
skemmtilegar stundir. Það var allt-
af gaman að heimsækja ömmu og
þegar hún kom heim til okkar,
stundum nokkra daga.
Hún bar umhyggju fyrir afkom-
endum sínum, sem eru mjög marg-
ir. Hún hafði alltaf gaman af heim-
sóknum ættingja sinna og vina,
enda mjög gestrisin. Ég bið algóðan
Guð að blessa minningu ömmu
minnar.
og aldur lejrfði, en lengst af var
hann gjaldkeri Kaupfélags Hún-
vetninga.
Tómas kvæntist Ingibjörgu Vil-
hjálmsdóttur frá Bakka í Svarfað-
ardal, 13. júlí 1926. Hjónaband
þeirra var mjög farsælt og er þeim
er þessar lfnur ritar minnisstætt,
hve þau hjón voru ávallt hlýleg og
sýndu hvort öðru mikla virðingu.
Ingibjörg var síðari ár oft heilsu-
tæp, og lést fyrir aldur fram 24.
nóvember 1969.
Þeim hjónum varð fjögurra bama
auðið, en þau eru, Kristín, kennari,
gift Einari Kristjánssyni fyrrver-
andi skólastjóra, Nanna, húsmóðir,
gift Skúla Pálssyni símaverkstjóra,
Ásta, ritari, ekkja Róberts Krist-
jánssonar framreiðslumanns, og
Ragnar Ingi, deildarstjóri hjá Sölu-
félagi Austur-Húnvetninga, giftur
Önnu Steinunni Guðmundsdóttur.
Tómas og Ingibjörg bjuggu í
næsta húsi við foreldra mína í ára-
tugi og var alla tíð mikill samgang-
ur og vinátta á milli heimilanna.
Við bræðumir nutum oft þeirra
forréttinda að fá að hlusta á Tómas
segja okkur sögur eða fara með
honum á æfíngar hjá Leikfélagi
Blönduóss, en þar var hann um
áratugi einn helsti forystumaður og
leikari. Leikfélagið bjó lengst af við
erfíðar aðstæður og reyndi þá mjög
á þolinmæði og lagni stjómandans.
Tómas tók þátt í uppfærslu á um
það bil fjörutíu verkum hjá Leik-
félaginu og eins og áður sagði,
oftast sem leikstjóri, aðalleikari og
framan af einnig sem leiktjalda-
smiður.
Óhætt er að fullyrða, að enginn
einstaklingur hefur lagt jafn mikið
að mörkum til fræðslu og uppljrft-
ingar fyrir samborgara sína hér á
Blönduósi, eins og Tómas R. Jóns-
son, og hann gladdist mikið þegar
Leikfélagið fékk aðstöðu og mögu-
leika til að setja upp verk í Félags-
heimilinu á Blönduósi, þegar það
vartekið í notkun árið 1963.
Þá leikstýrði Tómas og lék aðal-
hlutverkið í „Manni og konu" eftir
Jón Thoroddsen, og var það eitt af
hans síðustu hlutverkum.
Eftir að Ingibjörg lést bjó Tómas
hjá Önnu og Ragnari sjmi sínum
og undi hag sínum vel. Fengu þá
sonarbömin ríkulega notið bam-
gæsku Tómasar.
Þrátt fyrir að hann væri ekki
heilsuhraustur, var hann svo gæfu-
samur að geta verið sinn eigin herra
til síðustu stundar, en hann lést á
Héraðshæli Austur-Húnvetninga
11. maí sl. eftir stutta legu.
Fyrir hönd föður míns og fjöl-
skyldu okkar, sendi ég flölskyldu
Tómasar R. Jónssonar okkar bestu
samúðarkveðjur og lýk þessum fáu
minningarorðum með tilvitnun í ljóð
Tómasar um vorið, en hann var
mjög vel hagmæltur, þótt hann flík-
aði því ekki.
Þar sem kærleikans kraftur hlýr
kynslóðum markar sporið
blanda geðinu böm og dýr
og bregða á leik út í vorið
Og ellinni hlýnar við hjartarót
þegar horft er á bamslega kæti
sem friðartákn, ekki múgsefjað mót
myndaðáborgarstræti.
Hilmar Kristjánsson
Farþúífriði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
GekkstþúmeðGuði,
Guð þér nú fylgi,
hand dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem)
Ólafur Þórisson