Morgunblaðið - 12.11.1986, Blaðsíða 20

Morgunblaðið - 12.11.1986, Blaðsíða 20
20 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. NÓVEMBER 1986 Hvað kostar - bróðir? I tilefni stöðvunar á gerð kvikmyndar um eiturlyfjavandamálið eftir Elínu H.L. Stefánsdóttur Fölir geislar kvöldsólarinnar falla á ljóst, rytjulegt hár mannverunnar í rúminu, sem ég stend hjá. Hún liggur með lokuð augun, stynur við og við og bærir örlítið á sér. Var- lega snerti ég hönd hennar, en hún hrekkur upp og lítur óttaslegin í kringum sig. Þegar hún sér mig brosir hún og andar léttar. Eg hef séð fallegri bros. Þær fáu tennur sem við blasa eru nánast brunnar niður í rót. Andlitið er fölt og tek- ið, svartir baugar undir augunum og kinnamar eru innfallnar. Það er erfítt að geta sér til um aldur hennar. Hendumar eru grannar og þvalar, púlsinn óreglulegur og hrað- ur og svarbrúnir marblettir víðsveg- ar um ömijóa handleggina. Þegar hún sér að ég hef íklæðst gula sóttvamarkirtlinum og er með skiptiborðið með mér, breytist feg- inleikabros hennar í sársauka- grettu: „Áttu að hreinsa sárið núna?“ Ég kinka kolli, get ekkert sagt því að ég veit að hún kvíðir fyrir sársaukanum sem aðgerðinni fylgir. Ég skil hvemig henni er innan- bijósts því ég hef sjálf reynt mikinn líkamlegan sársauka, — en það verður ekki undan komist. Sárið verður að hreinsa. Ég get ekkert annað gert en að fara eins varlega og hægt er, og ég lofa henni því. Og hún veit það, — en samt... Sárið er mikið og djúpt, — á miðju læri — svo djúpt að það nær inn að beini, og svo langt að svarar til hálfrar lengdar lærisins. Þrátt fyrir daglegar skiptingar, fyrstu vikuna í svæfmgu, þar næst uppi á deild, vella gröftur og dauðar vefja- tæjur upp úr sárinu í hvert skipti sem við fjarlægjum umbúðimar. Lyktin er ólýsanleg. Minnir einna helst á lyktina í ostabúð sem er fuil af gömlum osti. Hún fær stóra skammta af sýkla- lyfjum í æð. Þau rétt duga til þess að halda hitanum niðri. Því sýking- in er komin inn í bein. Og auðvitað fær hún verkjalyf. En jafnvel stórir skammtar duga ekki til. Hún er eiturlyfjasjúklingur. Aðeins 23 ára er hún dauðadæmd, — á kannski einn mánuð, — kannski (og manni liggur við að segja von- andi ekki) þijá mánuði eftir ólifaða. Og þar sem hún er vön að neyta sterkra morfínefna (heróíns, morfíns, ketógans eða pethidins) daglega, hafa þau litla sem enga sársaukadeyfandi verkun á hana lengur. Þessi efni em dýr á hinum svarta eiturlyfjamarkaði. Hún verður að afla 1—200 danskra króna á dag (5—10.000 ísl. kr.) til þess að eiga fyrir nægri vímu. Þeir em fáir sem geta aflað svo mikils fjár á einum degi hér í Danmörku. Nema með vændi og þjófnaði. Undanfarin ár hefur hún selt sig á götum úti, nánar tiltekið á Halm- torvet. Og þurft að kaupa sér meiri sjálfsgleymi fyrir vikið. Þar tókst henni að næla sér í AIDS-víms. Þar eða úr óhreinni sprautunál. Sá sjúkdómur hefur enn ekki brotist út, en efnin em í blóði hennar. Því verð ég að gæta ýtmstu varkámi er ég meðhöndla sár hennar, til þess að smita ekki sjálfa mig eða aðra. Það er ekki bara sárið og lélegt almennt næringarástand hennar, heldur líka lifrin sem veikir hana. Lifrin er eyðilögð af eitri og gulu- sýkingum sem hún hefur fengið af því að nota óhreinar sprautunálar. Þess vegna er líka erfítt að svæfa hana. Sárið á lærinu fékk hún af því að sprauta sig með óhreinu efni. Eiturljrf em oft blönduð óþverra til þess að drýgja þau. Frá því að hún var sextán ára hefur líf hennar snúist um það eitt að ná sér í pen- inga til þess að geta keypt sér efni. Oll þau mannlegu samskipti sem hún á em tengd eiturlyfjaneyslu og vændi. Foreldra sína, vel stætt og velmenntað fólk, hefur hún ekkert samband við. „Vinur“ hennar, sem er 2 ámm eldri, afplánar fangelsis- dóm fyrir þjófnað. Tvisvar sinnum hefur hún reynt að hætta eiturlyfjaneysluni, en mis- tekist í bæði skiptin. Að meðhöndl- un lokinni hefur hún fengið herbergi útí bæ og húkt þar atvinnulaus og vinalaus, því hún hefur einsett sér að segja skilið við gamla kunningja- hópinn. Nú væri ef til vill hægt að ætlast til þess að hún reyndi sjálf að bæta þá aðstöðu, en það er nú einu sinni svo að manneskja sem er niðurbrotin eftir margra ára eit- urlyfjaneyslu og óreglu þarf meiri stuðning en fímm vikna „afvötnun" til þess að komast á réttan kjöl. Á endanum hefur hún gefíst upp og leitað aftur á náðir gamla hópsins, vímunnar og götunnar. Og þjóðfélagið ypptir öxlum og segir: Þessir eiturlyfjasjúklingar em vonlausir. Núna er hún hingað komin, á sýkingardeild (infektionsdeild) bæklunarlækningardeildar Ríkisspítalans. Ekki í fyrsta sinn, en sennilega það síðasta. Hvað get- um við gert, við sem önnumst hana? Hún er svo ung, þrátt fyrir lífsreynslu sem fá okkar hinna myndum geta horfst í augu við: Líkamlegan og andlegan sársauka, auðmýkingu, eymd og vonleysi. Gætum við reynt að venja hana af neyslunni úr því að hún er komin í okkar hendur? Það er erfítt, nán- ast ómögulegt að venja fólk frá eiturlyfjum samtímis því að það þarf að þola mikinn líkamlegan sársauka. Eiturlyfjaneyslan í sjálfu sér eykur sársaukaskynið. Þar fyrir utan eykst sársaukaskjmið til muna þegar eiturljrfjaskammturinn er minnkaður, þannig að slíkt væri pynting af grófasta tagi. Heldur að bíða þar til sárið er gróið. Kannski er það of seint. Kannski vill hún ekki hætta neyslunni, og þá em allar fortölur árangurs- lausar. Úr því sem komið er, er best að veita henni hlýju, mat og hrein lyf. Það vitum við af gamalli reynslu. Því hún er ekki eini sjúklingurinn af þessu tagi sem rúm okkar gista. Þeir em margir. Suma sjáfum við aðeins einu sinni, aðrir koma aftur og aftur. í mörg ár fylgjumst við með því hvemig þessar manneskjur veslast upp og verða að engu, sýkj- ast aftur og aftur á handleggjum, fótleggjum, í námm og kynfæmm, allstaðar þar sem æðar em aðgengi- legar. Þangað til að ekki em fleiri eftir, — þá er stungið beint í vöðva. Stundum segjast þau ætla að reyna að hætta, en fáum tekst. í svipinn man ég aðeins eftir einum. Hann sagðist myndu hætta þegar „engla- duftið" kæmi á markaðinn. Hann fræddi mig á því að „engladuftið" væri gerviefni, sem framleitt væri í Bandaríkjunum og gæti neysla þess ollið tímabundnu brjálæði. Sjálfur hafði hann ekki reynt það, en sagðist hafa horft á kunningja sinn reyna að stinga úr sér augun eftir að hafa tekið þetta duft í nef- ið. Þó svo að hann óttaðist að neyta þessa efnis, þá vissi hann ekki hverju hann gæti tekið upp á ef ekkert annað efni væri að fá og Elín H.L. Stefánsdóttir „Þau maunslíf sem týn- ast og þá þjáningu sem hlýst af völdum eitur- lyfjaneyslu er ekki hægt að meta til fjár. Einnig er erf itt að meta þá fjárhagslegu byrði sem fylgifiskar eitur- lyfjaneyslunnar, glæpir og sjúkdómar, eru á efnahag vestrænna þjóðfélaga.“ fráhvarfseinkennin væm mikil og óþægileg. Þegar sár hans vom gró- in var hann fluttur á meðferðardeild fyrir eiturlyfjasjúklinga að eigin ósk. Nokkmm árum síðar hitti ég hann fyrir tilviljun. Hann leit vel út, kvaðst vera í vinnu og sagði að sér liði vel. En fráhvarf frá eitur- lyfjaneyslu þótti honum erfið reynsla. Þau mannslíf sem týnast og þá þjáningu sem hlýst af völdum eitur- lyfjaneyslu er ekki hægt að meta til fjár. Einnig er erfítt að meta þá fjárhagslegu byrði sem fylgifiskar eiturlyfjaneyslunnar, glæpir og sjúkdómar, em á efnahag vestænna þjóðfélaga. Engar tölfræðilegar „Mjög ánægð með undirtektim- ar.“ Myndlistarkonan Rúrí Listaverk Rúríar i miðborg Helsinki rjíl gv JTi k InfeflSPSlMií % J I i-B - i 1 i'9 1 HUGLEIÐING UM TIMANN í MIÐBORG HELSINKI 1 MIÐBORG Helsinki stendur nú yfir sýning 10 listamanna frá jafnmörgum löndum, flestir eru listamennimir Norður- landabúar. Einn íslendingur er í þessum hópi, íslenska mynd- listarkonan Rúri, og hafa borgaryfirvöld verið að velta fyrir sér að kaupa verk henn- ar, án þess að endanleg ákvörð- un hafi verið tekin. Rúrí býr í miðborg Reykjavíkur og hefur verið búsett hér á landi undanfarin fimm ár. Verk eftir hana hafa sést á sýningum hér á landi annað veifið, en Rúri hefur að undanfömu tekið þátt í flöl- mörgum sýningum erlendis, átti verk á 10 sýningum s.l. ár og hefur tekið þátt í þrem sýningum nú á þessu ári. Sýningin í Hels- inki var opnuð 21. ágúst í sumar, fyrsta atriði Listahátíðar sem þar var haldin. Að sögn Rúríar var mikið um dýrðir við opnunina, farið í þriggja tíma ferð í spor- vagni með sýningargesti um miðborg Helsinki, þar sem verkin eru dreifð um borgina. Listamenn- imir tíu sem taka þátt í þessari sýningu, sem ber undirtitilinn „Götulist“ komu fyrst saman í apríl á þessu ári, og var þá dreg- ið um þá staði þar sem verk þeirra áttu að vera staðsett. Hópurinn hófst síðan handa , Rúrí segist hafa sótt hugmynd að verki sínu í það hús sem var mest áberandi á svæðinu, verkið túlkar hugleið- ingar um þróun tímans. „Ég er mjög ánægð með þær undirtektir sem ég hef fengið. Sýningin hefur vakið mikla at- hygli, var t.d. á forsíðum finnsku dagblaðanna er hún var opnuð. Upphaflega átti hún að standa til 1. nóvember, en hefur nú verið framlengd til áramóta." Hrun rækjustofnsins á Húnaflóa: Veiðar hafnar í von um batn- andi ástand ÁKVEÐIÐ hefur veríð í samráði sjávarútvegsráðuneytisins og hagsmunaaðilja við Húnaflóa að hefja rækjuveiðar miðað við 500 lesta heildarkvóta á vertíðinni, sem er að byrja. Kvótinn á siðustu vertíð var 2.800 lestir. Að sögn Þórðar Eyþórssonar, deildarstjóra í sjávarútvegsráðu- neytinu, funduðu fulltrúar þess fyrir síðustu helgi með hagsmunaaðilum við Húnaflóann. Hann sagði menn hafa verið daufa enda lítilla úrrasða von, þegar rækjustofninn hyrfi. Niðurstaðan hefði verið sú, að hefja veiðar miðað við 500 lesta kvóta að tillögu fískifræðinga eftir leið- angra á haustdögum. Síðan myndi svæðið verða kannað að nýju. Hann sagði að einnig hefði verið rætt um heimildir á aukningu botnfískkvóta vegna aflabrests á rækjunni. Þær heimildir kæmu ekki nema að litlum notum, sérstaklega vegna þess að bátamir, sem rækjuveiðamar stunduðu, væru bæði litlir og sér- búnir til rækjuveiða. Menn vonuðu einfaldlega að ástandið lagaðist enda virtist lausnin ekki í öðru fólg- in. Rækjuveiðar og vinnsla hafa ver- ið stundaðar frá 5 stöðum við flóann og afla verið skipt á milli þeirra í ákveðnu hlutfaili. Hólmavík og Drangsnes hafa haft 50% kvótans, Skagaströnd 22%, Hvammstangi 18% og Blönduós 10%. Sú skipting verður áfram í gildi.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.