Morgunblaðið - 12.11.1986, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. NÓVEMBER 1986
29
Morgunblaðið/Sig.Jóns.
Jón H. Kristófersson bilstjórí ásamt dóttur sinni, Krístínu Ástu.
Þetta
var alveg
hryllilegt
Morgunblaðið/Sig Jóns.
lóttir á heimili sinu að Syðra Seli.
Selfossi.
“ÉG TÓK eftir þvi að þaklúgurn-
ar þeyttust upp og svo fór allt
af stað“, sagði Agnes Böðvars-
dóttir Syðra Seli i Hrunamanna-
hreppi sem var farþegi i
Landleiðarútunni sem valt ofan
við Hveradali sl laugardag.
“Ég hugsaði, guð hvað er að
ske, svo greip ég I eitthvað þegar
rútan fór á hliðina og hélt mér
dauðahaldi. Þetta gerðist svo
snöggt að ég var eiginlega dofin á
eftir", sagði Agnes sem sat fremst
farþeganna og þurfti að ýta heilli
rúðu ofan af sér þegar rútan hafði
stöðvast. “Við Sigrún og litla telpan
fórum út rétt strax og komumst í
skjól í bíl og sfðan í annan á Sel-
foss. Þetta var alveg hryllilegt en
mér fannst fyrir öllu að litla telpan
slapp“, sagði Agnes sem sjálf er
heilmikið marin, en sagði að líklega
hefði hún sloppið betur hefði hún
haft bflbelti.
Sig Jóns.
farin að keppa um óperugesti, en
það væri skoðun óperudeildarinnar
að samkeppni á þessu sviði geti
ekki leitt til góðs. „óperusöngvar-
ar, einir íslenskra sviðslistamanna,
hafa ekki hlotið fastráðningu hjá
ríkinu og er með ólíkindum hvað
óperusöngvarar hafa atorkað til
þessa án nokkurs atvinnuöryggis
og án þess að geta stundað list-
grein sína óskiptir. Nokkrir íslensk-
ir óperusöngvarar hafa, kosið að
starfa erlendis. Fleiri vilja starfa
hér heima sem betur fer, en allt
of margir endast ekki til að búa
við óviss sultarlaun og leggja söng-
inn á hilluna," sagði Júlíus Vífíll.
Tónlistarhúsinu, sem rísa á inni
í Laugardal, hefur verið breytt
tniðað við
fiskvinnslu og hins vegar vegna
loka sláturtíðar.
Enda þótt skráðum atvinnuleys-
isdögum hafi fjölgað um 15% frá
mánuðinum á undan voru skráðir
dagar í nýliðnum mánuði miklu mun
færri en í októbermánuði undanfar-
in 3 ár. Að meðaltali voru skráðir
rösklega 16 þúsund atvinnuleysis-
dagar í októbermánuði árin
1983-1985. í þessu sambandi er
þó rétt að hafa í huga að samning-
ar um fastráðningu fískvinnslufólks
eru nú komnir til framkvæmda og
gætir áhrifa þess vafalaust nú þeg-
ar f fjölda þeirra sem koma til
þannig að þar mun hægt að fiytja
viðamiklar óperur, en þáttur húss-
ins sjálfs hefur þó ekki verið
mótaður. „Að mínu mati koma tvær
hugmyndir til greina, annað hvort
að Sinfóníuhljómsveit íslands fastr-
áði óperusöngvara alveg eins og
nú er gert við hljóðfæraleikara og
semji síðan við t.d. Tónlistarhúsið,
Þjóðleikhúsið eða íslensku óperuna,
um að fá söngvara í lengri eða
skemmri tíma. Hinn möguleikinn
væri að setja á stofn sérstaka stofn-
un, og til þess þyrfti ný lög frá
Alþingi, sem myndi skipuleggja
óperusöngvara í hin ýmsu hlutverk,
en aðrir möguleikar verða vissulega
ræddir á ráðstefnunni," sagði Júlíus
Vífill.
árstíma
atvinnuleysisskráningar þ.e. að
skráðum atvinnulausum fer fækk-
andi af þessum sökum. Beinn
samanburður við fyrri ár er af þess-
ari ástæðu ekki einhlítur.
Þegar á heildina er litið verður
atvinnuástand á landinu að teljast
mjög gott miðað við árstíma, segir
í frétt ráðuneytisins. Bráðabirgða-
niðurstöður af könnun Þjóðhags-
stofnunar og Vinnumálaskrifstof-
unnar á atvinnuhorfum benda til
þess, að eftirspum atvinnulffsins
eftir mannafla sé um þessar mund-
ir um 3% umfram framboð eða sem
svarar 2700 manns.
AF ERLENDUM
VETTVANGI
eftir ÖNNU BJARNADÓTTUR
Sovétmönnum þokað
í mannréttíndamálum
Gyðingar mótmæla á Reykjavíkurfundi leiðtoganna.
Fundur George Shultz, utanríkisráðherra Bandaríkjanna, og
Edward Shevardnadse, utanrikisráðherra Sovétríkjanna, í Vin á
dögunum bar engan árangur á sviði afvopnunarmála en var ekki
alveg árangurslaus hvað mannréttindamál varðar. Shultz greindi
Shevardnadse „ítarlega og hreinskilnislega“ frá áhyggjum Banda-
ríkjamanna af mannréttindamálum í Sovétríkjunum og hvatti
Sovétmenn til að samþykkja reglubundnar viðræður um þau.
“Við teljum að þeir séu nú samþykkir því að þessi mál verði rædd
á reglulegum fundum okkar um tvíhliða málefni.og að við getum
því rætt þau,“ þau,“ sagði Shultz í yfirlýsingu eftir fundinn. „Ég
mun að sjálfsögðu halda áfram að taka þessi mál upp á ráð-
herrafundum og við munum vekja athygli á þeim í hvert skipti
sem við hittum Sovétmenn. Það er timi til kominn að Sovétmenn
átti sig á hersu alvarlegum augum við á Vesturlöndum lítum
mannréttindabrot þeirra og hversu veruleg hindrun þau eru í
sambandi við langtímaþróun á tengslum okkar við þá.“
Otrúleg breyting hefur orðið á
viðbrögðum Sovétmanna við
umræðu um mannréttindamál á
tæpu ári. Fram til þessa hafa
þeir talið það afskipti af innanrík-
ismálum þegar þau hafa verið
nefnd. En stöðugur þiýstingur
hefur orðið til þess að þeir gefa
nú til kynna að þeir séu reiðubún-
ir að ræða þennan vanda og vilji
leysa hann. „Styrkleikur allra
þjóðfélaga felst í getu þeirra til
að verða fullkomnari," sagði She-
vardnadse í ræðu sinni á Vínar-
ráðstefnunni um öryggi og
samvinnu í Evrópu. „Sovétríkin
telja sjöundu grein Helsinki sátt-
mála mjög mikilvæga, en hún
fjallar um virðingu fyrir mann-
réttindum og grundvallarfrelsi,
þar á meðal hugsana-, samvisku-,
trúarbragða- eða sannfæringar-
frelsi," sagði ráðherrann. Hann
sagði að lög og reglur varðandi
alþjóðatengsl og mannúðarmál,
eins og aðskildar fjölskyldur og
hjónabönd Sovétmanna og útlend-
inga, væru í endurskoðun. Hann
sagði að Sovétmenn notuðu Bem-
arskjalið um mannleg tengsl til
leiðbeiningar við gerð nýrrar
reglugerðar um þessi mál.
Bandaríkijamenn neituðu að
samþykkja Bemarskjalið á undir-
búningsfiindi sérfræðinga fyrir
Vínarráðstefnuna nú í maí. Ráða-
mönnum í Washington þótti það
of almenns eðlis en fulltrúar ann-
arra aðildarlanda að Helsinkisátt-
mála voru reiðubúnir að
samþykkja það. Bandaríkjamenn
leggja megináherslu á að fá Sov-
étmenn til að standa við þau orð
sem þeir skrifuðu undir í Helsinki
og Shevardnadse endurtók í Vín.
Þeim þykir viðbótarsamþykktir
lítils virði ef uppmnalegi sáttmál-
inn er virtur að vettugi. EP
Baráttuhópar fyrir mannrétt-
indum, sovéskir andófsmenn og
einstaklingar sem hafa orðið við-
skila við ættingja sína í Sovétríkj-
unum em áberandi hvar sem
ráðamenn stórveldanna hittast.
Þeir halda blaðamannafundi og
vekja athygli fólks á málstað
sínum. Það er ekki síst vegna
þrýstings þessa fólks sem Sovét-
menn fjalla nú um mannréttinda-
mál þegar þeir koma til
Vesturlanda. Aberandi barátta
þess setur blett á ímynd hins nýja
Sovéts Gorbachevs.
Það vakti athygli á leiðtoga-
fundinum í Genf í janúar siðast
liðnum þegar talsmaður Sovét-
manna rauk út af blaðamanna-
fundi og neitaði að taka þátt f
ihonum fyrr en andófskonan Irina
og Anatoli Koryagin, sem báðir
vom í Helsinkihópnum, lausa og
Shultz nefndi báða auk Andrei
Sakharovs í ræðu sinni á Vínar-
ráðstefnunni. Ákveðnir einstakl-
ingar em tilnefndir hveiju sinni
og nöfn þeirra nefnd sem oftast
í opinberri ræðu en þeir era að-
eins dæmi um alla þá sem ekki
njóta fullra mannréttinda í Austur
Evrópu, eins og oft var bent á
við setningu Vínarráðstefnunnar.
Shevardnadse lagði til í ræðu
sinni að fundur um mannréttindi
og mannúðarmál yrði haldinn í
Moskvu. Það þykir vafasöm til-
Grivnina var farin úr salnum.
Talsmenn stjómarinnar harðneit-
uðu að ræða mannréttindamál og
voru í vamarstöðu. Viðhorf þeirra
á Reykjavíkurfundinum og á þeim
vikum, sem em liðnar síðan er
allt annað. Þeir sögðu Gyðingum
sem spurðu um ættingja sína í
Sovétríkjunum á blaðamanna-
fundum á Hótel Sögu að þar
væri hvorki staður né stund til
að fjalla um einstök mál og bentu
fólkinu á að koma til viðræðna
eftir fundina. Alex Goldfarb var
meðal þeirra sem ræddu við
Gennadiy Gerasimov, talsmann
sovéska utanríkisráðuneytisins, í
Reykjavík. David Goldfarb, faðir
hans, var leyft að fara frá Sov-
étríkjunum eftir Reykjavíkurfund-
inn, en hreyfing var þegar komin
á mál hans fyrir fundinn.
Einstaklingar sem hafa fengið-
leyfi til að flytja frá Sovétríjunum
en em nú viðskila við ættingja
sína og vini telja það mjög mikils
virði að koma málstað sínum á
framfæri við Sovétmenn þegar
þeir koma til fúndarhalda á Vest-
urlöndunú Frægir einstaklingar,
eins og Juri Orlov sem var meðal
stofnenda eftirlitshópsins með
Helsinkisáttmála og fékk að fara
frá Sovétríkjunum skömmu fyrir
Reykjavíkurfundinn, vekja mesta
athygli við þessi tækifæri. Orlov
var gestur bandarísku sendi-
nefndarinnar á Vínarráðstefiiunni
og átti fund með fjölda fulltrúa á
henni. Hann var á lista yfir þá
sem Bandaríkjamenn hafa lengi
reynt að fá lausa. Nú leggja þeir
áherslu á að fá Anatoli Marchenko
laga, sérstaklega með tilliti til
þess að raddir baráttuhópa um
mannréttindi fá vart að heyrast
þar. Gerasimov og Juri Kaschlev,
sendiherra Sovétríkjanna á Vínar-
ráðstefnunni, sögðu á blaða-
mannafundi að hugmyndin væri
að fulltrúar aðildarlanda Helsk-
inkisáttmála myndu fjalla um
mannúðarmál og mannréttindi á
breiðum gmndvelli á fundinum.
“Við viljum ná árangri varðandi
þessi málefni," sögðu þeir og töldu
það vænlegra til árangurs ef full-
trúar aðildarlandanna sæktu hann
en ef tilfinningasamt fólk sem
tengist málefninu persónulega
fjallar um það. Þeir sögðu, að við-
horf Sovétmanna til þessa mála
hefði ekki breytzt heldur hefði það
þróast í ákveðna átt.
Hin nýja reglugerð um vega-
bréfsáritanir og fararleyfi frá
Sovétríkjunum á að koma út í
janúar. Hún mun ekki breyta
neinu um lög varðandi flutnings
leyfi fyrir þá sem hafa unnið í
tengslum við ríkisleyndarmál, þá
sem eiga einhveijar eignir eða
hafa komist í kast við lögin. Sovét-
menn munu óspart beita þessu í
sambandi við flesta þekkta Sovét
menn sem vilja fara úr landi. En
þessi lög ná ekki til þriggja ára
bama sem foreldrar á Vesturlönd-
um fá ekki til sín eða aðskilinna
hjóna. Sovétmenn virðast nú
reiðubúnir að fjalla um og jafnvel
leysa vanda þessa fólks. Það er
spor í rétta átt. En þeir eiga enn
langt í land, aður en unnt verður
að segja, að sjálfsögð mannrétt-
indi séu í heiðri höfð í Sovétrflgun-
um.