Morgunblaðið - 12.11.1986, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. NÓVEMBER 1986
43
*
Stefnuskrá Verzlunarráðs Islands IV:
Tengjumst traustari gjald-
miðli eða gjaldmiðlum
íslenska hagkerfíð er mjög
opið. Rúmlega 40% af framleiðslu
landsmanna eru flutt út og fyrir
útflutninginn fæst síðan gjaldeyr-
ir, sem gerir okkur kleift að
greiða fyrir vörur að utan.
Þótt framboð og eftirspum
hafí sín áhrif, er gengið hér á
iandi nú ákveðið einhliða af
stjómvöldum. Þar að auki ráða
stjómvöld miklu um inn- og út-
flutning, þ.e. um eftirspum og
framboð á gjaldeyri. En hvaða rök
búa að baki afskiptum stjómvalda
af gengisskráningu og inn- og
útflutningi?
Gengisskráning-
Með því að ákveða einhliða
verð gjaldeyris, sem útflytjendur
vöru og þjónustu afla, gefst
stjómvöldum tækifæri til að hafa
víðtæk áhrif á efnahagslífið. Oft
er reynt að halda genginu stöð-
ugu, sem er skiljanlegt frá hreinu
viðskiptasjónarmiði, þar sem mik-
ill akkur er í því fyrir þá sem eiga
í viðskiptum að vita fyrirfram
hvert gengið muni verða. Stöðugt
gengi hefur líka verið talið álqos-
anlegt til að veita efnahagslífinu
aðhald, einkanlega fyrir þá sem
semja um kaup og kjör. Reynt
er þá að gera aðilum vinnumark-
aðarins ljóst, að ekki þýði að
semja um hærri laun en verð-
mætasköpunin gefur tilefni til.
Og með því að forðast gengis-
lækkanir er jafnframt haldið niðri
verði á innflutningi umfram það,
sem svarar til erlendrar verð-
bólgu.
En hvemig hefur tekist til?
Fyrr eða síðar hafa stjómvöld
látið undan þiýstingi, sem þau
höfðu reyndar sjálf kynt undir
með þenslustefnu í peninga- og
ríkisflármálum. Þannig hefur
gengið verið fellt eða látið síga,
þegar ljóst var að óbreytt gengis-
stefna myndi leiða til vaxandi
viðskiptahalla og gjaldþrots út-
flutningsfyrirtækja. Reynslan
sýnir, að viljayfirlýsingar stjóm-
valda um gengisstefnu duga ekki,
ef skapa á aðhald og festu í efna-
hagslífínu.
A undanfömum ámm hafa
reglur um gjaldeyriseign verið
talsvert rýmkaðar. Fólki er nú
leyft að stofna innlenda gjaldeyr-
isreikninga, ef afgangur verður
af úthlutuðum ferðagjaldeyri og
útflytjendur fá að halda gjaldeyr-
istekjum í sex mánuði til þess að
greiða kostnað, sem til fellur í
erlendri mynt. Þetta em spor í
rétta átt, sem verða vonandi til
þess að veita gengisskráningunni
meira aðhald.
Aukið frelsi í gjaldeyrisvið-
skiptum gerir fyrirtæki sjálfstæð-
ari og kleift að bregðast fljótar
við breyttum aðstæðum. Til að
auka þetta hagræði er full ástæða
til að gefa gjaldeyrisverslunina
fijálsa. Möguleikar skapast á svo-
kölluðum framvirkum gjaldeyris-
viðskiptum, þar sem út- og
innflytjendur geta keypt og selt
erlendan gjaldeyri fram í tímann
og eytt þannig þeirri óvissu, sem
einkennir núgildandi kerfí. Þá
yrði innlendum aðilum fijálst að
taka erlend lán, að yfirfæra fé
til fjárfestinga í eigin atvinnu-
rekstri erlendis og kaupa erlend
verðbréf, svo að dæmi séu nefnd.
Með fijálsræði í gjaldeyrisvið-
skiptum er jafnframt ýtt undir
það að verð gjaldeyrisins — geng-
ið — verði skráð í samræmi við
eftirspum og framboð á gjald-
eyri. það verður a.m.k. erfíðara
fyrir stjómvöld að halda uppi
gengi frábmgðnu markaðsgengi,
en slíkt kann að útheimta gildari
gjaldeyrisvarasjóði en kostur er
á. Enda má segja að það sé hvort
sem er engin ástæða fyrir stjóm-
völd að ráða gengisskráningunni;
eðlilegast sé að þeir sem afla
gjaldeyrisins fái það verð fyrir
hann sem býðst og hagi fram-
leiðslu sinni í samræmi við það.
Á hinn bóginn er það staðreynd,
að einungis fáeinar stórþjóðir búa
við markaðsgengi á mynt sinni
samhliða stöðugleika 'í verðlagi
innanlands og mörg lönd hafa séð
sér hag í því að tengjast traust-
ari gjaldmiðlum. Það munu t.d.
vera 95 þjóðir í heiminum sem
tengja gjaldmiðil sinn einum eða
fleiri gjaldmiðlum; þar af 31 sem
tengist Bandaríkjadollar, 14 sem
tengjast frönskum franka, 4
ensku pundi, 12 „sérstökum
dráttarréttindum" (SDR) og 33
þjóðir tengjast ýmsum myntkörf-
um.
íslendingar eru fámenn þjóð
og gjaldeyrismarkaðurinn eftir
því lítill á heimsmælikvarða, þótt
áhrífamikill sé á landsvísu vegna
mikilvægis utanríkisviðskipta.
Tiltölulega fáir aðilar eru í að-
stöðu til að geta ráðið úrslitum
um gengisskráninguna, sem get-
ur boðið heim óeðlilegum gengis-
sveiflum. það verður því að teljast
eðlileg ályktun, að ísland fari að
dæmi ýmissa stærri sem smærri
þjóða og tengist traustari gjald-
miðli eða gjaldmiðlum.
Með því að tengjast traustum
gjaldmiðli vinnst fyrst og fremst
tvennt. Við getum nýtt kosti
fíjálsrar gjaldeyrisverslunar og
búið við raunverulegt aðhald í
efnahagsmálum, sem gengis-
stefnan hefur hingað til ekki
mengað að veita. Peningamagn
verður þá ekki lengur á valdi
sljómvalda og verðbólga verður
sú hin sama og í löndum þeirra
gjaldmiðla (gjaldmiðils) sem yrðu
fyrir valinu til viðmiðunar.
Útflutningnr
Aðeins með útflutningi á vöru
og þjónustu fæst nægt framboð
af gjaldeyri til að anna eftirspum
eftir innfluttum gæðum og fátt
er mikilvægara, þegar við stönd-
um frammi fyrir þungri greiðslu-
byrði af erlendum lánum, en
útflutningur aukist og verði fjöl-
breyttari. Ymsir möguleikar em
fyrir hendi og þarf ekki að hafa
áhyggjur af hugmynda- eða
framtaksleysi fólks í þessum efn-
um.
Sérstök leyfi hefur þurft til
útflutnings með nýlegri undan-
þágu vegna iðnaðarvara. Sölu-
samtök fiskframleiðenda hafa
notið þessara leyfa, og í krafti
samstöðu hefur þeim verið unnt
að tiyggja stöðugt og mikið fram-
boð á sjávarafurðum, sem stendur
undir víðtæku sölukerfí erlendis.
Þá hefur þetta gefíð möguleika á
staðlaðri framleiðsluvöm og
öflugu gæðaeftirliti.
í samræmi við það grundvall-
arsjónarmið að einstaklingar í
fijálsri samkeppni em líklegastir
til að fínna hagkvæmustu lausn-
imar, á meginreglan samt að
vera sú, að útflutningur sé fijáls.
Innflutningur
Innflutningur vöm og þjónustu
til landsins er að mestu ftjáls.
Undanskildar em þó kjötvömr og
mjólkurafurðir, olía og nokkrar
aðrar vömr.
Innflutningsbann á búvömm
er réttlætt með sjúkdómahættu
og frá öryggissjónarmiði, þ.e. að
við þurfum að vera sjálfum okkur
næg, ef til styijaldar kemur.
Einnig er því haldið fram, að er-
lend landbúnaðarframleiðsla njóti
umtalsverðra styrkja og meiri en
svo, að búvöruframleiðslan hér á
landi gæti keppt við hana.
Meira er gert úr þessum rökum
fyrir innflutningsbanni en efni
standa til. Nú orðið er landbúnað-
arframleiðsia ekki síður háð
erlendum aðföngum en önnur
framleiðsla og mun þess vegna
raskast vemlega, ef til styijaldar
kemur. Ástæða er til að vera
ávallt á varðbergi gagnvart sjúk-
dómum, en þeim má veijast með
öðmm hætti en innflutnings-
banni, þótt aðrar leiðir hafí ekki
verið færar áður. Milliríkjaverslun
með kjöt og mjólkurafurðir
tíðkast um allan heim. það er
hins vegar rétt, að búvömfram-
leiðsla nýtur víðast hvar styrkja
frá hinu opinbera, en þá vaknar
sú spuming, hvers vegna við eig-
um ekki að njóta góðs af þeim í
lægra vömverði eða hærri ráð-
stöfunartekjum.
Ljóst er, að fijáls innflutningur
búvara yrði neytendum til mikilla
hagsbóta og framleiðendum
hvatning til hagræðingarátaks.
Því er miklu fómað með innflutn-
ingsbanni. Þess vegna ber að
stefna að því að gefa innflutning
búvara fijálsan. Eðlilegt er, að
þetta ætti sér stað í áföngum í
líkingu við þá aðlögun, sem iðnað-
arframleiðslan fékk á sínum tíma
og fáir efast um að hafí orðið til
góðs, jafnt framleiðendum sem
neytendum. Yrð undirboðs- og
jöftiunartollum j 1 beitt að því
marki sem erlend 'ramleiðsla nýt-
ur styrkja.
Það gmndvalla sjónarmið, að
fijáls innflutninsv rslun tiyggi
betri vöm en ella, t r í fullu gildi
þegar olíuinnflutnin nir á í hlut.
Þess vegna ber að ifnema þau
innflutnigshöft, sem i\ú gilda, og
gefa innflutning olíuva ra fijálsan.
Jafnframt er nauðsynhgt að af-
nema afskipti ríkisins af verð-
lagningu olíuvara.
Þótt innflutningur sé að öðm
leyti að mestu fijáls, má afnema
ýmsar hindranir sem torvelda
eðlileg viðskipti og koma I veg
fyrir margvíslegt hagræði. Gjald-
frestur á aðflutningsgjöldum
(tollkrít), einfaldari reglur um
framkvæmd tollheimtu og tolleft-
irlits og afiiám takmarkana á
gjaldfresti vegna vömkaupa, sem
leiðir af breyttri skipan gjaldeyr-
ismála, munu auðvelda innflytj-
endum að veita betri þjónustu,
sem skilar sér um allt efnahagslíf-
ið.
Almaelisreikningur
Verötryggöur sparireikn. meö 3ja mánaöa bindingu
Verötryggöur sparireikn. meö 6 mánaöa bindingu
k 'BfC siífiwiwtyjíí Æ - ■ í

«06 ■&&&£&J'\ 1 i \ !<