Morgunblaðið - 27.06.1987, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. JÚNÍ 1987
Atriði úr „II Trovatore“ árið 1986.
Úr sýningn íslensku óperunnar á „Míkadóinn“ 1983
Ég kann engin ráð
-segir Garðar
Cortes,
óperustjóri
STARFSÁRI íslensku óperunnar
er nú að ljúka. Sem kunnugt er
hefur Aida, viðamesta óperusýn-
ing á íslandi til þessa, verið á
fjölum hússins í vetur. Sýningar
á Aidu hafa verið alls 32 og að
sögn Garðars Cortes, hefur alltaf
verið uppselt, utan tvisvar sinn-
um. „Annars er hugtakið fullt
hús nokkuð afstætt," sagði Garð-
ar, „því fullt hús þýðir ekki
endilega fullar tekjur. Það er
vegna þess að við veitum afslátt
af miðaverði i vissum tilfellum,
til dæmis veitum við hópafslátt
og aldraðir fá einnig afslátt. Það
þýðir tekjur af fullu húsi, mínus
afsláttur, þvi það koma margir
hópar á sýningar og mikið af
eldri borgurum, sem betur fer.
Astæðan fyrir því að ég nefni
þetta, er að ef við værum
með fullt hús og óskerta
innkomu, þá þyrftum við ekki að
sýna nema 100 sýningar af Aidu til
að standa undir kostnaði, þannig að
við hefðum þurft að sýna hana miklu
lengur en við gerðum. Nú sýndum
við ekki nema 32 sinnum, þannig
að það er þriðjungur af því sem við
þurftum.
Stefnuleysi
Ástæðan fyrir því að ég minnist
á þetta er sú að svona stefnuleysi
gengur ekki. Óperan hefur sannað
tilverurétt sinn og sannað hann á
tvennan hátt. Fyrst og fremst getum
við sett hér upp góðar sýningar.
Sett þær upp af frábæru fólki, sem
við höfum fengið til liðs við okkur,
söngvaramir hafa sannað tilverurétt
sinn, þvi þeir hafa skilað þessum
operum mjög vel. Ef þetta á ekki
að vera vöggudauði, lognast út af
þegjandi og hljóðalaust, verður eitt-
hvað að koma til hjá þeim sem ráða
menningarmálum.
Sverrir Hermannsson, mennta-
málaráðherra hefur komið ansi vel
fram við okkur. Hann hefur talað
okkar máli trekk í trekk, bæði á
almannafæri, í blöðum, í sjónvarpi
og á umræðufundum um framtíð
óperunnar. Hann hefur talað um að
íslenska óperan megi ekki deyja og
það verði að skjóta undir hana stoð-
um. Hann hefur heitið okkur aðstoð
sinni og það væri hart, núna, ef sá
angi vonar sem við eygðum á síðasta
ári dvínaði og við yrðum að bytja
upp á nýtt með breyttum mönnum
í nýrri stjórn. Ég vona bara að
breyttir menn í breyttum stöðum séu
jafnvel þenkjandi og Sverrir.
Við eigum nákvæmlega engan
pening og svo miklu, miklu minna
en það. Við erum í mikilli skuld. Við
höftim alltaf reynt að borga laun.
Við höfum fengið styrk frá ríki,
aukafjárveitingu frá ríki og lán frá
bönkum vegna vilyrðis um aukafjár-
veitingu. Við reynum að borga allar
lausar skuldir, þannig að ekki eitt
einasta fyrirtæki hefur farið illa út
úr viðskiptum við okkur, en það
hefur stundum tekið langan tima að
greiða skuldir. Við höfum greitt
vexti ef þess hefur verið krafist af
okkur, en oft hafa fyrirtækin fellt
þá niður vegna velvilja til okkar, eða
veitt okkur þá sem styrk.
En það breytir því ekk að skuld-
imar sem við stöndum í eru geyg-
vænlegar. Við skuldum rúmar 14
milljónir, auk hallans sem verður á
Aidu. Fyrir heiðarlegt fólk, eins og
við erum og viljum vera, er ægilegt
að skulda. Það er ákaflega erfítt
fyrir okkur sem störfum hér dags-
daglega að hætta að hugsa um
skuldimar þegar við fömm upp á
svið að syngja.
í einfaldleika mínum fínnst mér
þetta ekkert mál, því þessar 14 millj-
ónir, sem em ægilega miklir penirig-
ar fyrir mig og þetta fyrirtæki, em
engir peningar ef litið er á heildina.
Þessi staða hefði aldrei átt að koma
upp. Það sem við erum að gera hér
í augnablikinu, er að brúa bil þessar-
ar listgreinar sem búið er að iðka í
heiminum í 400 ár, nema hér. En
það gengur erfíðlega að koma undir
hana fótunum, fjárhagslega séð. Ég
veit að maður talar oft um stjóm-
málamenn með þreytu í röddinni,
en ég skil ekki að það skuli taka
þá ennþá lengri tíma, en ópemna
að sanna sig, að átta sig á því að
hún er þess virði að gera vel við
hana og halda henni lifandi.
ViA fáum ekki að vera
söngvarar
Söngskólinn byijaði á þennan
hátt. Eftir fímm ár var hann kominn
í höfri. Átti sitt eigið húsnæði, tvö
hús við Hverfísgötu, skuldlaus og
sneri sér af óskiptum krafati að því
að búa til söngvara. Þar er aldrei
neinn skuggi yfir því að geta ekki
greitt laun. Ríkið greiðir laun tónlist-
arkennara hér á landi. Söngkennarar
geta lifað af því að vera söngkennar-
ar.
En hveijir em þessir söngkennar-
ar. Það emm við söngvaramir sem
viljum ekkert endilega vera söng-
kennarar. Við emm söngvarar, en
fáum ekki að vera það. Við verðum
að skapa okkur vinnu sjálf. Við verð-
um sjálf að sækja um styrki til að
geta greitt fólkinu, sem við fáum til
liðs við okkur, laun. Þau laun em
svo lág að þau em í rauninni ekki
til umræðu sem laun, heldur fá
söngvarar hér þóknun fyrir að leggja
það á sig að koma hingað á kvöldin
og syngja.
Eins og ég sé dæmið, þá á fyrir-
tækið íslenska óperan sitt eigið
heimili. Við eigum hús sem er nægi-
lega stórt og gæti, með breytingum,
verið nægilega stórt fyrir okkur um
langa framtíð, ef ríkið veitti þessu
fyrirtæki lífsvon með því að leggja
til peninga.
Óperan er til
Ég held að ekkert ríki í heiminum
sé svona heppið. Óperan er til. Þeir
þurfa ekki að byggja undir okkur
hús. Eina sem þeir þurfa að gera
er að leggja til lífgjafann, það er
peningana. í þessu húsi eru óendan-
legjr möguleikar til að stækka
áhorfendasvæði, til að búa til stórt
og gott nýtískusvið. Hér getum við
byggt nýja æfíngasali, fullkomna
aðstöðu í kjallaranum fyrir fólkið.
Þetta kostar peninga, en það kost-
ar ekki einn og hálfan milljarð, eins
og nýtt hús til ópemflutnings myndi
kosta. Allar þær breytingar sem við
þurfum, myndu kosta innan við 150
milljónir, en ekki 1500 milljónir.
Ég held að tími sé kominn fyrir
ráðamenn að vakna upp við þann
góða draum að hér getum við haft
alvöm ópem, með alvöru listamönn-
um, í alvöru húsi, án þess að ríkið
skapi sér alvarleg, alvöru vandamál
með því að fara út í fjárfrekar að-
gerðir."
Ekki vanþakka ég góöar
hugsanir
Hvað sýnist þér um framtíð
Islensku óperunnar í ljósi þessa?
„Framtíðin er óljós, svo óljós að
það liggur við að ég hætti þessu.
Ég fæ engar rósir út á þetta og það
er allt í lagi. En þótt það sé ekki
ætlun mín að gráta yfír nokkmm
hlut í ópemnni, þá segi ég eins og
er, ég get tekið gagnrýni fyrir söng
og fyrir stjómun á fyrirtækinu, en
ég get ekki tekið þögn og andvara-
leysi þeirra sem áttu að gera, það
sem við emm að gera núna, fyrir
að minnsta kosti 70 ámm. Fyrir
þann tíma held ég að kotmennskan
hafí verið of mikil á íslandi til að
þetta væri hægt.
Ég get ekki tekið því að það sé
klappað á bakið á mér og sagt: „Þú
stendur þig vel vinur, við hugsum
til þín.“ Ekki vanþakka ég góðar
hugsanir og ég fer að venjast þeim
slæmu. En þetta er eins og með
hjálparsveitarmálið sem ég hef oft
sagt frá. Ég heyrði á tal tveggja
borgarráðsmanna, og þetta er satt.
Annar var að segja frá beiðni hjálp-
arsveitarinnar á ijárlögum. Hinn
sagði, „nei, það borgar sig ekki fyr-
ir okkur að hjálpa þeim, við skulum
láta þá gera þetta af áhuga, þvi þá
verður eitthvað gert.“ Áhugann
vantar ekki hjá okkur, en þrekið fer
dvínandi.
í rauninni er minnsta málið að
hætta. Ríkið yfirtekur þessar 14
milljónir, við eigum húsið. Það em
sjö manns fastráðnir við húsið. Þeir
gætu fundið sér aðra vinnu. Söngv-
arar mundu trítla sér upp í Söng-
skóla, halda áfram að kenna og
sæjust heima hjá sér á kvöldin.
Garðar Cortes, óperustjóri
Sögnvarar hafa ekki fláA
feitan gölt
Á þessum ámm höfum við velt
milljónum króna, skapað hundmðum
listamanna atvinnu, en enginn
söngvaranna hefur fláð feitan gölt
hér. Þetta er ekki gert peninganna
vegna. Ég hef til dæmis ekki, frá
upphafí, þegið krónu í nokkurri
mynd fyrir stjómunarstörf hér. Ég
skýt þessu hér inn, því það virðist
vera trú manna að ég sé hér á full-
um launum sem ópemstjóri, auk
þess að vera skólastjóri Söngskól-
ans, og svo framvegis.
Það er sérkennileg tilfínning að
tala um að hætta, og niðurdrep-
andi. Ég er svo hræddur um að ef
ég hætti, sé enginn nógu klikkaður
til að halda starfínu áfram. Það
myndi enginn §ármálamaður láta
sér detta í hug að standa hér og
gera þessa hluti. Hann myndi kíkja
í budduna, segja „ég á þetta mikinn
pening," og síðan dela því niður og
gera eitthvað smátt.
Þurfum aA koma tll móts
viA vilja fólksins
En það þýðir ekkert að bjóða ís-
lendingum eitthvað smátt. Þeir vilja
sjá þessar miklu ópemr sem þeir
hafa hlustað á 5 útvarpinu í gegnum
tíðina. Til að sanna tilvemrétt okk-
ar, þurfum við að koma til móts við
þennan vilja. Annars verðum við
bara kaffærð."
Þetta eru grimm orð og
kannski þrákelkni í mér að krefj-
ast svara um framtíðina, en hvað
er næst á döfinni hjá ykkur ef
landið rís?
„I fyrsta skipti í sögu ópemnnar
get ég ekki svarað þessu. Ég veit
ekki hvort peningamir koma eða
hvort við fáum einhveija hjálp. Við
fömm alltaf af stað með sama lága
styrkinn og ég hef alltaf vitað, alla-
FRAMTÍÐ ÍSLENSKU ÓPERUNNAR