Morgunblaðið - 27.06.1987, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. JÚNÍ 1987
Gengið um gamlar
þjóðleiðir í Kjósinni
eftirÞórunni
Lárusdóttur
Þegar komið er niður úr Svína-
dalnum á hinni gömlu þjóðleið um
Svínaskarð og halda skal ferðinni
áfram yfir Reynivallaháls er sveigt
af Kjósarskarðsvegi skammt frá
brúnni yfír Laxá og er þá komið í
Vindáshlíðina. Vindáshlíðin liggur
austan undir Sandfellinu og enda
Reynivallaháls. Hér er afar hlýlegt
um að litast, kjarrivaxin hlíð og hér
standa sumarbúðir KFUK. Það var
1947, sem KFUK hóf starf sitt
hér, um 1950 reisti félagið fyrsta
húsið og síðna hefur það aukið við
húsakost sinn eins og sjá má. Er
hér staðarlegt um að litast. Hér er
kirkja, lítil og snotur, gamla kirkjan
frá Saurbæ á Hvalfjarðarströnd,
sem flutt var hingað 1957 og end-
urvígð ári síðar.
Gamla þjóðleiðin yfír Reynivalla-
háls lá hér og enn sést gatan allvel,
enda er þessi leið farin iðulega
bæði af ríðandi mönnnum og gang-
andi. Leiðin liggur fyrst upp holtið
frá þjóðveginum og upp með Sand-
fellinu og er þetta lengsta og bratt-
asta brekkan á allri leiðinni yfír
hálsinn. Hér gnæfir Sandfellið yfir,
395 m hátt. Sjálfsagt er að skreppa
upp á það og litast um, það tekur
ekki langa stund. Af Sandfellinu
er mikið útsýni, til austurs sér yfír
austasta hluta Kjósarinnar, Kjölur-
inn blasir við í norðaustri,_ Kjósar-
skarðið, Sauðafellið, írafellið,
Hádegisfellið og sér inn í Svínadal-
inn. I suðri er Möðruvallahálsinn
og Meðalfellið. Laxárdalurinn blasir
við í allri sinni dýrð, grösugur og
fagur dalur. Laxáin liðast í sveigum
niður dalinn miðjan eins og silfur-
band og í vestri sér út á Hvalfjörð-
inn og Akrafjallið.
Laxárdalurinn er breiður dalur,
sunnan við dalinn er Meðalfellið og
norðan við hann er Reynivallaháls-
inn. Hér niður undan er Vindás,
síðan sjáum við Þorláksstaði og
eyðibýlið Hurðarbak, sem stendur
undir Meðalfellinu austarlega. Nið-
ur á sléttlendinu, sunnan Laxár, eru
Káranes og Káraneskot. Úr Meðal-
fellsvatni rennur á, sem Bugða
nefnist, er hún 3 km á lengd og
fellur í Laxá niður undan skólahús-
inu Ásgarði. Laxá og Bugða eru
með bestu laxveiðiám landsins.
Skammt hér niður undan Sandfell-
inu er kirkjustaðurinn Reynivellir,
ein af bestu jörðum sveitarinnar.
Hér hefur verið kirkja og prestsetur
svo lengi sem menn vita. Á Reyni-
völlum er staðarlegt, kirkjan og
íbúðarhúsið standa uppi í hlíðinni
og blasa við frá veginum. Hér var
lengi þinghús sveitarinnar og hér
var fyrsti bamaskólinn. Var hann
stofnaður um 1880. Þá var prestur
á Reynivöllum sr. Þorkell Bjama-
son, hann var mikill menningar-
postuli, ritaði m.a. Islandssögu, sem
kennd var í skólum landsins um
árabil. Eftirmaður hans var sr.
Halldór Jónsson, sem þjónaði sem
prestur í Kjósinni í 50 ár, frá 1900
til 1950. Núverandi kirkja var
byggð 1859 og var endurbyggð um
það leyti sem hún var 100 ára. Sr.
Halldór var merkisprestur og lét
málefni sveitarinnar mjög til sín
taka. Hann var tónskáld gott og lét
söfnuðinn iðulega syngja lög eftir
sig við messur. Hann var áhuga-
samur um búskap og skógrækt og
gróðursetti tré í reit fyrir ofan kirkj-
una. Hann ritaði endurminningar
sínar, sem em jafnframt merkar
heimildir um það fólk, sem átti
heima í Kjósinni á þeim tíma. End-
urminningar sínar nefndi hann
„Ljósmyndir 1 og 2“. Næsti bær
utan við Reynivelli er Sogn, þar var
áður tvíbýli, en hefur nú verið gert
að einni jörð. Síðan eru Valdastaðir
og Grímsstaðir, en þeir voru byggð-
ir úr landi Valdastaða.
Við höldum nú áfram norður yfír
Reynivallaháls. Leiðin liggur í dal,
sem segja má að sé milli Reynivalla-
háls og Kjalarins. Þessi leið var
kölluð þjóðleið eða þjóðvegur, til
aðgreiningar frá öðrum gönguleið-
Á fjöru við Bryiyudalsvog.
um yfír hálsinn. Önnur fjölfarin leið
var Kirkjustígurinn, sem lá uppfrá
kirkjustaðnum og yfír að Fossá.
Ein gata enn var farin yfir hálsinn,
var það Gíslagata, en hún lá upp
með Gíslalæk, sem er skammt fyrir
vestan Vindas, Gísalagatan samein-
aðist þjóðveginum skammt fyrir
norðan Dauðsmannsbrekkur. Þar
segir þjóðsagan að Magnús á Fossá
hafí setið fyrir ferðamönnum og
rænt þá eða jafnvel drepið. Þar
þótti reimt og stóð mönnum stugg-
ur af að fara þar um í myrkri.
Reynivallaháls er allmikið fjall, um
10 km á lengd og svo breiður að
hvergi sér út af honum til suðurs
eða norðurs í einu. Hann er 425 m
á hæð þar sem hæst ber, þar heita
Grenshæðir. Víða er hálsinn með
klettabeltum, sérstaklega að norð-
vestan, upp af Hvammsvík, þar
verpti öm lengi vel á fyrrihluta
þessarar aldar, en hefur ekki sést
þar í áratugi. Leiðin liggur ekki
eftir dalbotninum heldur aðeins
vestan við hann. Þegar komið er
norður fyrir svonefnda Hryggi fer
að sjá niður að Seljadal, grösugt
dalverpi austan í dalnum, enn sér
móta fyrir rústum og landið er
grænna þar sem túnskikinn var
heldur en annars staðar. Gísli Ein-
arsson bjó í Seljadal frá 1897 til
1921 með fjölskyldu sinni. Vetarríki
er á Seljadal og einmanalegt mun
hafa verið þar svo óralangt frá öðr-
um bæjum. Ekki hefur verið búið
þar síðan.
Á norðurbrún Reynivallaháls
opnast mikið útsýni. Handan Hval-
fjarðar blasir við Skarðsheiðar
fjalllendið með Blákolli vestast, nær
sér yfír Þyrilinn, Hvalfellið og
Botnssúlurnar. Þyrlisnesið skagar
fram í fjörðinn og skammt frá landi
Sumarferð Varðar farin riæsta laugardag:
Snæfellsnesið mjög
áhugavert tQ skoðunar
- segir Höskuld-
ur Jónsson aðal-
fararstjóri
Landsmálafélagið Vörður fer
í hina árlegu sumarferð sína
laugardaginn 4. júlí næstkom-
andi og er förinni að þessu sinni
heitið í Snæfells- og Hnappa-
dalssýslu. Aðalfararstjóri
verður Höskuldur Jónsson for-
stjóri ÁTVR og forseti Ferðafé-
lags Islands. Lagt verður af stað
frá Valhöll klukkan 8.00 og er
áætlaður komutími til baka til
Reykjavíkur um klukkan 20.00.
Fólk hefur með sér eigið nesti.
Þátttökugjald er 1150 krónur.
Morgunblaðið kom að máli við
Höskuld Jónsson aðalfararstjóra
og bað hann að segja svolítið frá
ferðinni. Hann sagði tilgang sum-
arferða Varðar vera af tvennum
toga. Annars vegar þann að
treysta samheldni félagsmanna,
hins vegar að leiða huga þeirra
að því landi sem um er farið og
gera þeim kleift að fara sjálfír
síðar og kanna nánar þá staði sem
áhuga vöktu, tengja þá iandinu,
sögu þess og náttúru.
„Að mínu mati er Snæfells- og
Hnappadalssýsla það svæði á Is-
landi sem hvað áhugaverðast er.
Hún er stórmerkileg sögulega allt
frá landnámi til okkar tíma sem
og þau náttúruundur sem líta má
á þessum slóðum," sagði Höskuld-
ur. Hann sagði að því miður yrði
ekki hægt að skoða alla náttúr-
usmíðina í dagsferð þar sem svo
margt væri að líta, en sjást myndi
til Eldborgar í Eldborgarhrauni,
til Rauðamelskúlnanna, til Gerðu-
bergshamra með sína fögru stuðla
og meðfram sjó væru þær óra-
löngu sandfjörur er nefndar hafa
verið Löngufjörur
Eldborg í Eldborgarhrauni.
Ætlunin er að snæða árbít við
Langá, stutt frá Borgamesi. Þar
mun Jónas Bjamason formaður
Varðar flytja ávarp.
Höskuldur lýsti ferðinni á eftir-
farandi hátt: Á ferð okkar munum
við reyna að tengja sögu við bæi,
ijöll og ár eftir því sem tilefni
gefst, en sýslan er jú sögusvið
Eyrbyggju og að hluta til Grettis-
sögu, auk þess sem miklir sagna-
þulir eins og séra Ami Þórarinsson
hafa dvalið á Snæfellsnesi, og
ekki má gleyma því að fleiri draug-
ar munu hafa átt þar samastað en
í flestum öðrum sýslum þessa
lands.
Ljósmynd/HRB
Við ætlum að borða aðalnesti
okkar á Búðum. Búðahraunið er
skrýtt fjölskrúðugum burkna-
gróðri og á Buðum má líta fallega
kirkju sem er söfnuði sínum til
sóma. Þar mun Þorsteinn Pálsson
formaður Sjálfstæðisflokksins
ávarpa ferðafélagana.
Frá Búðum höldum við yfir
Fróðárheiði, norður fyrir nesið.
Við komum að Breiðafírði skammt
fyrir utan Fróðá og þar gefst enn
eitt tækifærið til að ri§a upp þau
undur sem Eyrbyggja telur að
gerst hafi á Fróðá endur fyrir
löngu. Þaðan verður haldið austur
með ströndinni, um Grundarfjörð
og yfir Hraunsfjörðinn og næst
höfð viðdvöl í Berserkjahrauni.
Síðdegiskaffi verður drukkið í
Berserkjahrauni. Þar mun Sigríð-
ur Þórðardóttir, oddviti á Grundar-
fírði, flytja tölu og fræða
ferðalanga um sögu og staðhætti.
Heim þarf að ná fyrir dagslok og
eftir dvölina í Berserkjahrauni
verður haldið suður Kerlingar-
skarð á heimleið.