Morgunblaðið - 27.06.1987, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. JÚNÍ 1987
AF INNLENDUM
VETTVANGI
eftir GUÐMUND MAGNÚSSON
VEGAMOT
OG
VOPNAGNÝR
Kristín Á. Ólafsdóttir: Alþýðu- Guðrún Helgadóttir: Hroki og
bandalagsfólk er stimplað sem lítilsvirðing á félögum áberandi
svartagallsrausarar. i þingflokknum.
Miðstjórn Alþýðubanda-
lagsins ræðir skýrslur
um vanda og ímynd flokksins
í gærkvöldi hófst í Reykjavík fundur miðstjórnar Alþýðubanda-
lagsins þar sem til umræðu eru greinargerðir frá sex forystumönnum
flokksins um stöðu hans í ljósi kosningaósigursins í apríl síðastliðn-
um. Fundinum lýkur á sunnudag, en þráðurinn verður tekinn upp
að nýju á fundi miðstjómar og á landsfundi i haust. Þá má vænta
þess að til einhverra tíðinda dragi. Einna liklegast er að Svavar
Gestsson bjóðist tíl að láta af formennsku gegn því að helstu andstæð-
ingar hans i flokknum, svo sem Kristín Á. Olafsdóttir varaformaður
og Ólafur Ragnar Grimsson formaður framkvæmdastjórnar, dragi
sig út úr þeim störfum sem þeir gegna nú. Hvort samkomulag tekst
á þeim grundvelli er hins vegar óvíst. Og skýrsluraar leiða lika i
ljós, hafi menn ekki vitað það áður, að hinn margumtalaði „vandi
Álþýðubandalagsins" er miklu djúpstæðari en svo að á honum finn-
ist viðunandi lausn með þvi einu að skipta um forystusveit.
Ásmundur Stefánsson: Flokkur-
inn hefur ekki svarað spuraing-
um fólks um stefnu sína.
Ólafur Ragnar Grimsson: Raun-
hæfur möguleiki að Alþýðu-
bandalagið haldi áfram að tapa.
Ragnar Araalds: Efnahags- og
atvinnustefnan fyrir kosningar
ekki merkilegt plagg.
Höfundar skýrslanna um
stöðu Alþýðubandalags-
ins eru Ásmundur Stef-
ánsson forseti ASÍ,
Guðrún _He]gadóttir alþingismaður,
Kristín Á. Ólafsdóttir varaformaður
flokksins, Ólafur Ragnar Grímsson
formaður framkvæmdastjórnar,
Ragnar Amalds formaður þing-
flokksins og Svavar Gestsson
formaður, og eru hinar viðamestu
frá Ólafí Ragnari (80 bls.) og Svav-
ari (55 bls.). Eins og fram hefur
komið hér í blaðinu er í þessum
skýrslum yfírleitt talað tæpitungu-
laust um ágreiningsmálin í flokkn-
um, hvort sem þau lúta að
persónulegum samskiptum manna,
starfsháttum eða stefnuatriðum. Svo
fast og óvægilega er stundum kveð-
ið að orði að það er næsta ótrúlegt
að hér skuli ýmist vera um að ræða
samþingmenn eða nánustu samhetja
í flokksstjóminni. Það vekur ekki
síður athygli að greinargerðimar
leiða í ljós að afstaða flokksins til
höfuðatriða stjómmálanna í bráð og
lengd er ekki á hreinu. Það virðist
einnig vera um það alvarlegur
ágreiningur hver hún eigi að vera.
Hér er ekki ætlunin að rekja efni
skýrslanna heldur staldra við nokkur
atriði í þeim sem em forvitnileg og
lærdómsrík. Þar er um að ræða lýs-
ingar á samskiptum manna og
vinnubrögðum innan Alþýðubanda-
lagsins, álit alþýðubandalagsmanna
á því hver ímynd flokksins í huga
almennings er, ágreining flokks-
manna um verkalýðshreyfinguna og
Þjóðviljann, afstöðu til grundvallar-
atriða í stefnumörkun og loks
hugmyndir alþýðubandalagsmanna
um sjálfa sig.
Umræða kæfð
Guðrún Helgadóttir segir í skýrslu
sinni að Alþýðubandalagið sé í hæsta
máta ólýðræðislegur flokkur. Valdið
sé í höndum örfárra manna sem lítil
eða engin samráð hafi sín á milli.
Umræða um viðkvæm ágreinings-
efni sé kæfð. Innan þingflokksins
sé lítil vinna lögð í að stýra verkum
hans og rembist þar hver um annan
við að eigna sér ákveðin þingmál.
Þrír fyrrverandi ráðherrar flokksins
(Svavar Gestsson, Hjörleifur Gutt-
ormsson og Ragnar Amalds) leyni
því ekki að þeir telji sig öðmm þing-
mönnum merkilegri. Hroki og lítils-
virðing á félögum sé áberandi í
þingflokknum, persónuleg kynni á
engan hátt ræktuð og daglegir um-
gengnishættir manna í milli heldur
óskemmtilegir. Guðrún tekur mörg
dæmi þessu til stuðnings og kveðst
hafa rætt þetta við oddvita flokksins
augliti til auglitis án þess að merki
séu um að mark sé á því tekið.
Svavar Gestsson hefur einnig
ófagrar sögur að segja um sam-
skipti alþýðubandalagsmanna. Hann
greinir meðal annars frá því að
sumarið 1986, þegar flokksforystan
reyndi að taka á andstöðu Þjóðvilj-
ans við stefnu flokksins gagnvart
verkalýðshreyfingunni, hafi hún se-
tið „undir stöðugum hótunum frá
einstaklingum og hópum innan
flokksins". Hann vitnar í Skúla Alex-
andersson og talar um að flokkurinn
hafi verið í gíslingu fámenns hóps.
Þá kvartar Svavar undan stöðugum
„lekum“ frá fundum framkvæmda-
stjómar og þingflokks og stjómar
Útgáfufélags Þjóðviljans, sem hann
telur að hafi miðað að því að „koma
höggi á aðra félaga." Og hann segir
hreint út um þessi atriði: „Ég er
ekki í minnsta vafa um að það var
ein meginástæðan fyrir ósigri
flokksins í kosningunum sl. vor að
hann birti af sér mynd sem sundur-
þykkur flokkur þar sem alltaf logar
allt í innbyrðis átökum, þar sem ein-
stakir forystumenn níða flokkinn
niður með alls konar orðaleppum
hver um annan og þar sem fátt er
aðhafst til fijórrar stefnuumræðu."
Eftir lýsingar af þessu tagi er
eðlilegt að spurt sé um ástæður eða
tilefni. Svar Svavars Gestssonar er
afdráttarlaust: Hann telur valdabar-
áttu einstaklinga „eina megin- -
ástæðu" þeirra deilna sem átt hafa
sér stað í flokknum. „Um þennan
þátt mála verða höfð fá orð í hinum
skrifaða texta, en víst er að flokks-
menn þekkja allir hvaða vandamál
hér er á ferðinni . . .“ segir hann.
Hér er spjótunum án nokkurs vafa
einkum beint að Ólafi Ragnari
Grímssyni, en formennska hans í
framkvæmdastjórn flokksins fær
þessa einkunn: Framkvæmdastjóm-
in hefur orðið „seinvirk, þunglama-
leg og gagnslítil".
„Staðnaður, leiðinleg-
ur, ólýðræðislegur“
Sumarið 1985 birtu fjölmiðlar
skýrslu sem nefnd alþýðubandalags-
manna hafði tekið saman um stöðu
flokksins og ímynd. Niðurstaðan var
sú að í huga almennings væri Al-
þýðubandalagið „staðnaður, leiðin-
legur og ólýðræðislegur“ flokkur.
Birting þessarar skýrslu vakti mik'ð
uppnám í Alþýðubandalaginu og var
deilt um hana á landsfundi flokksins
um haustið. Svavar Gestsson telur
þessa skýrslu gefa „óheppilega
mynd og ruglingslega" af flokknum
og spyn Hver kaupir „vöru“ sem
sölumennimir sjálfír stimpla óæta?
Guðrún Helgadóttir telur skýrsluna
hins vegar hafa við rök að styðjast:
„ímynd Alþýðubandalagsins er ein-
faldlega — hvort sem mönnum líkar
það betur eða verr — staðnaður, leið-
inlegur og ólýðræðislegur flokkur,
eins og haldið var fram í mæðra-
skýrslunni margumtöluðu. Brosið er
horfíð úr baráttunni, baráttugleðin
á bak og burt. Streitan og herpingur-
inn er andlit okkar í spegli þjóðarinn-
ar.“
Kristín Á. Ólafsdóttir segir í sinni
Svavar Gestsson: Hefur setið
undir stöðugum hótunum frá ein-
staklingum og hópum innan
flokksins.
skýrslu: „Myndin sem pólitískir and-
stæðingar draga upp af Alþýðu-
bandalaginu er oft í þá vem að þar
fari fólk sem heimtar miðstýringu
og forræði í anda stjómarfars Aust-
ur-Evrópu. Þetta fólk sé á móti öllum
nýjungum, jafnvel tækninni eins og
hún leggur sig, og hatist við mark-
að, þjónustu og fyrirtæki, svo fremi
að þau séu í höndum annarra en
ríkis og sveitarfélaga. . . . Alþýðu-
bandalagsfólk er stimplað sem
svartagallsrausarar — sífellt talandi
um það sem aflaga fer og fylgir þá
gjaman að rótin sé öfund út í hina
velmegandi. Við emm sögð haga
okkur sem handhafar sannleika og
réttlætis og dæma skoðanaandstæð-
inga sem illmenni eða einfeldninga."
Ásmundur Stefánsson hefur einn-
ig áhyggjur af ímynd Alþýðubanda-
lagsins. Hann telur að flokkurinn
hafí hreinlega ekki svarað spuming-
um kjósenda um ýmis gmndvallarat-
riði í stefnu sinni, hvorki í
dægurmálum né stefnu til lengri
tíma. „Hvers konar sósíalisma vill
flokkurinn? Hann er hættur að halda
þjóðnýtingu fram sem lausn á öllum
þjóðfélagslegum vandamálum. Ég
er þeirri afstöðu sammála og tel
rétt að segja beint að við viljum
nýta kosti hins blandaða hagkerfis."
En augljóslega er ekki samstaða um
þetta innan Alþýðubandalagsins.
Ásmundur rekur síðan fjölmargar
spumingar um stefnu flokksins sem
gefa verði trúverðug svör við. Þetta
em spumingar eins og: „Er Al-
þýðubandalagið á móti utanferðum,
bílum og videótækjum? Viljum við
kvótakerfí í sjávarútvegi? Viljum við
háskóla á Akureyri? Hvemig viljum
við koma fram markmiðum okkar í
byggðamálum? Hvernig eyðum við
ótta fólks við vamarlaust ísland?
Em há laun eina markmiðið? Er
réttlátt að allir séu á sömu launum
eða er réttlátt að sumir fái hærri
laun en aðrir?“ Hann segir síðan:
„Ég hef haldið fjölmargar ræður um
flest þessi atriði en eftir að hafa
hlustað á suma flokksfélaga að und-
anfömu hef ég færst fjær því að
átta mig á því hvort Alþýðubanda-
lagið á svör við spumingunum."
V erkalýðshreyf ing
og Þjóðviljinn
Ágreiningur alþýðubandalags-
manna um verkalýðshreyfinguna og
Þjóðviljann tvinnast að nokkm sam-
an. Deilt er um þá stefnu sem
Alþýðusambandið (undir forystu
Ásmundar Stefánssonar) hefur
markað í kjaramálum (einkum með
febrúarsamningnum 1986 og að-
draganda hans). Þjóðviljinn gagn-
rýndi þessa stefnu en flokksforystan
lagði blessun sína yfir hana. í fram-
haldi af því spmttu upp deilumar
um yfirráð yfir Þjóðviljanum og að
hvaða marki hann ætti að fylgja