Morgunblaðið - 01.09.1987, Blaðsíða 79

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. SEPTEMBER 1987
Björn Friðfinnsson, formaður Sambands íslenskar sveitarfélaga:
Að helga sér reit
húsgagna-
hjól
Bjóðumuppá
ijölbreytt skeldýrahlaðborð
í hádeginu á virkum
dögum
þjÓNLlsTA
ogyNsL^
pgl<KlNG BE
FÁLKINN
SUÐURLANDSBRAUT 8
SÍMI 84670
Ávarp Björns Friðfinnssonar
formanns Sambands íslenskra
sveitarfélaga flutt í hádegisverð-
arboði bæjarstjórnar 29. ágtist.
011 erum við búin þeirri eðlisávís-
un að vilja helga okkur reit hér á
plánetunni, helga okkur stað, þar
sem við getum hvílst — notið skjóls,
— aflað okkur lífsviðurværis og
verið samvistum við fjölskyldu okk-
ar og samfélag — stað með
ánægjulegt umhverfi bæði af nátt-
úrunnar hendi og þeirrar menning-
ar, sem þar er ríkjandi.
Hjá mörgum verður lífið enda-
laus leit að réttum reit — menn
festa ekki yndi í þeirri byggð, sem
þeir fæddust til eða þeim byggðum,
er þeir síðar hafa gist. Þeir finna
ekki öryggi og falla ekki að um-
hverfi sinnar heimabyggðar. Aðrir
bindast snemma á ævinni sterkum
böndum við heimabyggð sína —
böndum sem aldrei rofna. Þeir meta
átthaga sína og heimabyggð mikils
og það verður markmið í lífi þeirra,
að gera byggð sína enn ánægju-
legra umhverfi atvinnulífs og
menningar.
Þegar minnst er tímamóta í sögu
byggðar eins og hér er gert, finna
íbúamir til samkenndar með bæn-
um sínum og tengsl þeirra innbyrðis
styrkjast af þeim sameiginlega
ásetningi að efla og prýða byggðina
enn frekar. Æskan fræðist um líf
og starf þeirra, sem á undan eru
gengnir og hún uppgötvar þá stað-
bundnu menningararfleifð, sem hún
tekur við. Nú er gerð eins konar
liðskönnun meðal íbúanna, fræðsla
er veitt um framleiðslu, fram-
kvæmdir og þjónustu dagsins f dag
um leið vísað er á þá miklu mögu-
leika er bíða atorkufólks á komandi
tíð.
Fyrir okkur gestina er heillandi
að fylgjast með og samfagna ykkur
á þessum tímamótum.
Eitt hundrað tuttugu og fímm
ár eru ekki langur tími í lífi þjóðar,
en þetta hafa verið viðburðarfk ár.
Akureyri hefur vaxið langt út
fyrir þá litlu „eyri“, sem nafnið ber
og Búarlækurinn hefur myndað
með framburði sínum úr gilinu fyr-
ir ofan. Árið 1862 voru íbuamir
aðeins 286. Þeim fjölgaði hægt í
fyrstu, en segja má að þeim hafí
fjölgað skv. áætlun frá árinu 1900
— svo nærri réttum tölum fór Klem-
enz Jónsson bæjarfógeti í aldamóta-
boðskap sínum, þegar hann
freistaði þess að spá í mannfjölda-
þróun bæjarins á öldinni.
Akureyri byggðu í upphafi tvær
þjóðir, sem tilheyrðu sama ríki. Hér
voru töluð tvö tungumál og hér
mættust ólíkir menningarstraumar.
í upphafi hafði dönsk tunga og
menning yfírhöndina og hér voru
t.d. settar á svið leiksýningar á
dönsku um árabil. Síðar náðu hin
íslenzku áhrif undirtökunum, sem
m.a. má marka af því, að farið var
að flytja íslenzk leikrit eftir Matt-
hías Jochumsson svo sem „Útilegu-
mennina", „Vesturfarana" og
„Þjóðviljann", en á þessu sumri eru
einmitt liðin 100 ár síðan séra
Matthías flutti til Akureyrar. Annað
íslenzkt leikritaskáld kom hér
snemma við sögu, en það var Tóm-
as bóndi Jónsson á Hróarsstöðum,
sem samdi leikritið „Yfirdómar-
ann“, er Eyfirðingar fluttu í stóru
geymsluhúsi, er Höepfnersverzlun
lánaði oft undir leiksýningar.
Þeir Danir, sem hér bjuggu
kunnu margir vel við sig og helg-
uðu sér reit hér á Akureyri. Margir
urðu þeir forgöngumenn Qöl-
breyttra framfara og góðir borgarar
þessa lands. En sjálfsagt hefði okk-
ur þótt tungutak þeirra nokkuð
framandi í dag og þótti mönnum
það jafnvel á fyrri öld, t.d. hjá
þeirri sælu norsk-íslenzku kaupa-
konu eða „höndlunarborgarinnu"
Wilhelmínu, fæddri Lever, en hún
talaði slíkan hrærigraut íslenzku
og dönsku, að illmögulegt var að
skilja hana. Var hún og bæði mis-
skilin og fráskilin á lífshlaupi sinu.
Ég bið forláts á þeirri fram-
hleypni, að ræða hér um sögu
Akureyrar við þá sem kunna á henni
betri skil, en e.t.v. má ég færa mér
það til afsökunar að vera hér borinn
og hafa einnig hlotið hér nokkra
menntun.
En ég vísa til sögunnar í því
skyni að skýra fyrir sjálfum mér
og öðrum, það sérstaka yfirbragð,
sem ég hygg að Akureyri hafi í
hugum landsmanna og til þess að
skýra þá ríku menningarhefð, sem
íbúar annarra byggða skynja hjá
Akureyringum.
Við íslendingar erum nú staddir
í orrahríð menningarbyltingar, þar
sem hvolft er yfír okkur úr skálum
alþjóðlegrar lágmenningar um
fjölda útvarps og sjónvarpsrása. Sú
innrás verður eigi stöðvuð með því
að loka fyrir rásimar, en engu að
síður verður að grípa til vama. Að
öðmm kosti getur hér orðið menn-
ingarrof og sá samastaður tilver-
unnar glatast, sem við skynjum í
landi okkar, heimabyggð og menn-
ingu.
Æskufólk þessa bæjar sem og
annarra byggða landsins veit margt
um brezka knattspymu og um líf
og ástir hverfulla stórstjama dæg-
urtónlistar og sjónvarpsþátta. Þeim
mun minna veit það hins vegar um
höndlunarborgarinnu Wilhelmínu,
svo ekki sé nú talað um Hans Wil-
helm Lever föður hennar, er
ræktaði fyrstur manna kartöflur
ofan Akureyrar fyrir réttum 180
árum. Þar em enn ræktaðar kart-
öflur.
Þekkingarskortur unga fólksins
er ekki því að kenna, heldur okkur
hinum. Sem ekki höfum nægilega
sinnt uppfræðsluskyldum okkar.
Sögu hverrar byggðar á að kenna
í skólum hennar og það á að minna
Björn Friðfinnsson
rækilega á hana á tímamótum eins
og þessum.
Auðvitað eigum við að taka við
menningarstraumum frá öðmm
þjóðum plánetunnar, en við eigum
ekki að innbyrða þá á „fastandi
maga“, — við eigum að nota þá í
„ábæti“. Glansfólk sjónvarpsskjás-
ins er að sjálfsögðu áhugavert um
sitthvað, en það var höndlunarborg-
arinnar Wilhelmína einnig. Þessum
persónum er það sameiginlegt, að
vera eins konar svipleiftur á tjaldi
sögunnar, en miklu skiptir hvort
það leiftur lýsir okkar sögu eða
annarra.
Hr. forseti bæjarstjómar:
Sveitarstjómir annarra byggða
samgleðjast íbúum og bæjarstjóm
Akureyrar á þessum tímamótum
og þjóðin fagnar því að eiga slíka
gersemi á þvi perlubandi byggð-
anna, sem skrýðir land vort. íbúar
annarra byggða áma Akureyri allra
heilla og sem lítinn vott um þann
hug vil ég hérmeð afhenda yður
fyrir hönd Akureyrarbæjar lítinn
minningarskjöld, sem er gjöf frá
Sambandi íslenzkra sveitarfélaga.
TENTE
ÖRKIN/SÍA