Morgunblaðið - 05.11.1987, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. NÓVEMBER 1987
Um íslenskukennslu
í framhaldsskólum
eftirlnga Boga
Bogason
Fagnaðarefni?
Skýrsla menntamálaráðuneytis-
ins um íslensku- og stærðfræði-
kennslu í framhaldsskólum birtir
niðurstöður sem eru ekkert fagnað-
arefni nemenda, kennurum eða
öðrum þeim sem láta sig skólamál
einhverju skipta. í stystu máli kem-
ur þar fram að flestu er ábótavant.
Höfundur skýrslunnar dregur
saman helstu niðurstöður og líta
þær svona út:
Stafsetning: Ekki virðast núver-
andi kennsluaðferðir duga til
framfara í stafsetningu. Hún er of
einangruð í kennslunni, og er ekki
fylgt eftir í síðari áföngum og með-
al kennara.
Málfræði: Ekki hefur tekist að
glæða áhuga nemenda á málfræði
og tengja hana breyttum aðstæðum
í framhaldsskólum. Samvinna við
grunnskóla í þessu efni sem öðrum
er allt of lítil.
Bókmenntir: Nemendur fá gott
yfirlit yfir íslenskar bókmenntir,
fomar og nýjar, einnig innsýn bók-
menntafræði. Lítið er lesið af sígild-
um verkum í íslenskum þýðingum.
Fyrst og fremst eru fagurbók-
menntir lesnar.
Ritleikni: Þrátt fyrir að nemend-
ur hafa í auknum mæli þurft að
skrifa ritgerðir (jafnvel stórar) í
framhaldsskólum virðist þeim ekki
hafa farið fram í textasmíð. Vinnsla
texta virðist ekki vera undir nógu
góðu eftirliti kennara, og yfírferð
ónákvæm og ómárkviss með tilliti
til málfárs, stfls og rökfestu.
Mælt mál: Þjálfunarskortur
kennara háir þeim nokkuð í að sinna
því sem snertir hinn munnlega þátt
kennslunnar, svo sem upplestri,
eðlilegum framburði, frásögnum og
rökræðum.
Þetta eru dapurlegar niðurstöður
og ekki hægt annað en að flokka
þær með fréttum sem færa okkur
hörmulegt ástand fiskistofna eða
ógnvænlega offramleiðslu á land-
búnaðarafurðum. Nema að hér
erum við ekki að tala um áþreifan-
lega hluti heldur þau verðmæti sem
við hvorki teljum í íslenskum krón-
um né belgískum frönkum. Við
erum að tala um þann samnefnara
sem við skilgreinum okkur sjálf
eftir, ekki bara sem þjóð, heldur
miklu frekar sem hugsandi einstakl-
inga. Við erum að tala um íslenska
tungu.
Þessi skýrsla ætti að gera hvem
íslenskukennara við framhaldsskóla
heldur dapran í bragði og fýlla hann
vanmáttarkennd. Þótt niðurstöður
skýrslunnar séu ekkert fagnaðar-
efni get ég ekki annað en sýnt
smá óskammfeilni og leyft mér
að fagna skýrslunni sem slikri,
vegna þess að ég held að hún beri
með sér ákveðinn vorblæ. Hún
hreinsar burt ákveðna óvissu, get-
gátur eru óþarfar, menn vita nú
frekar en áður hvað felst í íslensku-
kennslu við framhaldsskóla. Fyrir
mitt leyti hefði ég viljað fá að sjá
hvemig kennslu er háttað í einstök-
um skólum. Hins vegar má vera
að slíkar upplýsingar yllu meira
fjaðrafoki en æskilegt væri. En fýr-
ir mestu er að við vitum nú hvar
við stöndum.
Trúverðug skýrsla
Skýrslan sýnist mér vera trúverð-
ug. I henni er ekki „horft niður“
til viðfangsefnisins heldur gerir
höfundur sér einmitt far um að
staðsetja sig í sjálfri hringiðunni.
Landsfundiir Kvennalistans 13-15. október:
Staða listans rædd
KVENNALISTINN heldur lands-
fund sinn i Menningarmiðstöð-
inni í Breiðholti dagana 13-15.
nóvember. Meginviðfangsefni
fundarins verða annarsvegar
staða Kvennalistans og hvemig
hann getur markað sér enn meiri
sérstöðu innan þings og utan, og
hinsvegar viðhorf kvenna til þró-
unar atvinnu- og byggðamála.
Landsfundurinn verður settur
föstudaginn 13. nóvember kl. 20.30
og mun þá gestur fundarins, Anna
Guðrún Jónasdóttir, flytja erindi um
konur og vald. Anna Guðrún er lekt-
or í stjómmálafræðum við háskól-
ann í Örebro í Svíþjóð og vinnur
hún nú að doktorsritgerð við Gauta-
borgarháskóla um grundvallar-
kenningar um stöðu kvenna í
nútíma karlveldi.
í frétt frá Kennalistanum kemur
fram að fundurinn er öllum opinn.
Fýrir vikið er umfjöllun tætingsleg
á köflum og textinn ekki alltaf sjálf-
um sér samkvæmur, sem er hreint
allt í lagi. Höfundur tekur nefnilega
það bitastæðasta úr viðtölum sínum
við íslenskukennara í ýmsum skól-
um, þótt mótsagnakennt sé á
köflum, og endursegir það í skýrsl-
unni án þess að túlka of freklega.
M.ö.o. má því segja að skýrslan sé
fyrst og fremst verk íslenskukenn-
aranna sjálfra, þeir hafa greinilega
brugðist einarðlega við og skýrt frá
ástandinu hreinskilnislega, hver í
sínum skóla. Skýrslan er sjálfs-
gagnrýni einnar starfsstéttar frekar
en gagnrýni yfírvalds á viðkomandi
starfsstétt.
Ég hygg að íslenskukennarar
andæfi ekki persónulegri ábyrgð á
því hvemig málum er nú háttað
þótt nærri þeim sé höggvið. Hér
hljóta íslenskukennarar að bera
nokkra sök á, eins og kemur fram
í skýrslunni, en þeir eiga líka að
sínu leyti heiðurinn af heiðarlegri
skýrslu sem nú hefur litið dagsins
ljós. Eg vil benda á tvennt sem
öðru fremur hefur leitt til núver-
andi ástands í íslenskukunnáttu
nemenda á framhaldsskólastigi:
skólayfirvöld og breytta lífshætti.
*
Abyrgðarlaus
skólastefna
Það verður að varast að binda
umræðuna um íslenskukennslu í
framhaldsskólum of mikið við ein-
angraða þætti. Vandamál íslensku-
kennslunnar eru nefnilega að minni
hyggju um leið vandamál íslenska
framhaldsskólakerfisins í heild. í
þeim glundroða sem nefndur er
íslenska menntakerfið blómstrar
ýmiss konar sérviska afskipta- og
eftirlitslaust. í skjóli þeirrar rétt-
mætu tilhneigingar kennara og
einstakra skólastofnana að fá að
starfa tiltölulega fijálst hafa skóla-
yfirvöld leyft sér að stunda einhvers
konar „laissez-faire“-stefnu sem
miklu frekar ber að telja til áhuga-
og skeytingarleysis en einhvers
konar frjálsræðis. Það kemur nefni-
lega fram í umræddri skýrslu að
margir kennarar fagna því framtaki
menntamálaráðuneytisins að láta
gera þessa skýrslu, að sýna þannig
í verki að menntamálayfirvöld telji
að sér komi það við hvað fer fram
í kennslu einstakra greina í skólun-
um.
Og nú er bara að halda áfram
að kanna einstakar greinar. Fróð-
legt væri að vita hvar nám og
kennsla í eðlis- og efnafræði, ensku,
dönsku og þýsku eru nú á vegi stödd
miðað við fyrr á tímum. An þess
Ingi Bogí Bogason
„Ég fæ ekki annað séð
en dapurlegar niður-
stöður umræddrar
skýrslu séu að stórum
hluta af leiðing af
stefnulausu framhalds-
skólakerf i eins og það
hefur verið rekið und-
anfarinn áratug.
Síjórnvöld landsins
verða að axla sína
ábyrgð og marka
íslenska framhalds-
skólakerfinu ákveðið
hlutverk strax.“
að vilja gefa mér niðurstöðumar
fyrirfram kæmi mér ekki á óvart
að þar væri víða pottur brotinn. Það
er harla ótrúlegt að aðstæður í
kennslu og námi þessara greina séu
svo mjög frábrugðnar því sem er í
öðrum greinum. Um það er ekkert
hægt að fullyrða, það bíður mennta-
málaráðuneytisins að kanna slíkt.
Framhaldsskólar starfa ekki eftir
neinni ákveðinni heildarlöggjöf eins
og grunnskólamir. Um þetta atriði
hafa verið býsna skiptar skoðanir
meðal kennara, sumum fipnst þetta
harla sniðugt og tala þá um lýðræð-
islega_ valddreifíngu í menntakerf-
inu. Ég held hins vegar að þetta
sé misskilið lýðræði og megi raunar
miklu frekar kallast einhvers konar
anarkismi. Það er virðingarvert að
flana ekki að neinu en mér finnst
samt einhvem veginn að rúmur
áratugur hafí verið harla rýmilegur
tími fyrir alþingi að móta ákveðna
stefnu fyrir íslenska framhaldsskól-
ann. Það lítur helst út fyrir að þá
sem kjömir eru á löggjafarsamkom-
una skorti annaðhvort döngun eða
nennu til að móta ákveðna skóla-
stefnu sem er einmitt hlutverk
þingmanna okkar að gera. Undan
þeirri kvöð hafa þeir skotið sér
síðasta áratug enda fyrirsjáanlegt
að slfld mál ylli heitum og löngum
umræðum. Einstök lagaákvæði
hafa samt verið samþykkt, fyrst og
fremst að því er sýnist til að skól-
amir gætu haldið uppi eðlilegri
starfsemi.
Sérfróður rhaður um frámhalds-
skólalögin hefur sagt mér að eitt
hafi greinilega mótað afstöðu þing-
manna til þessara einstöku laga-
ákvæða: spumingin um fjárútlát.
Ef lögin hafa stuðlað að lægri út-
gjöldum ríkissjóðs hafa þau verið
samþykkt. Þetta viðhorf eitt út af
fyrir sig er virðingarvert en ef það
á að ráða lögum um framhalds-
skóla þá er það menningarfland-
samlegt. Lög um framhaldsskóla
hljóta fyrst og fremst að vera
smíðuð utan um hugmyndir en ekki
peninga. í slíkum lögum hlýtur að-
alatriðið að vera stefna í uppfræðslu
og velferð þjóðfélagsþegnsins en
ekki hvort það kostar krónunni
minna eða meira. Miklum fjármun-
um, sem varið er í ófullkomið
menntakerfí, er kastað á glæ, en
mjög miklir fjármunir, sem varið er
í boðlegt menntakerfí, er fjárfesting
til framtíðar.
Ég fæ ekki annað séð en dapur-
legar niðurstöður umræddrar
skýrslu séu að stórum hluta afleið-
ing af stefnulausu framhaldsskóla-
kerfí eins og það hefur verið rekið
undanfarinn áratug. Stjómvöld
landsins verða að axla sína ábyrgð
og marka íslenska framhaldsskóla-
kerfínu ákveðið hlutverk strax.
Breyttir lífshættir
Ég tel mig hafa upplifað gjör-
breytta afstöðu ungs fólks til náms
frá þvi ég sjálfur var í framhalds-
skóla, fyrir um 15 ámm. Hugsun
ungs fólks er nú sundurlausari,
dreifðari og tættari en fyrir rúmum
áratug, og þótti mörgum þá þegar
nóg um. Það er miklu erfíðara að
vera ungur um þessar mundir en
þá. Ef ungt fólk vill komast hjá því
að vera eins og rekald í stórsjó
verður það að skipuleggja tíma sinn
því það er svo miklu fleira á boðstól-
um en fyrir fáeinum árum, miklu
fleira en nokkur maður getur sinnt.
Það getur t.a.m. gert hvem mann
með stáltaugar hálfruglaðan að
skipta á milli útvarpsstöða í leit að
einni sem hvorki hellir yfír hlust-
andann fábreyttri tónlist né
hugsunarlausri þvælu. Neyslu-
hyggjan gegnsýrir þjóðfélagið enda
skiljanlegt að nemendur í fram-
haldsskólum vilji eiga hluti: bfla, fín
fot, góð hljómtæki o.s.frv., o.s.frv.
Neyslufyrirmyndir em allt um
kring. Én neyslan tekur sinn toll
sem ekki er alltaf fyrirséður, fyrr
en varir þarf nemandinn að vinna
dijúgum með skóla til þess að sinna
neysluþörfínni. Hann er margklof-
inn milli ólíkra viðfangsefna og
reynir að sinna hveijum fyrir sig
af góðum vilja en veikum mætti. A
endanum er mjög skiljanlegt að
ekki verði neitt úr neinu: námið
gengur illa, félagamir em vanrækt-
ir, lítið verður úr vinnu með skóla

Landið og umheimurinn, fréttir af hvorutveggja færir Sjónvarpið þér beint og
milliliðalaust. Með gervihnattasambandi við allar heimsálfur er tryggt að
fréttir dagsins eru alltaf splunkunýjar.
Nýr fréttatími bætist nú við kl. 18.50.
Það er staðreynd að fréttatímar, fréttaskýringa- og umræðuþættir
Sjónvarpsins njóta vinsælda og virðingar um allt land og stöðugt er unnið að
því að bæta við nýjum og áhugaverðum þáttum. Nú hefur tveimur nýjungum
verið hleypt af stokkunum:
Brotið til mergjar, á laugardögum kl. 19.30. Þar eru teknar fyrir fréttir
vikunnar og þau mál sem hæst hefur borið.
Úr sölum Alþingis, annan hvern þriðjudag kl. 19.30. Þingflokkarnir
kynna þingmál sín og skora á pólitískan andstæðing til kappræðna.
Fylgstu með, í Sjónvarpinu er alltaf eitthvað títt.