Morgunblaðið - 05.11.1987, Blaðsíða 26

---—

eftir Sveinbjörn
Jónsson
„Fyrstu 3 ár kvótakerfisins:
Þorskveiðin 39% umfram tillögur
fiskifræðinga." Þetta er fyrirsögn
sem birtist í DV 7. maí sl. vor og
er eftir blaðamann blaðsins, s.dór.
í fyrirsögninni sjálfri koma fram
upplýsingar sem eru svo merkileg-
ar, skoðaðar í ljósi sögu síðustu
ára, að þær hefðu átt að nægja
til að stjómvöld hefðu látið fara
fram gagnrýna endurskoðun á öllu
kvótakerfínu, forsendum þess og
árangri.
Stórmerkilegt er að skoða við-
brögð kerfisins við viðkomandi
upplýsingum. Tíminn, 8. maí:
„Þorskstofninn fullnýttur: Aðhald
í þorskveiðum er pólitísk ákvörð-
un.“ Fyrirsögn greinar þar sem
sjávarútvegsráðherra leggur höf-
uðáherslu á að túlka að mörgu
leyti jákvæðar upplýsingar um
raunverulegt ástand þorskstofns-
ins sem fram koma í fyrirsögn
fyrri greinarinnar á þann hátt að
þar hafi átt sér stað slys, allt sé
í stórhættu og að eina lausnin sé
að veita honum meira vald til að
stjóma. Umrædd DV-grein hefur
hreyft við fleiru.
I Þjóðviljanum 12. maí birtist
að mörgu leyti mjög merk grein,
samtal við forstjóra Hafrann-
sóknastofnunar þar sem segir
meðal annars: „Það er rétt að fjár-
skortur háir mjög rannsóknum á
vegum Hafrannsóknastofnunar.
Það er auðvitað hörmulegt að láta
skip stofnunarinnar liggja við
bryggju allt að 6 mánuði á ári
hverju. Fjárveitingavaldið gerir
alltaf ráð fyrir að íjárveitingar til
reksturs skipanna nægi til þess
að halda þeim úti í 9 mánuði á
ári, en það er algjörlega óraun-
hæft. Skip okkar em gömul og
þarfnast mikils viðhalds þannig
að fjárveitingar hrökkva allt of
skammt. Fjárveitingar til stofnun-
arinnar hafa verið í lágmarki
undanfarin ár, þó sérstaklega 2
síðastliðin ár. Þess má geta að
framlögin hafa verið þau sömu á
föstu verðlagi undanfarin ár á
sama tíma og verðmæti sjávar-
fangs hefur tvöfaldast og kröfur
til stofnunarinnar stóraukist."
Stórmerkilegar upplýsingar
komnar frá yfírmanni þeirrar
stofnunar sem á að leggja til
grundvallarforsendur fyrir físk-
veiðistjóminni.
Tíminn sama dag 12. maí:
„Útlitið fyrir næstu vertíð:
„Höldum að það verði enn verra,“
segir Jakob Jakobsson hjá Haf-
rannsókn; stofnunin flýtir rann-
sóknum sínum á þorskstofninum."
Skyldi hann fá peninga til þess?
Niðurlag sömu greinar haft eftir
sjávarútvegsráðherra: „Ég er
þeirrar skoðunar að það þurfi að
draga úr möguleikum á að auka
þorskaflann og það verði frekar
dregið úr veiðum 1988 en hitt.“
Halldór benti líka á að þorskstofn-
inn væri í dag fullnýttur og því
nauðsynlegt framtíðarhagsmun-
um sjávarútvegsins og þar með
þjóðarbúsins að ganga ekki of
nærri honum.
Hvemig getur ráðherra, sem
sveltir stofnun sem á að leggja til
grundvallarforsendur, fullyrt að
þroskstofninn sé fullnýttur þegar
hann virðist vera að styrkjast þrátt
fyrir mun meiri veiði en ráðlögð
hafði verið? Og getur þessi fjár-
svelta stofnun skýrt það út fyrir
mér, ráðherranum og þjóðinni,
hvað það er að vera fullnýttur
fiskistofn?
Og það em fleiri sem þurfa að
þyrla upp ryki til að breiða yfír
kjama málsins. Tíminn, 15. maí:
„Kristján Ragnarsson, fram-
kvæmdastjóri LÍÚ: Fiskurinn er
ekki í felum, hann er ekki til.“
Merkilega skýr fullyrðing skoðuð
nú á haustdögum í ljósi þess að
þorskveiðin stefnir í 380—400
þúsund tonn og stofninn er farinn
að hægja vöxt hvað varðar þyngd-
araukningu einstaklinga. Og
meira þarf til. Morgunblaðið, 16.
maí: „Halldór Ásgrímsson, sjávar-
útvegsráðherra: Við veiðum of
mikið af þorski“ (hún skal vera
flöt). Seinna í sömu grein: „Bæði
LÍU og SÍF hafa lýst áhyggjum
M
fm

Urvalevropskra
töframanna:
Hugsanaiesari -
sjónhverfingamenn
trúðar-
fimleikastúlka -
vasaþjófur
og
I margt,margt
* fleira.
Sýningar í H ASKOL ABIOI á hverju
kvöldi kl. 23.00 til sunnudags.
MORGUNBLAÐIÐ, FTMMTUDAGUR 5. NÓVEMBER 1987
fyrir að Hafrannsóknastofnunin
hafi aðlagað sig að veiddum afla
milli ára hefur á fjórum ámm ver-
ið farið 350.000 tonnum fram úr
ráðlagri veiði, eða um 35%.
Það tók sem sagt söguna ekki
meira en fjögur ár að sanna að
stjómarskrá lýðveldisins hafi verið
fótum troðin á röngum forsendum.
En þetta má nú samt ekki verða
uppvíst því að í veði em pólitískur
ferill stjómmálamanna og starfs-
heiður stofnana og ráðuneyta. Og
hvað er þá til ráða? Þegar kaþ-
ólska kirkjan var upp á sitt besta
á miðöldum þótti það ekki gust-
ukamál að bannfæra menn sem
ekki vom á réttu línunni. Menn
vom jafnvel kallaðir trúvillingar
og sumir hvetjir brenndir á báli
ef þeir beygðu sig ekki alfarið
undir vald páfa. Við þekkjum
eflaust flest söguna um Galilei sem
varð að éta það ofan í sig að jörð-
in væri hnöttur og snerist í
kringum sólina og viðurkenna sér
þvert um hug að hún væri flöt og
miðdepill alheimsins. Oprúttnir
kerfískarlar kaþólskunnar víluðu
jafnvel ekki fyrir sér að láta
brenna fólk fyrir galdra og villitrú
til að sölsa undir sig eignir þess
og hlunnindi. Við Vestfirðingar
þekkjum þessa sögu vel, því að
af 25 sem brenndir vom á báli á
íslandi þegar plottið var í algleym-
ingi vom 17 af Vestfjörðum. Þrátt
fyrir að búferlaflutningar hafi
raskað byggð á íslandi allóþyrmi-
lega á undanfömum áratugum
virðist eitt ekki hafa breyst. Þrá-
kelknin og þvermóðskan við að
beygja sig undir „kaþólskuna" býr
en á svipuðu svæði.
En það er farið að kosta.
Hlutdeild Vestfirðinga í þorsk-
afla íslendinga fór á síðasta ári
niður í 11,2% af heildarþoskafla
þjóðarinnar. Og það er yfírlýst
stefna sjávarútvegsráðherra að
hefta sókn þeirra í karfa sem þeir
hafa veitt til að bæta sér upp höft-
in í þorskveiðunum. Sjávarútvegs-
ráðherra beitir valdi sínu ekki til
að vemda þorskstofnana — heldur
til að ráða hveijir fái að veiða og
hvar er veitt.
Var það þetta vald sem hann
bað um? Er það þetta vald sem
hann er að biðja um að fá end-
umýjað í dag? Og það em fleiri
spumingar sem vakna. Hvar em
sérfræðingamir sem við heyrðum
í fyrir 2—3 ámm og vom á önd-
verðum meiði við Hafrannsókna-
stofnun. Vora þeir bannfærðir eða
brenndir? Staðreyndimar í dag
benda til þess að þeir hafi staðið
í spomm Galileis.
Hvers vegna er valdhafí sem
hefur farið 350.000 fram úr sínum
eigin kvóta að hundelta pólitíska
andstæðiga og þá sem voga sér
að vefengja réttmæti hans. það
era jafnvel notaðar sömu aðferð-
imar og í kaþólskunni forðum, að
er látið leka út að þessi og hinn
sé fjölkunnugur og geti búið til
físk úr engu. Og eins og áður velja
flestir þann kostinn að kaupa sér
grið, borga og þegja. En nú er nóg
komið, plottið verður að hætta.
Það varðar nefnilega ekki þjóðar-
heill að Kristján Ragnarsson geti
mannað flota sinn með trillukörl-
um sem ekki fá að róa. Það varðar
heldur ekki þjóðarheill að útrýma
smáeiningum í sjávarútvegi til að
skapa svigrúm fyrir verksmiðju-
skip. Þvert á móti. Þegar aðrar
þjóðir, bæði austan tjalds og vest-
an, hafa lært af reynslunni og
skipta upp samyrkjubúum og jörð-
um stórbænda svo einstaklings-
framtakið fái notið sín í sinni
einföldustu og bestu mynd og
hámarks afrakstur fáist, þá mega
íslendingar ekki láta teyma sig
blindir í miðaldir kaþólskunnar í
sjávarútvegi sínum, það er stærð-
ardýrkun og miðstýringu sem
ekkert leiðir af sér nema spillingu,
óréttlæti og stirðbusahátt. Það er
kominn tími til að einhveijir spymi
við fótum svo um muni.
Höfundur er trillukarl og formað-
ur verkalýðs- og sjómannafélags-
ins Súganda.
sínum vegna þessa (smáfiska-
drápsins) og skorað á Hafrann-
sóknastofnun að hafa áhrif á
sjávarútvegsráðuneytið til úr-
bóta.“ Á þessi íjársvelta stofnun
að vinna úr áskomnum hagsmuna-
aðila í staðinn fyrir að afla sér
vísindalegra gagna og byggja til-
lögur sínar á þeim? Seinna í sömu
grein: „Ég vil einnig taka það
fram, að þessi ár, sem ég hef ver-
ið hér í sjávarútvegsráðuneytinu,
höfum við farið í einu og öllu eft-
ir tillögum, sem hafa komið frá
Hafrannsóknastofnun um skyndi-
lokanir og viðmiðunarmörk."
Hvemig dettur ráðherranum í
hug að fara í einu og öllu eftir
tillögur stofnunar sem hefur verið
svelt svo mikið að hún hefur mjög
takmörkuð vísindaleg gögn til þess
að byggja tillögur sínar á?
Við lestur þessarar blaðasyrpu
frá maí í vor rann upp fyrir mér
ljós. Kvótakerfið svokallaða er
ekki tæki til þess að stjóma veið-
um eins og það átti að vera í
upphafí. Það er orðið að trúar-
brögðum sem meiri hluti þjóðar-
innar virðist trúa á og það bregst
við öllum utanaðkomandi hættum,
svo sem nýjum upplýsingum, sem
slíkt. Og greinarhöfiindur verður
að viðurkenna að hann varð að
yfírvinna nokkum persónulegan
ótta til þess að þora að fjalla um
kvótakerfið á þann hátt sem hann
gerir í þessari grein, en það verður
að hafa það því það er mikið í húfí.
í stjómarskrá íslenska lýðveld-
isins segir að ekki sé heimilt að
hefta athafnafrelsi manna, nema
þjóðarheiii sé í veði. Þar segir líka
að ekki megi gera upptækar eigur
fólks eða hlunnindi án þess að
fullar bætur komi í staðinn. Þegar
Alþingi íslendinga afhenti sjávar-
útvegsráðherra vald til að stjóma
fiskveiðum við strendur íslands
meira og minna að vild urðu að
vera fyrir hendi þær forsendur að
þjóðarheill væri í veði.
Sérfræðingar Hafrannsókna-
stofnunar vom leiddir fram sem
vitni um að hættuástand væri yfir-
vofandi og Alþingi fómaði
dýrmætu atriði úr stjómarskrá
íslenska lýðveldisins á altari sjáv-
arútvegsráðherra. Það hefur nú
komið í ljós að forsendur vora
vægast sagt mjög hæpnar. Árið
1984 til 1987 lagði Hafrannsókna-
stofnun til að alls yrðu veidd
1.000.000 tonn af þorski. Veiddur
afli sama tímabil verður mjög ná-
lægt 1.350.000 tonnum. Þrátt
KVÓTATRÚIN
Tilbúningnr forsenda og ýmis önnur vinnubrögð sláandi lík o g voru hjá
kaþólsku kirkjunni á miðöldum
Sveinbjöm Jónsson
„Hvernig dettur ráð-
herranum í hug að fara
í einu og öilu eftir til-
lögum stofnunar sem
hefur verið svelt svo
mikið að hún hefur
mjög takmörkuð
vísindaleg gögn til þess
að byggja tiliögur sínar
á?“