Morgunblaðið - 14.11.1987, Side 31

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1987
31
Yeltsin verður
ekki gleymt
Meðal stuðningsmanna Gorbac-
hevs reyndist það vera Boris
Yeltsin, sem lengst vildi sýnast
ganga í „frjálsræðisátt", og áður
en yfir lauk varð það honum að
falli — a.m.k. í bili. Hann kann vel
að koma fram á sjónarsviðið að
nýju. Það er þó bamalegt að álíta,
eins og margir vestrænir fréttský-
rendur, að Yelsin sé skapbráður í
meira lagi og að hann hafi látið
skapsmunina hlaupa með sig á gön-
ur þegar hann réðist á þá Gorbac-
hev og Ligachev báða. Menn sem
em þannig skapi famir komast ein-
faldlega ekki svo langt upp met-
orðastigann."
Hvað vakti þá fyrir Yeltsin?
„Yeltsin er maður framagjam og
honum var í mun að sýna að hann
væri ekki enn einn húskarlinn hjá
Gorbachev, sem einu sinni á ári
fengi að veifa lýðnum ofan af
Kremlarmúmm. Yeltsin hefur alltaf
verið lýðskmmari, samanber það
þegar hann fór í neðanjarðarlestina,
talaði við fólk í biðröðum og hvað
ekki. Hann lét hátt um það i blöðum
stofan frá sér annað skeyti, þar sem
þeim tilmælum var komið á fram-
færi að fréttin um Yeltsin ætti ekki
að birtast."
Þetta var því slys?
„Slys og ekki slys — þetta var
slys, sem Lukyanov var valdur af.
Hann sýndi þama að hann er
óhræddur við að bjóða Gorbachev
byrginn og menn skyldu hafa hugf-
ast að Yelstin hafði ekkert við t
stefnu Gorbachevs og pólitík að
athuga; gagnrýnin beindist að per-
sónu Sovétleiðtogans og fjölskyldu
hans.“
Gorbachev
er hræddur
„Allt þetta ber að sama bmnni:
Gorbachev á í vandræðum. Kerfís-
hlunkar eins og Lukyanov þora að
ganga þvert á óskir hans, hann er
gagnrýndur fyrir að stuðla að per-
sónudýrkun og hann hefur ekki
ömggan meirihluta í stjórnmálaráð-
inu. Líkt og andstæðingum hans
eykst hugrekki er Gorbachev orðinn
hræddur, eins og kom glögglega í
ljós í hátíðarræðu hans á byltingar-
afmælinu á dögunum. Það var
engin tímamótaræða, heldur gamla
stalínistatuggan á ferðinni. Lygam-
ar ráða enn. Gorbachev veit betur,
en hann veit líka að hann þarf að
friða „íhatdsmennina" svokölluðu —
valdahlutföllin em viðkvæm og
hann þarf að gæta sín eigi hann
að halda velli.
Vilt þú eitthvað alveg nýtt?
Vilt þú eitthvað mjög fallegt en samt öðruvísi?
Ef svo er líttu þá við í nýju versluninni
Barcelona
Top merki franskra og spænskra fatahönnuða.
Eitt er víst, ferðin til okkar verður öðruvísi fyrir þig.
91
29903
Upphlaup Yeltsin var slys
- en Gorbachev er hræddur
Rætt við Michael Voslensky, prófessor
„GORBACHEV er hræddur.“
Þetta var meðal þess, sem pró-
fessorinn Michael Voslensky
hafði að segja í viðtali við Morg-
unblaðið í gær, þegar blaðamað-
ur æskti álits hans á stöðu mála
í Sovétríkjunum. Voslensky er
landflótta Rússi og þekkir manna
gerst til sovésks stjómkerfis,
enda var hann þar innanbúðar-
maður um langt skeið og hæst-
setti valdamaður Sovétríkjanna,
sem hefur flúð til Vesturlanda.
Voslensky sagði að Gorbachev
væri síður en svo traustur í sessi,
en varaði menn jafnframt við að
telja hræringar innan Kremlar-
múra pólitísk átök í vestrænum
skilningi þess hugtaks; þar mætt-
ust stálin stinn, en deilurnar
stæðu fyrst og fremst um völd
og áhrif frekar en hugsjónir og
stefnur.
Voslensky, sem nú er forstöðu-
maður Sovétrannsóknastofnunar-
innar í Miinchen, er staddur hér á
landi í boði Samtaka um vestræna
samvinnu, Varðbergs og heimspeki-
deildar Háskóla íslands í því skyni
að flytja fýrirlestra um ástandið
eystra. í dag kl. 12.00 verður hald-
inn hádegisverðarfundur SVS og
Varðbergs í Átthagasal Hótel Sögu
og á sunnudag kl. 15.00 mun hann
halda fyrirlestur í stofu 101 í Odda,
hugvísindahúsi Háskóla íslands.
Fyrst var Voslensky spurður um
þær hræringar, sem átt hefðu sér
stað í Moskvu að undanfömu.
„Til þess að skilja ,Yeltsin-slysið‘
þarf maður að skilja valdahlutföll í
Kreml. Gorbavhev er síður en svo
einvaldur eða traustur í sessi.
Stjómmálaráðið er í raun æðsta
valdastofnunin og þar fer valdabar-
áttan fram. Nú er hægt að skipta
því í þijá hópa. í fyrsta lagi er um
að ræða Gorbachev og hans menn.
Þeir vilja engar meiriháttar kerfis-
breytingar en aðalstefnumálið er
að gera kerfið skilvirkara. í öðm
lagi eru andstæðingar Gorbachevs,
sem vilja halda fast í fortíðina.
Fremstur þar í flokki er Ligachev,
sem er helsti hugmyndafræðingur
flokksins og helsti stuðningsmaður
hans er Chebrikov, yfírmaður ör-
yggislögreglunnar KGB. Það sem
eftir er af gömlu Brezhnev-klíkunni
er þama líka. í þriðja lagi em miðju-
mennimir, sem í raun og vem em
samansafn tæknikrata, sem hafa
orðið undir í valdabaráttunni. í
stjómmálaráðinu er enginn starf-
andi meirihluti. Miðjumennimir
rokka á milli og það gera þeir ekki
samstíga, svo það er ekki hægt að
ganga neinu vísu þegar mál koma
til kasta ráðsins.
hvað hann ynni þrotlaust starf fyr-
ir alþýðuna, svæfí ekki nema fímm
tíma á sólarhring og í glugga hans
mátti alltaf sjá ljós. Þegar hann hóf
þetta uppsteyt sitt á dögunum var
það bara enn einn liðurinn í þessu
— að sýna að þarna væri maður,
sem þyrði að standa uppi í hárinu
á bæði Gorbachev og Ligachev.
Hefði það verið hugsjónaeldurinn,
sem brann honum fyrir bijósti, hefði
það verið hægur leikur fyrir hann
að mótmæla á fundi stjómmála-
ráðsins þar sem orðum hans hefði
vafalaust verið gefínn betri gaumur
án nokkurra eftirmála. Það gerði
hann ekki, heldur beið hann eftir
því að haldinn yrði allsheijarfundur
miðstjómarinnar — vitandi að full-
trúamir þar ættu eftir að vera
framarlega í flokki kommúnista
næstu áratugina. Umbætumar era
í raun aukaatriði fyrir Yeltsin en
framinn allt."
Hann tók sumsé áhættu og tap-
aði?
„Hann var rekinn, en hann öðlað-
Michael Voslensky.
ist heimsfrægð fyrir. í Sovétríkjun-
um er meira um hann talað en
nokkum annan. Honum verður ekki
gleymt. Tíminn einn getur leitt í
ljós hvort áhættan var þess virði."
„Yeltsin-slysið“
En hvað gerðist í raun og veru?
Nú er þetta mál orðið miklu viða-
meira en efni stóðu raunar til.
„Við vitum ekki upp á hár hvað
Yeltsin sagði, en hann mun m.a.
hafa sakað Gorbachev um að setja
persónu sína ofar háleitum mark-
miðum kommúnismans og stuðla
að persónudýrkun, sem út af fyrir
sig er hárrétt, og mér hefur einnig
borist njósn af því að hann hafí
verið harðorður í garð Raisu fyrir
að berast of mikið á. Hið næsta sem
gerist er að vestrænir fréttaritarar
og stjómarerindrekar fara að heyra
orðróm um ræðuna, en hann var
án nokkurs vafa kominn frá KGB
að skipun Chebrikovs. Það hefði svo
sem ekki átt að koma mönnum um
of á óvart, en þegar Lukyanov,
formaður miðstjómarinnar lék
sama leikinn var mönnum bragðið.
Fram að þessu hefur ekki borið
mikið á honum, en hann kom frétt-
um af fundinum til TASS, sem tók
við þeim í góðri trú um samþykki
flokksins og sendi skeyti út um all-
ar trissur. 90 mínútum síðar sendi