Morgunblaðið - 28.11.1987, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. NÓVEMBER 1987
13
Drengur og íkorni
Iðunn Steinsdóttir
Iðunn kann vel fyrir sér í sagna-
gerð.
Stíll hennar leiftrar af fjöri og
blátt áfram knýr eldri lesendur til
áhuga og hjálpar þeim yngri þegar
alvarlega atburði úr heimi fullorð-
inna ber að höndum. Gott dæmi
um það er þegar þeir hjá borginni
vildu kaupa jörðina af Bárði
gamla.
Persónur sínar umgengst Iðunn
af varfæmi og næmi. Hún hikar
ekki við að leiða fram ljótorðar
persónur eins og Skálda, misindis-
menn eins og Lubba og Kobba.
En frásögn hennar af þeim stað-
reyndum að til er bæði gott og illt
í henni veröld er svo hreinskilin
og opin að ungum lesendum verð-
ur fullkomlega ljóst hvað það er
sem gerir mannlíf fagurt. Hún
tengir ævintýrið og veruleikann
sterkt með sambandi Ollu við hest-
inn Rauð og samræðum þeirra í
milli.
Með þessari sögu hefur Iðunn
náð áfanga á rithöfundaferli
sínum, sem vekur þá hugsun hjá
mér að þama eygjum við bráðum
okkar íslensku Astrid Lindgren —
en tíminn einn mun leiða það í ljós.
Myndimar þykja mér skemmtileg-
ar og frágangur á bókinni er
góður.
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Gyrðir Elíasson: GANGANDI
ÍKORNI. Mál og menning 1987.
Gangandi íkomi er fyrsta skáld-
saga Gyrðis Elíassonar og að öllum
líkindum ekki sú síðasta. Með ein-
hvetjum hætti kallar þessi stutta
saga á framhald, en það getur líka
verið misskilningur. Söguefni eru
þó óþijótandi þegar hugkvæmur
höfundur er á ferð.
Gangandi íkomi er tvískipt saga.
Hún gerist í senn í mannheimi og
heimi dýra. Fyrst kynnumst við
óvenjulegum dreng í sveit og þorpi,
síðan tekur íkominn við, en hann
er vissulega eins konar drengur.
Sem áhugasamir lesendur eigum
við að hverfa inn i veröld sem dreng-
urinn er að lesa um og teikna,
ferðast með honum um ævintýra-
lönd sem jafnframt eru það hvers-
dagsumhverfi sem lætur söguna/
sögumar gerast á mörkum draums
og veruleika.
Líkt og í ljóðum sínum iðkar
Gyrðir í Gangandi íkoma stíl sem
minnir á flóð og ber með sér marg-
víslegar myndir. Þær virðast ekki
alltaf samstæðar, en í þeim er engu
að síður visst samhengi. Það er
stígandi í stílnum þótt ,hann geti
stundum verið ansi nálægt því að
minna á upptalningu. Þótt Gang-
andi íkorni sé ekki löng saga er það
furðumargt sem ber á góma í henni,
víða er komið við.
Drengur sögunnar er sagður sér-
vitur. Hann er ekki allur þar sem
hann er séður. Stundum minna
gerðir hans á íkoma:
„Beina kaflann að beygjunni og
steinbrúnni hleyp ég í óteljandi
rykkjum og skrykkjum milli veg-
kanta. Brúin er með háu handriði.
Ég læt Björgu ganga dálítinn spöl
á undan til að geta framkvæmt
ótruflaður eftirlætisatriði mitt á
þessari leið. Ég stekk kattlipurt
útfyrir handriðið, sný mér í loftinu,
næ á síðustu stundu föstu gripi
báðum höndum um sívalan kaldan
málminn svo hnykkir óþyrmilega á
axlar- og úlnliðum. Læt mig hanga
góða stund og horfi ofan í skyggð-
an bláma hylsins, stöplamir fram-
lengjast á vatnsborðinu fyrir tilstilli
sólar. Fætumir dingla yfir hyldýp-
inu, að sleppa eða sleppa ekki, en
fötin má ekki bleyta. Eg veg mig
upp með talsverðum erfiðismunum.
Seyðingur í tönninni."
Sé þetta ekki frásagnargleði átta
ég mig ekki á því orði. Það sem
góðu heilli einkennir Gangandi
íkoma er hve markvisst er dvalið
við hið myndræna. Þetta má kalla
aðferð ljóð.skálds við sagnagerð án
þess þó að sagan verði ljóðræn um
of. En það má lesa sumar máls-
greinar án beinna tengsla við
meginmál. Að því leyti minna þær
á ljóð án þess að vera ljóð:
„Glerið í útidyrahurðinni sindraði
í ótal litbrigðum, eftirlíking af
steindum kirkjuglugga, nema helgi-
blær víðsfjarri; kolsvartur buffall
sem sat einsog maður, uppsveigð
hornin, hann virtist vera að messa
yfir fáeinum undarlegum hræðum
sem ýmist vora með skuplur eða
barðaslútandi hatta. Kúptur kvöld-
himinn í baksýn."
Sá huliðshjálmur sem drengurinn
bregður yfir sig til þess að hverfa
sjónum manna og verða íkorni
skiptir sögunni í tvennt eins og fyrr
segir, lætur hugarflugið ná völdum.
Um leið tekur við annað umhverfí.
Um það má deila hvort sagan
græðir á þessu, en svona er hún.
Þótt þessi háttur sé ekki með öllu
ókunnur í sagnaskáldskap er Gyrð-
ir Elíasson að mínu viti ekki að
herma eftir neinum öðram höfundi.
Það er þá helst að hann sé að stæla
ljóðskáldið nafna sinn.
Frásagnargleði Gangandi íkorna
nægir ein sér til að vekja áhuga
lesandans, en ekki sakar að lesa
þessa sögu vandlega, helst oftar en
einu sinni eigi hún að ljúka upp
ævintýráheimi sínum og spegla
hversdagsleikann um leið. Því að
hér er komin saga um raunveraleg-
an dreng sem ekki er eins og aðrir
drengir.
Það er sjaldan ástæða til að
minnast sérstaklega á bókarkápu,
en skal gert að þessu sinni. Kápu-
mynd Guðjóns Ketilssonar er óvenju
lifandi og í anda sögunnar.
Bókmenntir
Sigurður Haukur Guðjónsson
Höfundur: Gillian Cross
Þýðandi: Guðlaugur Bergmunds-
son
Kápumynd: Böðvar Leós
Setning: G.B.
Umbrot: Prentsmiðjan Oddi hf
Prentverk: Nörhaven bogtryk-
keri, Viborg
Útgefandi: Mál og menning
„Atakamikil og spennandi saga
úr breska rokkheiminum eftir Gilli-
an Cross, einn fremsta rithöfund
Breta, þeirra sem nú skrifa fyrir
ungt fólk,“ stendur aftan á kilj-
unni. „Sínum augum lítur hver á
silfrið", kom mér í hug við lestur-
inn, því að annarri eins þynnku hef
ég ekki kynnst lengi, skil hreinlega
ekki, hvaða erindi hún á á prent.
Stelpa, Janis Finch, 16 ára, gefst
upp í skóla, flýr að heiman til Lund-
úna, kemst þar í slagtog við stráka
í hljómsveitinni Kelp, og fyrr en
Gyrðir Elíasson
varir er hún orðin söngkona, ásamt
höfuðpaumum Christie. Nauðugri,
viljugri breytir hann henni í Finku,
og með röddum sínum beijast þau
um sviðið. Eins og oftast hjá slíkum
hópum, þá getur tónlistin ekki náð
til áheyrenda ein og óstudd, þau
verða því að læra fettur og skak
hjá austurlenzkum meistara. En
Christie gerir kröfur um að þau séu
meir en aðeins: „Ég pant spila á
gítar,“ heimtar af krökkunum vinnu
við æfingar, og þar kemur, að æp-
andi krakkaskari hyllir þau. Þau
era orðin fræg.
Víst þekki ég, úr starfi mínu,
margt rekaldið úr þeim heimi, sem
höfundur er að reyna að lýsa, og
það má þó Cross eiga sér t il máls-
bóta, að hún heldur þessum hópi
sínum frá eiturlyfjum. Auðvitað era
þeir til, sem taka slíkri bók fagn-
andi, telja hana sjálfsagt merka og
góða, era á líku þroskaskeiði og
sögupersónumar sjálfar. En hefði
þá ekki verið nærgætnislegra við
þennan hóp að hafa letrið stærra,
svo auðveldara verði stautið?
Gillian Cross
Á TOPPINN
HONDA IVýjar vélar Ný fjöðrun Nýjar línur Nýir litir

ARGERÐ 1988
CIVIC 3JA DYRA
CIVIC 4RA DYRA
ACCORD 4RA DYRA
PRELUDE
BÍLASÝNING
ídag kl. 13-17
og einnig í Njarðvík
kl. 13-17.
HONDA HONDA Á ÍSLANDI, VATNAGARÐAR 24, S: 689900.