Morgunblaðið - 28.11.1987, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. NÓVEMBER 1987
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir John Owen-Davies
Ozal vill að Tyrkir taki
fieiri stórstökk fram á við
ÞINGKOSNINGAR verða í Tyrklandi á morgun, sunnudag, og
samkvæmt skoðanakönnunum má fastlega gera ráð fyrir þvi að
Föðurlandsfylking Turguts Ozal, forsætisráðherra, hljóti örugg-
an meirihluta á þingi. Sjö flokkar bjóða fram en kosið er til 450
þingsæta í stað 400 árið 1983.
Ozal þykir hafa tekið mikið
forskot á stjómarandstöð-
una með líflegri kosningabaráttu.
Slagorð hans, „stokkið yflr tíma-
bil“, hefur fallið í góðan jarðveg,
en það er einmitt það sem Ozal
segir Tyrki hafa gert síðan hann
komst til valda árið 1983. Vel-
megun sé miklu meiri og lands-
menn hafi nú meiri áhuga á
samskiptum við umheiminn og
aðra menn, dvelji ekki lengur í
eigin hugarheimi, eins og verið
hefði fyrir kosningamar 1983.
Ozal hefur beitt sér fyrir opn-
aðra hagkerfi á grundvelli
markaðslögmálanna og fyrir aðild
að Evrópubandalaginu, en tii þess
að það verði að raunveruleika
verði Tyrkir að halda áfram að
stökkva yfír tímaskeið.
Stjómarandstaðan hefur reynt
að snúa slagorði Ozals gegn hon-
um sjálfum. Hefur hún sagt að
þar sem landsmenn glími við 40%
verðbólgu geti hann ekki tekið
annað stökk, en það sem þurfi
sippuband til. Hafa flokkamir
reynt að koma með hnyttin slag-
orð til mótvægis við velheppnað
slagorð Föðurlandsfylkingarinn-
ar. Helzti flokkur stjómarand-
stöðunnar, Sósíaldemókrataflokk-
urinn (SDPP) hefur til dæmis
hampað slagorðinu: „Dugar þér
kraftur til að vera kreistur eins
og sítróna í fimm ár til viðbótar?"
að undanfömu. Segja andstæð-
ingar Ozals að landsmenn eigi
eftir að borga efnahagslegar um-
bætur dým verði því erlendar
skuldir nemi 32 milljörðum dollara
og fari vaxandi og flárlagahallinn
aukist með ári hveiju.
Stöðugleiki
Pólitískur stöðugleiki hefur ríkt
í Tyrklandi frá því Ozal kom til
valda og má fastlega gera ráð
fyrir að landsmenn telji honum
það til tekna þegar þeir ganga
að kjörborðinu á morgun. Þeir
voru búnir að fá nóg af óróleika,
en á árunum 1960 til 1980 hrifs-
aði herinn þrisvar sinnum til sín
völd.
Turgut Ozal er kunnur fyrir
aðdáun sína á Margaret Thatc-
her, forsætisráðherra Bretlands.
Hefur hann tileinkað sér mörg af
stefnumálum Thatchers og meðal
annars ákveðið að selja illa rekin
og óarðbær ríkisfyrirtæki.
Framfarirnar með
ólíkindum
Stuðningsmenn Ozals halda því
fram að hvert sem litið sé megi
sjá merki mikilla framfara, tlma-
bilastökk, á öllum sviðum.
Samgöngum hafi fleygt fram og
vöruúrval sé mikið, en í tyrknesk-
um verzlunum hafi algengar og
vinsælar vestrænar vörur ekki
sézt fyrr en eftir herbyltinguna
1980. Erlendir bankar hafi sett
upp útibú, erlend fyrirtæki bíði í
biðröð eftir að geta fjárfest i fram-
leiðslufyrirtækjum í landinu og
ferðamenn flaeði nú yfír landið.
Tyrkir smíði nú fullkomnar orr-
Suleyman Demirel
ustuþotur, F-16, í samvinnu við
Bandaríkjamenn, bygging þriðju
brúarinnar yfír Hellusund sé í
undirbúningi svo og gerð risa-
stórrar stíflu í Efrat. Á undan-
fömum árum hafi 18.600 þorp
verið rafvædd.
Virtur bandarískur hagfræð-
ingur hefur sagt að uppgangurinn
og framfarimar í Tyrklandi séu
með ólíkindum og sé að mestu
að þakka tæknikrötum, menntuð-
um á Vesturlöndum, sem Ozal
setti í lykilstöður, og millistigs-
stjómendum fyrirtækja.
Sums staðar virðist þó nokkuð
vanta á að Tyrkir geti með réttu
sagt að þeir hafi stigið risaskref
fram á við, hoppað yfir heilu tíma-
bilin, og í efnahagsmálum standa
þeir flestum Evrópuríkjum tals-
vert að baki. Víða í austur- og
suðausturhluta landsins virðist
timinn hafa staðið í stað í ára-
tugi. Þar um slóðir stinga sjón-
varpsloftnet, sem standa uppúr
kofabyggingum, óneitanlega í
stúf. Þar heyja fulltrúar stjóm-
málaflokkanna kosningabarátt-
una á snjósleðum.
Flokki Ozals
spáð 40% fylgi
Samkvæmt skoðanakönnunum
nýtur Föðurlandsfylking Ozals
40% fylgis, sem mun duga til
þess að ná meirihluta á þingi.
Sósíaldemókrötum (SDPP), sem
Erdal Inonu, sonur Ismet Inonu,
fyrrum forseta, veitir forstöðu,
nýtur 18% fylgis, Réttlætisflokkur
(TPP) Suleymans Demirel, sem
gegnt hefur starfí forsætisráð-
herra ijórum sinnum, hefur 16%
fylgi, og Vinstri lýðræðisflokkur-
inn (DLP) 6%. Tveir aðrir flokkar
bjóða fram, Þjóðemisflokkur Alp-
arslan Turkes (NWP), sem er
flokkur öfgasinnaðra hægri-
manna, og flokkur strangtrúaðra
múhameðstrúarmanna, Velmeg-
unarflokkurinn (PP). Til þess að
vinna þingsæti verður flokkur að
hafa 10% fylgi á landsvísu og af
þeim sökum em litlar líkur á að
flokkamir þrír, sem síðast vom
nefndir, vinni þingsæti í kosning-
unum á morgun.
Bulent Ecevit
Turgut Ozal
Þingstyrkur flokkanna á því
kjörtímabili, sem nú er lokið, var
sá að Föðurlandsfylkingin hafði
251 sæti, SDPP 53, TPP 46 og
DFP 26. Búist er við að þing-
mannatala SDPP tvöfaldist en að
flokkur Demirels (TPP) tapi sæt-
um. Allt bendir til að Vinstri
lýðræðisflokkurinn hverfi af þingi
eftir misheppnaða kosningabar-
áttu. Bulent Ecevit, sem gegnt
hefur starfi forsætisráðherra
þrisvar sinnum, veitir flokknum
forstöðu.
Kosningaþreyta?
Tyrkir ganga nú að kjörborðinu
í sjötta sinn á fimm ámm og kann
því að vera komin I þá kosninga-
þreyta. Kjörtímabil Ozals átti í
raun og vem ekki að ljúka fyrr
en næsta haust, en hann ákvað
að taka áhættuna eftir góða út-
komu úr bæjar- og sveitarstjóma-
kosningum og efna til kosninga
ári fyrr en ella. Að sögn stjóm-
málaskýrenda hefur stjómarand-
stöðunni mistekizt að sýna fram
á trúverðugan valkost við efna-
hagsstefnu og áform Ozals. Af
þeim sökum muni kjósendur veita
Föðurlandsfylkingu Turguts Ozal
stjómarumboð til næstu fimm ára.
Höfundur er fréttamað-
ur hjá jReuíer-fréttastof-
unni.
Gervifarsími:
Ódýrt
stöðutákn
FARSÍMAR hafa notið gífur-
legra vinsælda hér á landi og
segja sumir að S margra höndum
séu þeir raunar leikföng og
stöðutákn. Og víst er um það —
eftirspurnin er gífurleg — jafn-
vel þó að fjöldinn sé orðinn slíkur
að fjarskiptakerfi Pósts og síma
anni ekki öllum símtölunum.
Vandi margra liggur þó í því að
þeir þurfa að punga út ríflega
100.000 krónum fyrir dýrgripinn.
Nú er það ekki lengur nauðsynlegt,
því fyrirtæki nokkurt á Bretlandi,
Status Systems, hefur sett á mark-
að mun ódýrara tæki.
Helsti kostnaðarliður farsíma er
vitaskuld fólginn í hinum flókna
rafeindabúnaði tækisins. Sýndar-
gildi símans er hins vegar talsvert
hvort sem hann nú virkar eða ekki.
Það vafðist því ekki fyrir hönnuðum
Status System hvemig framleiða
mætti ódýrari farsíma og ákváðu
þeir því að sleppa rafeindabúnaðin-
um algerlega.
Sú ráðstöfun lækkar farsímann
ekki bara í verði heldur hefur hún
ýmislegt fleira í för með sér. í
fyrsta lagi verða engir símreikning-
ar af slíkum síma, hann tryggir það
að ekki er hægt að ná í mann og
svo truflar hann bílstjórann ekki
við aksturinn.
Fyrirtækið selur „farsímann" á
fsrael:
Símlikið er mjög sannfærandi
stöðutákn.
jafngildi 700 íslenskra króna og
fylgir sérstakt gerviloftnet með í
kaupunum. Tekið er fram að ísetn-
ingarkostnaður sé enginn, því að á
baki tækisins er límband og er
hægðarleikur að festa símlíkið við
mælaborðið.
Fréttamenn hætta
50 daga verkfalli
Tel Aviv, Reuter
ÚTSENDINGAR áttu að hefjast
að nýju i hljóðvarps- og sjón-
varpsstöðvum ríkisútvarpsins i
ísrael, eftir 50 daga verkfall
fréttamanna.
Seint á fimmtudagskvöld sam-
þykktu fréttamennimir að skjóta
deilunni til gerðardóms. Féllust þeir
á tilmæli Uri Porat, útvarpsstjóra,
sem hvatti þá til þess að snúa aftur
til vinnu til þess að skýra þjóðinni
frá flugdrekaárás arabískra hryðju-
verkamanna á herstöð í norðurhluta
ísraels í fyrrakvöld. Aðeins var
skýrt frá árásinni í útvarpi hersins
og í blöðum daginn eftir.
Fréttamennimir hafa krafizt 20%
launahækkunar og betri starfsskil-
yrða.
Pólland:
Pólitískar umbæt-
ur lagðar undir
dóm almennings
Jaruzelski mætir víðtækri andstöðu
Varsjá, Reuter.
LEIÐTOGI Póllands, Wojciech
Jaruzelski, leitar á morgun til
þjóðarinnar um stuðning við
pólitískar umbætur sínar. En hann
mætir andstöðu almennings og
flokksbræðra að sögn vestrænna
stjómarerindreka f Póllandi. Leið-
toginn býður augljósar pólitfskar
umbætur en mönnum finnst hann
þar með ekki hafa réttlætt nægi-
lega harkalegar efnahagsaðgerð-
ir sem birtast nú þegar f miklum
verðhækkunum.
„Enginn trúir á umbætumar né
kerfið sem stendur þar að baki,“
segir sérfræðingur I máiefnum Pól-
lands sem þekktur er fyrir yfirvegað-
ar skoðanir. Á undanfömu ári hefur
Jaruzelski komið á fót óformlegri
ráðgjafanefnd sem í eiga sæti óháðir
menntamenn og yfirlýstir andstæð-
ingar stjómvalda. Skipaður hefur
verið opinber embættismaður sem
fjallar um kvartanir almennings og
á morgun verður efnt til þjóðarat-
kvæðagreiðslu um pólitísku umbæ-
tumar.
Slíkar ráðstafanir sem hafa það
að markmiði að auka almennan
stuðning við kommúnistaflokkinn
væru óhugsandi í öðrum austan-
tjaldslöndum. Fyrir Pólveijum eru
þær hins vegar veikt bergmál fyrstu
ára þessa áratugar þegar leiðtogar
Samstöðu rökræddu við fulltrúa
stjómarinnar í sjónvarpi. Ráðgjafa-
nefndin virðist vera lítið annað en
umræðuhópur. Fæstum er kunnugt
um að þeir geti leitað með kvartanir
sína til sérstaks embættismanns og
þjóðaratkvæðagreiðslan er álitin vera
hrokafull tilraun til að beygja þjóð-
ina.
En Jaruzeiski á einnig í höggi við
harðlínumenn innan flokksins. Þeir
misstu völd á veigengnisárum Sam-
stöðu en fengu þau aftur í hendur
þegar herlög voru sett. Nú óttast
þeir að umbætumar muni koma nið-
ur á þeim sjálfum. í kerfi þar sem
vald þýðir forréttindi er þeim hagur
í óbreyttu ástandi.
Heitar umræður
Heitar umræður hafa verið innan
flokksins síðan stjómmáiaráðið
.æðsta valdastofnun landsins, lagði