Morgunblaðið - 09.12.1987, Blaðsíða 22

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. DESEMBER 1987
Æviþættir
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
ÞEIR SETTU SVIP Á ÖLD-
INA. Ritstj. Gils Guðmundsson.
317 bls. Iðunn. 1987.
Gils Guðmundsson er manna
lagnastur að velja efni sem birt
hefur verið og raða saman svo
úr verði heild. En hér hefur hann
ekki aðeins þurft að velja efnið
heldur einnig höfundana. Fjórtán
höfundar skrifa um nítján at-
hafnamenn. Allir voru þeir í
heiminn bomir á tímabilinu frá
miðri 19. öld til aldamóta. En rit-
stjóri setti þá reglu að einungis
skyldi skrifað um látna menn,
íslenska athafnamenn sem settu
svip á öldina.
Mismunandi eru þættir þessir.
Sumir eru vel skrifaðir, aðrir mið-
ur, sumir eru skemmtilegir, aðrir
þreytandi, og enn aðrir viðunandi.
Fyrsta þáttinn ritar Agnes Sig-
gerður Amórsdóttir um Agúst
Helgason, bónda í Birtingaholti.
Agnes skrifar of mörg orð utan
við efnið, byijar t.d. á óþörfum
inngangi. Þar stendur meðal ann-
ars: »1 lok tuttugustu aldar berast
oft fréttir af smjörfjöllum og urð-
uðu kindakjöti á sorphaugum.
«Svona löguð predikun kemur
málinu ekkert við og er að mínu
viti smekkleysa. Skemmtilegur er
hins vegar þáttur Vilhjálms
Hjálmarssonar um Konráð Hjálm-
arsson. Vilhjálmur vandar málfar
sitt en skrifar samt óþvingað og
hispurslaust. En um Konráð er
það að segja að hann kom undir
sig fótunum í Mjóafirði en flutti
fyrirtæki sín til Norðfjarðar, mið-
aldra maður. Sá flutningur hafði
í för með sér, meðal annars, að
athafnalíf ijaraði smásaman út í
Mjóafírði en efldist að sama skapi
á Norðfírði. Glöggt kemur fram í
þætti Vilhjálms hvað það var sem
olli hagsæld Austfirðinga um
aldamótin síðustu. Saltfískurinn
varð verslunarvara. Og síldin, sem
óð um allan sjó, var notuð til
beitu. Ennfremur horfði til stór-
framfara að komið var á fót
»frosthúsum« þar sem hægt var
að geyma beituna ferska. Þá nýj-
ung fluttu menn heim frá Vestur-
heimi eins og fram kemur í fleiri
útgerðarsögum í þessari bók.
Seyðisfjörður var þá stóri staður-
inn á Austurlandi, þangað var
sæsíminn lagður og þar voru gef-
in út blöð. Og þar var athafnamað-
urinn Stefán Th. Jónsson sem
Ármann Halldórsson skrifar um.
Skip gengu þá beint á milli Aust-
fjarðahafna og Norðurlanda og
segir Ármann að ungt fólk hafi
tíðum brugðið sér utan með haust-
skipunum til að sjá sig um í
heiminum og snúið síðan heim að
vori, reynslunni ríkara. Þvílíkar
lystireisur höfðu ekki áður tíðkast
á landi hér.
Um þetta leyti var líka mikill
uppgangur á Vestfjörðum eins og
fram kemur í þætti sem Jón Þ.
Þór ritar um Asgeir G. Ásgeirs-
son. Jón upplýsir að fyrirtæki
Ásgeirs hafí verið á undan sínum
tíma í tæknimálum, lagt spor-
brautir og »árið 1893 lét hann
smíða erlendis fískþvottavél...
Vélin var knúin gufuafli og búin
burstavölsum, sem hreinn sjór lék
stöðugt um.«
Gils Guðmundsson á sjálfur
þijá þætti í ritinu, þeirra á meðal
um Sigurð Kristjánsson, bóksala
og útgefanda í Reykjavík. Sigurð-
ur hefur verið maður sérkennileg-
ur og skemmtilegur á sína vísu,
t.d. orðheppinn og hreinskilinn.
Ekki naut Sigurður menntunar í
Góðar bækur fyrir
GÓDAR STU
Homo Faber er skáldsaga sem beinir
spjótum sínum að blindri tcekmhyggju sem
aðalpersónan Faber, eins og svo
margir í hinum vestræna heimi,
þjáist af
Á ritunartíma verksins á sér
stað vaxandi umræða um hættuna
sem stafar af algerum klofningi
milli raunvísinda og hinna svoköll-
uðu „húmanísku hugðarefna“.
Max Frisch er meðal þekktustu
skálda sem skrifa á þýska tungu.
Hann var einn þeirra höfunda sem
voru tilnefndir til bókmenntaverð-
launa Nóbels 1987.
HOMO
FABER
£'SKÁIDS«GA EFTIII ======
MAX FRISGH

Mislitt mannlíf er skáldsaga
eftir Guðmund L. Friðíinnsson.
Sagan er öðru fremur krufning á
sálarlííi drengs sem lifir í áttlausri
tilveru. Foreldrar hans skilja og
drengurinn fyllist öryggisleysi og
vanlíðan og leiðist út í slæman
félagsskap. Sagan er áleitin, rík af
mannlegum tilfinningum, full
glettni og hlýju en þó með trega-
blöndnum undirtón.
;:::Ensk-íslenska skólaorðabókin er
Ssamin sérstaklega með skólafólk í
Ýihuga og þannig tímamótaverk.
•ÍNútímabók þar sem lögð er áhersla
:• j:á orðaforða í tækni og vísindum.
iji Handhægt og þægilegt hjálpartæki
jv’bæði nemendum og öðrum. Vegna
•Shinna mjög svo vönduðu íslensku
Sorðskýringa nýtist hún líka vel til
•i-ieflingar íslenskrar tungu. Kærkom-
in gjöf inn á hvert heimili.^)
ár eftir Daniel
Bruun er ómetanleg heimild um gamalgróið
þjóðlíf og menningararf ________
lífshcetti sem löngu eru horfnir.
Steindór Steindórsson frá
Hlöðum þýddi og Þór Magnússon
þjóðminjavörður ritar formála og
fræðilegar skýringar. Ásgeir S.
Björnsson samdi myndatexta.
Daniel Bruun var mikilvirkur
brautryðjandi í rannsóknum á
menningarminjum og lifnaðarhátt-
um hér á landi. Þegar hillti undir
byltingu í íslensku þjóðlífi bjargaði
hann frá glötun ómetanlegum
heimildum um gamalgróið þjóðlíf
og menningararf á hverfanda hveli.
í þessu verki endurspeglast lífshætt-
ir íslendinga á liðnum öldum í
hundruðum teikninga, uppdrátta,
ljósmynda og vatnslitamynda,
einstökum í íslenskri menningar-
Thingvellir er ensk útgáfa
hinnar vinsælu Þingvallabókar
Björns Þorsteinssonar sem kom út á
síðasta ári. Bókin hefur að geyma
sagnfræði, náttúrufræði, staðfræði
og sögur. Ennfremur fjölda yfirlits-
korta, teikninga og mynda, flest í
litum. Margar þeirra eru frá fyrri
öldum og því hinar sögulegustu.
Ásgeir S. Björnsson ritstýrði verk-
inu en myndir í það valdi Örlygur
Hálfdanarson. fj
B}qob Þocsírjnsson
THING
VELUR 1
katoS s Sía&roai Sfcme