Morgunblaðið - 04.03.1988, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. MARZ 1988
Yfirlýsing leiðtogafund-
ar AtlantshafsbandaJags-
ins 2. og 3. mars 1988
Stund staðfestingar
Við, fulltrúar 16 aðildarríkja
Norður-Atlantshafsbandalagsins,
höfum komið saman til þess að
leggja enn áherslu á einingu okkar,
til þess að meta stöðu samskipta
austurs og vesturs nú, til þess að
ræða þau tækifæri og þann vanda
sem við okkar blasa, og jafnframt
því:
— að staðfesta enn á ný sameigin-
legar hugsjónir og tilgang sem
eru undirstaða samstarfs okkar:
— að helga okkur enn grundvallar-
reglum og ákvæðum Washing-
ton-samningsins frá 1949;
— að árétta enn hversu lífsnauð-
synlegt bandalagið er öryggi okk-
ar og undirstrika' gildi friðar-
stefnu okkar.
Tilgangur og grundvallar-
reglur bandalags okkar
2. Bandalag okkar byggist á
fijálsri þátttöku lýðræðislegra jafn-
ingja, sem sameiginlegir hagsmunir
og gildismat tengja. Það á sér ekki
fordæmi hvað snertir umfang eða
árangur. Öryggi okkar er ódeilan-
legt. Bandalagið helgar sig því að
varðveita frið með frelsi og tryggja
sameiginlegar sjálfsvamir, sam-
kvæmt ákvæðum stofnskrár Sam-
einuðu þjóðanna. Engu vopna okkar
verður nokkru sinni beitt nema til
þess að svara árás.
3. Harmel-skýrslan, þar sem
settar eru fram hugmyndir okkar
um öryggisstefnu reista á jafn-
vægi, hefur fyllilega staðist tímans
tönn. Báðir þættir hennar, sem
bæta hvor annan upp og styrkja,
standa óhaggaðir: Að reyna að
koma á uppbyggjandi viðræðum og
samstarfi þ.m.t. takmörkun vígbún-
aðar, á grundvelli pólitískrar sam-
stöðu og nægilegs hemaðarstyrks.
Meginpólitískur tilgangur banda-
lags okkar er að koma á réttlátu
og friðsamlegu skipulagi í Evrópu
til langframa.
4. Oryggi í frelsi og hagsæld
bandalagsríkja í Evrópu og Norð-
ur-Ameríku tengjast óijúfandi
böndum. Lýðræðisríki Norður-
Ameríku hafa nú um langt skeið
skuldbundið sig til að varðveita frið
og öryggi í Evrópu. Sú skuldbinding
er lífsnauðsynleg. Staðsetning hefð-
bundins og kjamavædds herafla
Bandaríkjanna í Evrópu tryggir
ómissandi tengingu við fælingar-
mátt langdrægra vopna Banda-
ríkjanna. Herafli þessi ásamt her-
afla Kanada er áþreifanlegur vottur
þessarar skuldbindingar. Hann
verður og mun vera um kyrrt.
Á sama hátt er fijáls, sjálfstæð
og í vaxandi mæli sameinuð Evrópa
lífsnauðsynleg öryggi Norður-
Ameríku. Ekki er unnt að halda
uppi trúverðugum vömum banda-
lagsins án verulegs evrópsks fram-
lags. Við fögnum því þeirri viðleitni
sem undanfarið hefur beinst að því
að styrkja Evrópuþátt bandalags-
ins, en markmið þessarar viðleitni
er að styrkja tengslin milli banda-
lagsríkja báðum megin Atlants-
hafsins og öryggi bandalagsins sem
heildar.
Atlantshafsbandalagið getur
ekki verið sterkt ef Evrópa er mátt-
vana.
5. Við munum hér eftir sem hing-
að til stefna að því að koma í veg
fyrir hvers konar stríð eða þvingun.
Bandalagið hefur tryggt frið í Evr-
ópu í næstum því 40 ár með því
að halda uppi trúverðugri fælingu.
Hefðbundnar vamir einar saman
geta ekki komið þessu til leiðar, því
getur um fyrirsjáanlega framtíð
ekkert komið í stað hemaðaráætl-
unar bandalagsins til þess að koma
í veg fyrir stríð. Sú áætlun felst í
því að byggja fælingu á viðeigandi
hlutföllum nægilegs og skilvirks
kjarnavædds og hefðbundins her-
afla sem áfram verði af nýjustu
gerð þar sem það er nauðsynlegt.
6. Við stefnum að öryggi og jafn-
vægi við minni vígbúnað en emm
jafnframt staðráðin í að gera áfram
það sem þarf til þess að tryggja
áframhaldandi raunhæfan, trúverð-
ugan og skilvirkan hefðbundinn og
kjamavæddan herafla, þar með tal-
ið kjamavæddan herafla í Evrópu,
sem saman tryggja sameiginlegt
öryggi okkar. Með hliðsjón af upp-
byggingu bandalagsins og í anda
samstöðu mun hvert okkar gegna
sínu hlutverki í þessari sameigin-
legu viðleitni. Við staðfestum enn
,að við emm reiðubúin til þess áð
skipta af sanngirni með okkur
áhættu, byrðum og ábyrgð sem og
árangri sameiginlegrar viðleitni
okkar.
7. Við leitum réttláts og stöðugs
friðar þar sem fullveldi og helgi
landsvæðis allra ríkja em virt og
réttindi allra einstaklinga, þ.m.t.
réttur til pólitísks vals em vemduð.
Við viljum í áföngum binda enda
á óeðlilega skiptingu meginlands
Evrópu, sem einkum snertir hina
þýsku þjóð. Við munum áfram
styðja fijálsa og lífvænlega Berlín-
arborg og styðja viðleitni til þess
að bæta ástand þar.
Viðleitni til þess að bæta sam-
skiptin við Sovétríkin og önnur ríki
Austur-Evrópu og skapa þeim
traustari gmnn er eitt meginverk-
efni okkar. Við skomm á þessi lönd
að ganga til samstarfs við okkur
um að tryggja frekar slökun
spennu, aukið öryggi við minni
vígbúnað, víðtækari mannleg sam-
skipti og fijálsari aðgang að upplýs-
ingum. Við munum áfram leggja
hart að okkur til að auka samstarf
við ríki í austri hvar og hvenær sem
það er báðum til hagsbóta.
Staða samskipta austurs
o g vesturs —
Vegurinn framundan
8. Við höfum veitt athygli upp-
örvandi merkjum um stefnubreyt-
ingu í Sovétríkjunum og sumum
bandalagsríkja þeirra. Þetta lýkur
upp möguleikum fyrir opnari sam-
skiptum þeirra við eigin þjóðir sem
og aðrar. Við fögnum þeim árangri
sem þegar hefur náðst á vissum
sviðum. En umfram yfirlýsingar
ætlumst við til áþreifanlegra og
varanlegra stefnubreytinga, sem
takast beint á við ágreiningsefni
austurs og vesturs.
9. Enn sem komið er sjást þess
hins vegar engin merki að Sovétrík-
in séu að draga úr áralangri
vígvæðingu sinni. Sovétríkin halda
enn úti mun meiri herafla en varn-
ir þeirra krefjast. Þessi fyrirferð-
armikli herafli, sem Sovétríkin hafa
ekki skirrst við að beita utan landa-
mæra sinna, eins og enn sést í
Afganistan, er ein grundvallar-
ástæða spennu milli austurs og
vesturs. Stöðugur vöxtur hernaðar-
getu Sovétríkjanna, sem snertir öll
svæði bandalagsins, krefst því
stöðugrar árvekni okkar.
10. Við munum áfram staðfast-
lega fylgja öryggisstefnu okkar,
halda uppi traustum vörnum og
trúverðugri fælingu sem eru nauð-
synlegur grunnur uppbyggjandi
viðræðna við ríkin í austri þ.á m.
um takmörkun vígbúnaðar og af-
vopnunarmál.
Enn aukin skilvirkni verður
nauðsynleg á næstu árum til þess
að tryggja öryggi okkar með tak-
mörkuðum fjármunum. Því erum
við ákveðin í að auka hagnýtt sam-
starf við öflun vopna og víðar. I
þessu samhengi gerum við okkur
ljóst hver vandi þeirra ríkja banda-
Iagsins er, sem skemur eru á veg
komin í iðnaði, og nauðsyn þess að
bregðast við þeim vanda með gagn-
kvæmri hjálp og samstarfi.
11. Takmörkun vígbúnaðar er
ómissandi þáttur öryggisstefnu
okkar. Við leitumst eftir viðræðum,
ekki þeirra sjálfra vegna, heldur til
þess að ná samningum sem geta
verulega dregið úr hættu á átökum
og orðið raunverulegt skref í átt til
stöðugleika og friðar. Við munum
ráðgast og vinna saman af kappi
að þessu marki.
12. Fulltrúar okkar í Norður-
Atlantshafsráðinu vinna enn að
frekari þróun allsheijarhugtaks um
takmörkun vígbúnaðar og afvopn-
un, eins og þeim var falið að gera
í yfirlýsingu ráðherra okkar í
Reykjavík í júní 1987.
13. Samkomulag það sem Banda-
ríkin og Sovétríkin gengu nú nýlega
frá um meðaldræg kjarnavopn
markar tímamót í viðleitni okkar
til þess að koma á öruggari friði
og minni vígbúnaði. Samningurinn
er aðdáunarverður árangur
pólitísks hugrekkis, raunsæis og
einingar aðildar ríkja bandalagsins.
Ákvæði samningsins um strangt
eftirlit og ósamhverfan samdrátt
vígbúnaðar eru gagnlegt fordæmi
fyrir samninga í framtíðinni. Við
væntum þess að hann verði fullgilt-
ur sem fyrst.
14. í samræmi við öryggiskröfur
munu þau fimmtán aðildarríki sem
hlut eiga að máli neyta allra tæki-
færa til þess að ná raunverulega
eftirlitshæfum samningum um tak-
mörkun vígbúnaðar, sem leiða til
stöðugs og öruggs jafnvægis her-
afla á lægra stigi. Þau telja alls-
heijarhugtak um takmörkun
vígbúnaðar og afvopnun ná til eftir-
farandi:
— 50% fækkun langdrægra kjarn-
orkusóknarvopna Banda-
ríkjanna og Sovétríkjanna, sem
samið yrði um í núverandi Gen-
far-viðræðum.
— Algera eyðingu efnavopna.
— Staðfestingu á stöðugu og
traustu stigi hefðbundins herafla
með því að útrýma misvægi á
því sviði alls staðar í Evrópu.
— I tengslum við jafnvægi í hefð-
bundnum herafla og algera út-
rýmingu efnavopna komi raun-
hæf, eftirlitshæf og sannanleg
fækkun á skammdrægum kjarn-
orkuvopnum Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna á landi, fækkun,
sem leiði til jöfnunar á þessu
sviði.
15. Við gerum okkur grein fyrir
bráðri nauðsyn þess að fást við
ójafnvægi hefðbundins herafia í
Evrópu og höfum samþykkt sér-
staka yfirlýsingu ' um takmörkun
hefðbundins vígbúnaðar.
16. Ekki verður gert út um
ágreiningsefni austurs og vesturs
nema árangur náist á mörgum svið-
um. Sönnum friði í Evrópu verður
ekki komið á einungis með tak-
mörkun vígbúnaðar. Friður verður
að hvíla á traustum grunni fullrar
virðingar fyrir grundvallarmann-
réttindum: Jafnframt því að kosta
kapps um að takmarka vígbúnað
munum við fylgja eftir framkvæmd
ríkisstjórna Sovétríkjanna og ann-
arra ríkja Austur-Evrópu á öllum
grundvallarreglum og ákvæðum
Helsinki-sáttmálans og Lokaskjals-
ins frá Madrid. Við styðjum áfram-
hald og styrkingu ROSE-ráðstefn-
anna sem er mikilvægt tæki til
þess að stuðla að stöðugum og upp-
Rannsóknir á arfgengrí heilablæðingn á aðalfundi Blóðgjafafélagsins:
Arangursríkt samstarf
við japanska vísindamenn
AÐALFUNDUR Blóðgjafafé-
lags íslands var haldinn mánudag-
inn 29. febrúar og voru þar flutt
erindi um arfgenga heilablæð-
ingu, sem finnst hér á landi í
ákveðnum ættum. Sagt var frá
japönskum rannsóknum á sama
sjúkdómi og samstarfi íslenskra
og japanskra aðila á þessu sviði.
Fyrirlesarar höfðu áður flutt er-
indi um sama efni á ráðstefnu í
Japan siðastliðið haust.
Auk venjulegra aðalfundastarfa,
voru flutt þijú erindi um nýlegar
rannsóknir á arfgengri heilablæð-
ingu í íslenskum ættum. Arfgeng
heilablæðing stafar af myndun mýl-
ildis (amyloid) í smærri slagæðum
miðtaugakerfisins og fleiri líffærum.
Dr. Leifur Þorsteinsson ónæmis-
fræðingur sagði frá útbreiðslu mýl-
ildismyndunar í líkama sjúklinga,
sem þjást af arfgengri heilablæð-
ingu. I máli hans kom fram, að
myndun mýlildis af þeirri gerð sem
þekkt er í æðum miðtaugakerfisins
hjá þessum sjúklingum, er einnig að
finna í æðum sogæðaeitla, svo og
miltisvef og stoðvef munnvatnskirtla.
Þessar niðurstöður gefa aukna
möguleika á að greina sjúkdóminn
með vefjarannsókn og ónæmisefna-
greiningu. Leifur gat um nýlegar
rannsóknir í Japan, þar sem greinst
hefur sjúkdómstilfelli með æðamein
í miðtaugakerfi, sem svipar til hinna
íslensku æðamýlildismeina, sem
valda arfgengri heilablæðingu. Yfir-
lit um hina arfgengu heilablæðingu
á íslandi hefur verið birt í japönsku
læknatímariti og er þar m.a. byggt
á ritum íslenskra sérfræðinga.
Dr. Astríður Pálsdóttir sameinda-
líffræðingur, sem unnið hefur að
uppbyggingu erfðaefnisrannsókna í
Blóðbankanum í rúm tvö ár, lýsti
árangri af rannsóknum á breytileika
þess gens, sem stýrir mvndun cystat-
in C, sem er mikilvægt andmeltiefni,
eða latefni, Ifkamans. Það er þetta
efni, sem leggur til byggingareinin-
gamar í mýlildisefnið, sem myndar
æðameinið hjá sjúklingum með arf-
genga heilablæðingu.
Ólafur Jensson yfirlæknir sagði
frá nýlegum rannsóknum á arf-
gengri heilablæðingu í sunnlenskum
ættum. Þær benda til, að þar liggi
til grundvallar sama meingen og
veldur sjúkdómnum í sjúklingum,
sem eiga ættarrætur í byggðum við
Breiðafiörð og mest hafa verið rann-
sakaðir. í doktorsritgerð Árna Áma-
sonar læknis frá 1935 er minnst á
sjúkdómstilfelli í sunnlenskri ætt,
með arfgenga heilablæðingu.
Fyrirlesarar fluttu erindi um fram-
angreind efni á 5. alþjóðaþinginu um
mýlildi (amyloidosis), sem haldið var
dagana 26. til 28. október s.l. haust-
í Hakone í Japan.
Ólafur Jensson sagði í samtali við
Morgunblaðið, að þessi sjúkdómur
væri þekktur hér á landi a.m.k. tvö
til þijú hundmð ár aftur í tímann.
Nokkuð góðar sannanir em til um
130 til 140 manns, sem hafa fengið
hann á síðustu 100 ámm og talið
að um 200 manns hafi fengið hann
á síðustu 150 ámm. Sfðustu eitt til
tvö ár hafa þrír til fjórir sjúklingar
dvalist á sjúkrahúsum hér á landi,
þungt haldnir af þessum sjúkdómi.
Arfgeng heilablæðing kemur oftast
fram öðm hvomm megin við þrítugs-
aldurinn, en-getur einnig komið fram
síðar að sögn Olafs. Nýjustu rann-
sóknir benda til, að sjúkdómurinn
geti komið fram í fleiri líffærum en
miðtaugakerfínu og hafnar em rann-
sóknir á tíðni hans meðal héilablæðit-
ilfella hjá öldmðu fólki. Talið er, að
sögn Olafs, að finna megi sameigin-
lega þætti með arfgengri heilablæð-
ingu og Alzheimer sjúkdómi. Ekki
er fundin lækning við þessum sjúk-
dómi, en nú er hægt að greina hann
á fósturstigi, á 7. til 8. viku með-
göngu.
í ársskýrslu Blóðgjafafélags fs-
lands kom fram, að félagið hefur
veitt blóðbankastarfseminni mikil-
vægan og margháttaðan stuðning
frá því að það var stofnað árið 1981.
Síðan 1985 hefur félagið lagt mikið
af mörkum til að efla erfðarannsókn-
ir og þá sérstaklega á sviði sameind-
alíffræðinnar. Nú hefur félagið feng-
ið öflugan bandamann í þessu styrkt-
artátaki fyrir nýerfðafræðirannsókn-
ir, Heilavemd, sem er líknarfélag til
eflingar rannsókna á arfgengri heila-
blæðingu, sagði í ársskýrslu form-
anns Blóðgjafafélags Islands.
Stjóm Blóðgjafafélags Island var
endurkjörin, en hana skipa: Ólafur
Jensson formaður, Hólmfríður Gisla-
dóttir varaformaður og ritari, Logi
Runólfsson gjaldkeri, Jóhann Diego
Amórsson og Hrafnhildur Gunnars-
Ólafur Jensson læknir, og dr.
Shigeyoshi Fujihara, höfundur
yfirlitsins um arfgengar heila-
blæðingar á Islandi, sem birtist i
japanska læknatimaritinu Dem-
entia, júlíhefti 1987. Þeir hafa
með sér samstarf um rannsóknir
á sjúkdómnum.
dóttir meðstjómendur. Endurskoð-
endur voru kjömir þeir Þorsteinn I.
Kragh og Hallberg Sigurgeirsson.