Morgunblaðið - 29.03.1988, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. MARZ 1988
Norður-írland:
Þrír sæta ákæru
vegna morðanna
á hermönnunum
St. Andrews. Frá Guðmundi Heiðarí Frímannssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
SÍÐASTLIÐINN laugardag voru
tveir menn ákærðir fyrir morðin
á bresku hermönnunum. Þriðji
maðurinn var ákærður á sunnu-
dag. Búist er við handtöku á
fleiri IRA-félögum á næstunni.
Thoméis Hawkins verslunareig-
andi var úrskurðaður í hálfs mánað-
ar gæsluvarðhald á sunnudag.
Hann var ákærður fyrir að halda
upplýsingum leyndum fyrir lögregl-
unni og leyfa hryðjuverkamönnum
að nota verslun sína.
Alexander Murphy og Henry
Maguire, báðir félagar í IRA, voru
dregnir fyrir rétt á laugardag og
ákærðir fyrir morðin á bresku her-
mönnunum tveimur, Wood og How-
es. Lögreglumaður skýrði réttinum
frá því, að báðir mennimir hefðu
verið handteknir laugardaginn, sem
morðin voru framin. Slitrur úr föt-
um hermannanna og blóði drifín
glerbrot fundust í fötum þeirra og
vom sams konar og fundust á morð-
staðnum. Einnig hefðu fundist á
morðstaðnum för eftir sams konar
skó og annar þeirra var í.
Thomas Travers dómari (IRA
skaut dóttur hans til bana fyrir §ór-
um árum) varð ítrekað að áminna
lögfræðing IRA-mannanna um að
trufla ekki störf réttarins. Lögfræð-
ingurinn spurði hvað eftir annað
út í, hvort lögreglan styddist við
ljósmyndir og krafðist þess að fá
að vita, hvaðan þær ljósmyndir
væru komnar. Lögreglan sagðist
vera að vinna úr miklum fjölda ljós-
mynda, en dómarinn féllst hins veg-
ar á, að lögreglan þyrfti ekki að
gefa upp heimildarmenn sína á
þessu stigi.
Þegar morðin áttu sér stað, tók
IRA fílmur af öllum ljósmyndurum,
sem náðist til, og voru nöfn þeirra,
sem voru með blaðamannaskírteini,
skrifuð niður. Ef ljósmyndaramir
létu ekki undan strax, var þeim
gert ljóst, að IRA-mennimir væm
vognaðir.
í The Sunday Times síðastliðinn
sunnudag birtust myndir af árás-
inni, þar sem má þekkja ýmsa for-
ingja IRA. Það er ljóst, að þeir fóm
fyrir árásinni á hermennina. Blaðið
segir, að myndum þessum hafí ver-
ið smyglað út úr Belfast, en ljós-
myndarar blaðsins urðu að láta IRA
í té filmur sínar af þessum atburði.
Háttsettir menn innan Irska lýð-
veldishersins hafa kvartað undan
því, að þessar myndbirtingar stofni
lífí manna í voða.
Reuter
Einn pólitísku fanganna sem látnir voru lausir í Nicaragua á sunnu-
dag.
Nicaragua:
Eitt hundrað pólitísk-
ir fangar látnir lausir
Managua, Reuter.
STJÓRNVÖLD í Nicaragua
bjuggu sig í gær undir áfram-
haldandi viðræður við kontra-
skæruliða eftir að hafa látið
lausa 100 pólitíska fanga eins og
gert hafði verið ráð fyrir í samn-
ingi sem undirritaður var í
síðustu viku. Búist er við að við-
ræðurnar sem hófust í gær í
Sapoa snúist um vandamál sem
þarf að leysa til þess að hægt sé
að koma á hlutlausu svæði fyrir
kontra-skæruliða.
Samkvæmt vopnahléssamkomu-
laginu sem gert var í Sapoa á mið-
vikudaginn í síðustu viku er gert
ráð fyrir því að kontra-skæruliðar
flytji stöðvar sínar á umsamin svæði
fyri^ 15. aprfl í þeim tilgangi að
minnka spennuna í landinu meðan
á vopnahlésviðræðunum stendur.
Á sunnudag voru eitt hundrað
pólitíska fangar látnir lausir og er
það talin fyrsta vísbending um að
stjómin í Nicaragua ætli að standa
við samninginn sem var undirritað-
ur í sfðustu viku. 1.000 fangar vom
látnir úr fangelsum í Nicaragua á
síðasta ári og hefur stjómin marg-
sinnis lýst því yfír að fleiri yrðu
ekki látnir lausir fyrr en samið hefði
verið um frið við kontra-skæmliða.
Meðal þeirra fanga sem látnir
vom lausir úr Tipitapa-fangelsinu
á sunnudag em nokkrir sem gmn-
aðir em um að vera samstarfsmenn
kontra-skæraliða. Miguel Obando Y
Bravo kardináli fyrrum milligöngu-
maður í friðarviðræðum kontra-
skæmliða og sandinistastjómarinn-
ar í Nicaragua hefur sagt að fjöldi
pólitískra fanga í landinu sé nálægt
3.300 og að þeirra á meðal séu
1.500 stuðningsmenn kontra og
stríðsfangar.
Ríkisútvarpið í Nicaragua skýrði
frá því um helgina að samninga-
maður kontra-skæmliða, Adolfo
Calero, hafí sagt að samkomulagið
sem undirritað var í Sapoa feli ekki
í sér að kontrar láti af hendi vopn.
Ekki hefur slegið í brýnu milli
skæmliða og stjómarhers í landinu
frá því samkomulagið var undirrit-
að.
Sovéskur eldflaugakafbátur af gerðinni „Delta“ á siglingu á Noregshafi.
Minnkandi flotaumsvif Sovétmanna:
Ekki ijóst hvort
breyting-arnar
eru varanlegar
- segir Johan Jörgen Holst, varnarmálaráðherra Noregs
JOHAN Jörgen Holst, varnarmálaráðherra Noregs, telur of
snenunt að segja til um hvort minnkandi flotaumsvif Sovétmanna
á undanförnu ári boði varanlegar breytingar á flotastefnu þeirra.
Hins vegar hafi umsvif flota þeirra á norðurslóðum minnkað
verulega á síðasta ári og kunni að vera hægt að rekja þetta til
örðugleika í sovésku efnahagslífi. Kom þetta fram á fundi Holst
með íslenskum blaðamönnum á laugardag en þann dag flutti
hann erindi á fundi Samtaka um vestræna samvinnu og Varð-
bergs á Hótel Sögu i Reykjavik.
í nýjasta hefti tímaritsins Ja-
ne’s Defence Weekly segir að
umsvif flota Sovétmanna víða um
heim hafí minnkað á síðasta ári
og að líkindum megi rekja það til
efnahagsörðugleika í Sovétríkjun-
um. Johan Jörgen Holst sagði að
flotaumsvif Sovétmanna hefðu
áður tekið breytingum frá ári til
árs og þvf væri of snemmt að
segja til um hvort um varanlega
breytingu væri að ræða. „Ég vil
frekar bíða í eitt ár til viðbótar.
Þá er ef til vill unnt að gera sér
grein fyrir hver þróunin er. Sovét-
menn hafa yfírleitt efnt til mikilla
flotaæfínga um páskaleytið og ég
tel rétt að bíða og sjá hvað gerist
nú áður en dómar em felldir í
þessu efni,“ sagði hann. Holst
sagði að umtalsverðar breytingar
hefðu átt sér stað í nágrenni Nor-
egs á síðasta ári. Bæði hefðu
færri skip verið á þessum slóðum
auk þess sem staðsetning þeirra
hefði verið önnur en menn ættu
að venjast. „Ef til vill tengjast
þessar breytingar erfíðleikum í
efnahagsmálum, það er gífurlega
kostnaðarsamt að halda úti flota.
Hins vegar kann að vera að Sovét-
menn hafí einfaldlega breytt áætl-
unum um umsvif flotans".
Stýriflaug'ar í kaf-
bátum
Fregnir hafa borist af því að
Sovétmenn hafí Qölgað stýri-
flaugum í kafbátum sínum að
undanfömu á kostnað lqamorku-
eldflauga. Fullyrt hefur verið að
rekja megi þetta til afvopnunar-
sáttmálans, sem undirritaður var
í Washington á síðasta ári og
kveður á um algera upprætingu
meðal- og skammdrægra kjam-
orkueldflauga á landi. Holst var
spurður hvort hann teldi rétt að
líta á þessa þróun sem bein við-
brögð Sovétstjómarinnar við af-
vopnunarsáttmálanum.
„Ég tel að of stuttur tími sé
um liðinn til að kveða upp úr um
þetta. Við vitum hins vegar að
Sovétmenn nýta allt sem þeir
hafa og taka sjaldnast nokkuð úr
umferð. Bæði Bandaríkjamenn og
Sovétmenn leggja nú mikla
áherslu á stýriflaugar og ég tel
að þeim muni flölga enn frekar
ef ekki tekst að semja um tak-
markanir þess háttar vopnakerfa.
Við höfum áhyggjur af þessari
þróun því í henni felst aukin hætta
á vaxandi spennu," sagði Holst.
„Við getum í raun aldrei sannað
hvort Sovétmenn hefðu ekki gert
þetta hefði Washington-samning-
urinn aldrei verið gerður. Við vit-
um einungis að þetta hefur gerst.
Sagan er ekki vön að sýna hvaða
möguleikar vom fyrir hendi á
annars konar rás atburða," bætti
Holst við. Hann sagði ekki óhugs-
andi að minnkandi flotaumsvif
Sovétmanna myndu hafa einhver
áhrif á framvamarstefnu NATO
og Bandaríkjaflota í þessum
heimshluta. Meginhlutverkið væri
að tryggja siglingar frá Ameríku
til Vestur-Evrópu á óvissu- eða
átakatímum og því væri brýnt að
halda flota Sovétmanna fjarri
þessum slóðum. Eldflaugakaf-
bátar Sovétmanna gætu nú haldið
sig norðar en áður og þytftu því
ef til vill ekki á jafn öflugri vemd-
un árásarkafbáta að halda, sem
aftur gæti orðið til þess að þeim
yrðu fengin önnur verkefni á
spennutímum. „Því verður að
halda uppi vissum þrýstingi án
þess að Sovétmenn telji eldflauga-
bátunum ógnað," sagði ráðher-
rann og bætti við að eftirlit með
sovésku eldflaugabátunum væri
gífurlega erfítt verkefni ekki síst
sökum þess að þeir yrðu sífellt
hljóðlátari.
Slökun á spennu á
norðurslóðum
Sovétmenn hafa lagt til að ut-
anríkismálanefndir þjóðþinga
Norðurlanda, Kanada og Banda-
ríkjanna ræði við sovéska starfs-
bræður sína um leiðir til að draga
úr spennu á norðurslóðum og kom
sovésk sendinefnd hingað til lands
fyrr í mánuðinum til að kynna
hugmyndir þessar. Holst kvaðst
ekki vilja tjá sig um hvort tillaga
þessi væri uppbyggileg. „Þing við-
komandi ríig'a þurfa að komast
að niðurstöðu um hvað er viðeig-
andi í þessu efni. Ríkisstjómir við-
komandi ríkja munu þurfa að sjá
til þess að slíkar viðræður bijóti
ekki geng þeim stjómarskrárá-
kvæðum sem gilda um verksvið
þings og ríkisstjómar. í flestum
ríkjum sér ríkisstjómin um fram-
kvæmd utanríkisstefnunnar þó
svo þing viðkomandi þjóða móti
hana.“
Endurnýjun kjarn-
orkuvopna
Holst var næst spurður hvert
væri álit norskra yfírvalda á áætl-
unum Atlantshafsbandalagsins
um að endumýja skammdræg
kjamorkuvopn í Vestur-Evrópu
en þetta atriði var eitt helsta
umræðuefni leiðtoga NATO-ríkja
á fundi þeirra í Bmssel í byijun
þessa mánaðar.
„I Noregi er engin kjamorku-
vopn að fínna og við höfum ekki
í hyggju að breyta stefnu okkar.
Við eigum mikið undir því að
önnur ríki skilji og virði stefnu
okkar. Á sama hátt verðum við
að virða stefnu annarra aðild-
arríkja bandalagsins. Varðandi
skammdrægu kjamorkuvopnin tel
ég heppilegt að ekki verið flanað
að neinu. Við verðum að meta
stöðuna eftir Washington-samn-
inginn auk þess sem hugsanlegt
er að risaveldin semji einnig um
fækkun langdrægra kjamorku-
vopna,“ sagði Holst. Hann bætti
við að jafnræði og stöðugleiki
ætti bæði við um hinn hefðbundna
herafla og kjamorkuheraflann.
Þá yrði einnig að taka tengsl
þessa tveggja til skoðunar og það
væri raunar ávallt gert við mótun
vamaráætlana.
Holst benti á að fækkun vopna
þyrfti ekki ævinlega að vera
samningsatriði. Einhliða fækkun
gæti virkað sem hvati á andstæð-
inginn. Þannig hefði Atlantshafs-
bandalagið einhliða dregið vem-
lega úr slagkrafti kjamorkuheraf-
lans í Vestur-Evrópu. Viðbrögð
Sovétmanna hefðu hins vegar
verið dræm og ef til vill hefði
bandalagið ekki kynnt þessa
fækkun sem skyldi.
„Ég hef einkum áhyggjur af
vígvallarvopnum með kjamorku-
hleðslum og ég tel að leggja beri
áherslu á fækkun þessara vopna.
Þau raska stöðugleika og gætu
skapað hættuástand á spennutím-
um. Holst sagði þetta einnig gilda
um skammdræg kjamorkuflug-
skeyti í Evrópu, sem draga innan
við 500 kílómetra og Washing-
ton-sáttmálinn tekur ekki til. „Því
væri fráleitt að semja eingöngu
um upprætingu flugskeytanna en
ekki fækkun vígvallarvopna. Slíkt
væri einfaldlega órökrétt".