Morgunblaðið - 29.03.1988, Blaðsíða 60

60
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. MARZ 1988
Neyðaróp
einstæðrar móður
Opið bréf til menntamálaráðherra frá
fulltrúum námsmanna í stjórn LIN
Hæstvirtur _ menntamálaráð-
herra, Birgir ísleifur Gunnarsson.
Eins og þér er kunnugt um var
farið að telja meðlög til tekna náms-
manna með úthlutunarreglum
Lánasjóðs . íslenskra námsmanna
fyrir veturinn 1987—88, og með
þvi koma þau til lækkunar á láni
viðkomandi,' sem flestir eru ein-
stæðir foreldrar.
Alveg frá því að byijað var að
ræða þetta innan stjómar LÍN fyrir
um ári mótmæltu fulltrúar náms-
manna í stjóminni þessu harkalega
og efuðust um lögmæti þessa
ákvæðis, auk þess sem það væri
siðlaust að ráðast að einstæðum
foreldrum til þess að draga úr út-
gjöldum sjóðsins.
í allan vetur höfum við fulltrúar
námsmanna í sjóðsstjóminni reynt
að fá þessi mistök leiðrétt, þ.e. að
telja meðlög til tekna. Við höfum
ítrekað lagt fram tillögur um að
þetta ákvæði yrði afnumið og vitnað
í bæði lagagreinar og afgerandi
hæstaréttardóm. Fulltrúar þínir,
menntamálaráðherra, hafa alltaf
fellt eða vísað frá þessum tillögum
án nokkurrar málefnalegrar um-
ræðu. Við höfum lagt til að lögfræð-
ingur sjóðsins myndi kanna lög-
mæti þessa ákvæðis. Einnig það var
fellt af fulltrúum þínum.
Við fengum Lagastofnun Há-
skóla íslands til að gefa álit sitt á
þessu. Alit hennar bai-st í lok nóv-
ember og var ótvírætt; þ.e. að stjóm
LÍN skorti lagaheimild til þess að
telia bamsmeðlög til tekna.
I framhaldi af þessu sendi stjóm
Stúdentaráðs Háskóla íslands þér
bréf þar sem vísað var í lagaálitið
og óskaði eftir að þú tækir máiið
til athugunar og beittir þér fyrir
leiðréttingu á þessum leiðu mistök-
um.
Þú brást skjótt við og í lok des-
ember fengum við í stjóm LÍN bréf
frá þér dagsett 21. desember, þar
sem þú vitnar í álit Lagastofnunar
og mælist eindregið til þess að
stjóm LÍN falli frá því að líta á
bamsmeðlög sem telq'ur lánþega
við endurskoðun úthlutunarreglna
og að ákvæðum úthlutunarregln-
anna verði breytt f samræmi við
það.
Á fundi stjómar LÍN þann 11.
febrúar var samþykkt að fara að
eindregnum tilmælum þínum og
hætta að líta á bamsmeðlög sem
tekjur frá og með 1. júní nk. þegar
nýjar úthlutunarreglur taka gildi.
Við fulltrúar námsmanna fögn-
um þessum áfanga, en teljum að
það sé ekki nóg að leiðrétta þau
mistök næsta vetur. Það hefur lítið
að segja fyrir námsmennina sem
em í vandræðum í vetur vegna
þessa ákvæðis, og em við það að
gefast upp vegna fjárhagserfíðleika
eða þegar búnir að því. Því er mikil-
vægt að leiðrétta þetta afturvirkt
sem allra fyrst.
í þessu sambandi má geta þess,
að afturvirk leiðrétting myndi ekki
þýða teljandi útgjaldaaukningu fyr-
ir sjóðinn, þar sem þetta er ekki
svo stór hópur. Hins vegar skiptir
þetta ákvæði mjög miklu máli fyrir
þennan hóp, þar sem um er að
ræða vemlega skerðingu. í mörgum
tilfellum getur þetta orðið til að
fylla mælinn þannig að þetta fólk
þurfí að hverfa frá námi og nokkr-
ir hafa þegar gefíst upp.
Við sem emm í stjóm LIN höfum
á þessu skólaári fengið inn á borð
til okkar mörg erindi frá einstæðum
foreldmm sem em á ystu nöf vegna
þessa ákvæðis og biðja okkur um
úrlausn og hjálp. Þar sem ríkis-
stjómarfulltrúamir hafa þrjóskast
við leiðrétta sín eigin mistök og
afnema þetta ákvæði, sem Laga-
stofnun telur að ekki sé lagaleg
heimild fyrir, getum við ekkert gert
fyrir þetta fólk. Það er sárgrætilegt
að þurfa að horfa upp á það.
Hér á eftir kemur raunvemlegt
sýnishom af einu slíku bréfí, svo
þú, hæstvirtur menntamálaráð-
herra, sem og aðrir lesendur geti
áttað sig á því hvað er hér um að
ræða. Tekið skal fram að bréfíð er
birt með leyfi viðkomandi náms-
manns. Öll nöfn em skáldskapur
og fæðingardögum hefur verið
hnikað til vegna persónuleyndar.
Reykjavík, 28. janúar 1988.
Lánasjóður íslenskra náms-
manna,
Laugavegur 77,
Reykjavík.
Ég undirrituð, Guðrún Jónsdótt-
ir, sæki hér með um aukafyrir-
greiðslu úr Lánasjóðnum og vísa í
því sambandi til símtals við fram-
kvæmdastjóra sjóðsins í dag, þar
sem ég gerði honum stuttiega grein
fyrir mínum málum. Mun ég nú
færa ítarlegri rök fryir ástæðum
mínum.
Ifyrst langar mig til að rekja í
stuttu máli námsferil minn og per-
sónulegar aðstæður. Ég er 34 ára
gömul, fædd 1953, og lauk námi
við Öldungadeild Menntaskólans við
Hamrahlíð vorið 1984. Mestan
hluta þess tíma stundaði ég fulla
vinnu í Xbanka íslands, samtímis
þvi sem ég annaðist einsömul bam-
ið mitt, Jón Jónsson, fæddan 1981,
þar sem faðir hans er ekki í sam-
búð með mér og býr erlendis.
Er ég síðan settist í Háskóla ís-
lands haustið 1984 og hóf fullt nám
í Y, þá hætti ég að vinna úti og
hugðist framfleyta mér á námslán-
um. Langþráðum áfanga var náð
eftir gífurlega vinnu og erfíði.
Fyrsta árið, þ.e. eftir að ég fékk
loks lán, tókst mér að lifa nokkum
veginn af láninu, enda nánast engin
aukaútgjöld. Að vísu hef ég leyft
mér þann munað að eiga gamlan
bíl sem ég hef þurft af illri nauðsyn
sökum fjarlægðar til dagheimilis
bamsins míns. Á sumrin hef ég
unnið í Xbanka íslands, sem ég hef
frekast getað, og fram til þessa
fengið lítið skert námslán frá ykkur
að hausti. Á síðastliðnu hausti
bregður hins vegar svo við að ég
fæ lítilsháttar upphæð strax í byij-
un annar, en síðan ekkert fyrr en
í desember sl., að frátalinni leiðrétt-
ingu á bókakostnaði. Tekjur mínar
í bankanum vom þó í samræmi við
tekjur fyrra árs, þar var aðeins um
samningsbundnar hækkanir að
ræða. Mun ég nú nefna tölur þessu
til glöggvunar.
Tekið skal fram að ég greiði í
lífeyrissjóð og þá breytast þessar
tölur í samræmi við það. [þ.e. út-
borgað lán lækkar].
Lánsupphæðin frá LIN f.
1987-88 er því kr. 42.282 lægri
Vinnutekjur í Xbanka íslands 1986:
Vinnutekjur í Xbanka íslands 1987:
Heildarlán frá LÍN veturinn 1986—87:
Heildarlán frá LÍN veturinn 1987—88:
Hluta lánsins 1987—88 hefur verið úthlutað þannig:
í byijun okt. 1987
Vanreiknaðir bókapeningar
Lán f. des.—mars (32.581 pr. mán.)
en á sl. ári. Skýringamar em að
sjálfsögðu mestmegnis þær, að
skyndilega var ákveðið að meðlag
frá föður barasins míns væm mínar
tekjur. — Ansi held ég að giftar
mæður yrðu toginleitar, ef faðirinn
og eiginmaðurinn labbaði sér út í
búð og keypti t.d. úlpu á bam sitt
og móðirin yrði síðan að telja and-
virði flíkurinnar til sinna tekna.
Eða hvað, háttvirta fólk? Ég vona
að þið skoðið orð mín ekki sem
ósvífín; ég er aðeins að rejma að
benda á óréttlætið í þessu.
Kjami málsins er því sá að ég
get hreinlega ekki framfleytt mér
og baminu mínu lengur. Ég hef
held ég stundað nám mitt vel, hef
skilað 14,75 einingu að meðaltali á
önn (tæpum 30 á vetri) og fengið
góðar einkunnir, t.d. aldrei undir
8,5 í Y.
En þessi bjartsýni mín og metn-
aðargimi hafa nú sem sagt leitt til
gífurlegra Qárhagsörðugleika. Ég
hef fengið góða fyrirgreiðslu hjá
Xbanka Islands, en vextir af skulda-
bréfum em afar háir og em banka-
lán því neyðarbrauð sem ég hef þó
engu að síður orðið að notast við.
Ég kem ekki úr efnaðri fjölskyldu
og foreldrar mínir em alls ekki af-
lögufærir. Ég á í stuttu máli engan
að sem ég get leitað til fjárhagslega.
Og nú hrannast reikningamir
upp, og í fyrsta sinn sé ég ekki
fram á önnur ráð en að hætta námi
að óbreyttu ástandi. Er það mjög
súrt i broti, þar sem ég er búin að
fá hálfgildings loforð um starf sem
krefst Y-réttinda. Ég er full örvænt-
ingar og sárinda þegar námslokin
em svo skammt undan. — Ég vil
reyndar leyfa mér að halda því fram
að nú sitji í Háskóla íslands að
miklum meirihluta böm efnaðra
foreldra og fólk sem á sér fyrir-
vinnu. Hinir sem minna eiga en
þráast þó við, verða því annað hvort
að stofna sér í miklar bankaskuldir
eða hætta námi. Þetta er ekki jafn-
rétti til náms.
Því má einnig bæta við hvað mig
varðar, þá lifi ég afar sparlega,
nota ekki bHinn nema ef brýn nauð-
syn krefur, fer aldrei út að
„skemmta" mér, að því undanskildu
að fara f leikhús, matarreikningur
okkar mæðgina fer aldrei yfír kr.
8.000 á mánuði (mest hafra- og
hrísgijón, mjólk og brauð) og föt
hef ég ekki keypt í 3 ár.
Þetta kann að hljóma í ykkar
eyrum sem hrein lygi og sjálfsvor-
kr.
kr.
kr.
kr.
kr.
kr.
kr.
110.065
154.738
306.638
264.356
29.995
17.308
130.324
kunnsemi, en svo er þó ekki. Ég
er ekki að biðja um meðaumkun,
aðeins réttsýni og hjálp.
Ég bið ykkur því innilega um það
að veita mér einhveija fyrirgreiðslu,
mig munar um allt sama hversu
smátt það er___
Með virðingu ... og von!
Guðrún Jónsdóttir.
P.S. Svar óskast sem fyrst.
Þess má geta að bréf þetta var
móttekið af Lánasjóðnum þann 1.
febrúar sl., en hins vegar fengu
stjómarmenn sjóðsins það ekki í
hendumar fyrr en 4. mars. Þrátt
fyrir að óskað sé eftir svari sem
fyrst, hefur málið ennþá ekki verið
tekið fyrir af stjóm LÍN eða svarað
og bíður „Guðrún Jónsdóttir" því
enn úrlausnar mála sinna, ef hún
hefur þá ekki þegar gefíst upp og
hætt námi sökum fjárhagserfið-
leika.
Hæstvirtur menntamálaráð-
herra! Hvemig leggur þú til að
stjóm LÍN svari erindum sem þess-
um? Á meðan þau mistök að telja
meðlög til tekna em ekki leiðrétt,
er lítið hægt að gera fyrir náms-
menn eins og „Guðrúnu". Eigum
við að svara henni með orðunum
„Því miður... — en reyndu aftur
næsta vetur"? Fyrir það fólk sem
líður fyrir þessi mistök núna, ef það
er ekki nú þegar búið að gefast
upp, er ekki nóg að segja að þetta
verði leiðrétt frá og með næsta
vetri. Þá er það orðið of seint. Með
því að leiðrétta ekki þessi viður-
kenndu mistök er verið að útiloka
ákveðinn hóp frá námi, en í þeim
hópi em einstæðir foreldrar fjöl-
mennastir.
Finnst þér forsvaranlegt að láta
þessa lögleysu gilda í eitt ár og
láta fólk líða fyrir hana og í mörg-
um tilfellum flosna upp frá námi
eða steypa sér í stórfelldar banka-
skuldir?
í umræðum á Alþingi þann 15.
febrúar sl. sagðir þú, hæstvirtur
menntamálaráðherra, að þú hefðir
ekki gert upp hug þinn um aftur-
virka leiðréttingu og að þú ætlaðir
að ræða um þetta við stjóm LÍN.
Síðan þú sagðir þetta er liðinn
meira en mánuður og ekkert hefur
heyrst frá þér um þetta. Bæði við
fulltrúar námsmanna í stjóm LÍN
og þeir námsmenn sem þurfa að
þola skert námslán út af þessu
ákvæði, bíðum spennt eftir svari frá
þér. Við treystum á réttsýni þína
og við trúum ekki öðm en að þegar
þú hefur kynnt þér málið betur, þá
munir þú leiðrétta þessi mistök aft-
urvirkt.
Reykjavík, 21. mars 1988.
Svanhildur Bogadóttir.
fulltrúi SÍNE i stjórn LIN >
Ólafur Darri Andrason,
fulltrúi SHÍ í stjóm LÍN
Kristinn H. Einarsson,
fulltrúi BÍSN í stjórn LÍN.
Romaborg
Erlendar bækur
Siglaugur Brynleifsson
Christopher Hibbert: Rome. The
Biography of a City. Penguin Books
1987.
Christopher Hibbert er meðal
mikilvirkustu höfunda, sem skrifa
alþýðleg sagnfræðirit og ævisögur.
Það tíðkast að gera greinarmun á
sagnfræði og alþýðlegri sagnfræði.
Þó hlálegt sé, þá er munurinn oft
fólginn í því, að þeir sem skrifa
„sagnfræðirit" em oft fremur leið-
inlegir höfundar, einkum ef þeir
vaða í þeirri villu að telja sagn-
fræði vísindagrein, sem er sam-
kvæmt hlutarins eðli fráieit kenn-
ing. Þeir sem skrifa læsilega sögu
falla oft í þá giyíju að fletja út
frásögnina og virðast telja lesendur
fyrirbrigði sem þurfí að mata á ein-
feldningslegum útlistunum. En til
allrar hamingju era skilin milli al-
þýðlegrar sagnfræði og sagnfræði
ekki skörp, góðir sagnfræðingar
skrifa mjög læsilegar bækur, sem
em í senn skemmtilegar og biydda
upp á nýjum viðhorfum umi skilning
á atburðarás fortíðarinnar. Krafan
er innlifun í meðvitund löngu geng-
inna kynslóða, þess vegna bundin
persónu þess sem skrifar og þeim
tímum sem hann lifir. Alþýðleg
sagnfræði þýðir oft skemmtileg frá-
sögn um liðna tíð, þar sem ekki er
leitast við að binda sig við þurrar
og oft mjög takmarkaðar heimildir.
Var Þúkýdites „alþýðlegur sagn-
fræðingur" eða skrifaði hann undir
merkjum „vísindalegrar sagn-
fræði"? Hvað um Gibbon? Sagn-
fræði er öðmm þræði skáldskapur.
Innlifun og ímyndunarafl em
lífgjafar hennar, innlifun í stað-
reyndir og útlistun þeirra. Upp-
hrúgun heimilda og töluleg tölvu-
vinnsla verður alltaf heldur leiðinleg
saga og þeir sem það iðka geta
aldrei sett saman lýsingu á stað-
reyndum fortíðarinnar, þar skortir
ímjmdun, innlifun og skáldskapinn.
Þeir persónulegu eiginleikar sem
þeim em gefnir, sem teljast til góðra
sagnfræðinga em ekki síður nauð-
syn í ævisöguritum. Hibbert hefur
sett saman ágætar ævisögur, t.d.
„Garibaldi", „Charles Dickens" og
„The History of Samuel Johnson".
Hann hefur einnig skrifað um
frönsku stjómarbyltinguna og upp-
reisnina á Indlandi 1857.
Þessi bók er saga Rómar frá
upphafí og til vorra daga. Þetta er
baeði saga Rómar og leiðsögn um
Róm nú á dögum. Höfundurinn
styðst við mikið safn prentaðra
heimilda og honum hefur tekist að
skrifa læsilega bók, sem ætti að
vekja forvitni til frekari Iesturs um
þessa „höfuðborg heimsins".
Titus Livíus segir fmmsögu
Rómar í fyrstu bók Rómarsögu
sinnar. Rómúlus og Remus og út-
burðarsagan verður hjá Livíusi
kveikjan að stofnun Rómar. Þessi
foma mýta á sér margar hliðstæður
í fomum arfsögnum. Síðan rekur
Hibbert atburðarásina áfram, keis-
araveldið, fall Rómar, miðaldir og
páfaveldið. Kaflinn um ránsferðir
Frakka um Ítalíu, að frumkvæði
Þjóðstjóranna, arftaka byltingar-
innar, er með betri köflum bókar-
innar. Þegar Napóleon var látinn
vinna skítverkin með því _ að fara
rænandi og mplandi um Ítalíu og
þ.m. Róm og senda sfðan vagnlest-
ir hlaðnar þýfínu til Parísar. Kirkjur
og hallir vom rændar listaverkum
og dýrmætum handritum og nauð-
ungargreiðslur heimtaðar af borg-
Péturskirkjan S Róm.
um og hémðum. Villimennsku og
græðgi Frakka á þessum tímum er
enn minnst á Ítalíu.
Hibbert lýsir Píusi VII, andstæð-
ingi Napóleons. Þótt hann væri
fangi keisarans, þá fór svo að ýmis
skyldmenni og venslamenn keisar-
ans hlutu griðland í páfaríkinu, eft-
ir að fokið hafði í flest skjól. Hibb-
ert tekst að draga upp eftirminni-
legar myndir af páfum og furstum,
sem koma svo mjög við sögu Róm-
ar eftir kristni. Höf. fjallar einnig
um arkitektúrinn og aðrar listir,
enda áttu páfamir mikinn þátt í
listasögunni. Þessi bók Hibberts er
læsileg og skrifuð af áhuga á við-
fangsefninu. Vel valdar myndir em
prentaðar með textanum og bóka-
skráin er gagnleg.