Morgunblaðið - 14.06.1988, Blaðsíða 28

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 14. JUNI 1988
Fasteignaviðskipti
— breyttir tímar
Nýjar starfsreglur Félags fasteignasala
eftirlngvar
Guðmundsson
Á síðasta ári voru samþykkt ný
lög frá Alþingi um fasteignavið-
skipti og fasteignasölur. Aðal atrið-
in í þeim lögum eru, að nú skulu
fasteignasalar kaupa tryggingu
sem tryggir skjólstæðinga þeirra
fyrir mistökum og sviksamlegum
uppákomum sem stundum hafa
gerst í þessum viðskiptum. í öðru
lagi verður í dag mun harðara eftir-
lit með því að svokallað „leppafyrir-
komulag" geti ekki verið til staðar,
þ.e. að löggiltur aðili skrifi aðeins
nafn sitt á skjölin en komi að öðru
leyti ekkert nálægt starfsemi. Nú
verður löggiltur fasteignasali að
hafa starfsstöð á þeim stað sem
fasteignasalan er rekin, ellegar
verður hann sviptur löggiltum rétt-
indum sínum. Í þriðja lagi eru gerð-
ar miklu meiri kröfur um að allar
upplýsingar sem snúa að eigninni
liggi fyrir, svo sem opinber möt,
teikningar, afrit áhvílandi veð-
skuldabréfa og svo framvegis.
Fleira mætti nefna en þetta eru
aðalatriðin.
Starfshættir fasteignasala eru
svo sem ekki nýtt umfjöllunarefni
í opinberri umræðu. í flestum tilfell-
um hafa fjölmiðlar sjaldnast fjallað
um það sem vel hefur gengið held-
ur hitt sem illa hefur farið og þær
ástæður sem þar hafa legið til
grundvallar. Það er svo sem heldur
ekkert nýtt að fjölmiðlar beini sjón-
um sínum að slysunum, það er jú
þeirra eðli að segja frá einhveiju
krassandi og hvað er meira krass-
andi en þegar einhver stelur aleigu
fólks með því að svíkja það í fast-
eignaviðskiptum? Viðhorf fólks til
fasteignasala hefur auðvitað mótast
af þessu og í skoðanakönnun sem
gerð var á síðasta ári kom það fram
að sú starfsstétt sem almenningur
treystir hvað minnst eru einmitt
fasteignasalar. En hvers vegna? Af
hveiju í ósköpunum er þessi stétt
manna svona slæm í vitund almenn-
ings, sérstaklega ef tekið er tillit
til þess að í mjög mörgum tilvikum
er verið að fjalla um aleigu fólks?
Hvað er það í þessum viðskiptum
sem gerir það að verkum að þeir
sem við þau starfa eru álitnir bölv-
aðir braskarar og þaðan af verri?
Þama tel ég einkum vera þrennt
sem skiptir máli.
í fyrsta lagi er það nú svo að í
ölium starfsstéttum finnast óvan-
daðir einstaklingar sem nýta sér
aðstæður fólks og reyna að hafa
af því fé. Þetta hefur einnig gilt
um fasteignasala og þar sem við-
fangsefni þeirra er í svo mörgum
tilvikum aleiga fólks hljóta slík mál
að fara hærra en önnur.
í þessu sambandi skiptir líka
máli reynsluleysi almennings í fast-
eignaviðskiptum og lítil þekking á
hvemig þau fara fram, hvaða hluti
þarf sérstaklega að hafa í huga og
framvegis. Þetta er í flestum slíkum
málum aðalástæða þess að þessir
óprúttnu aðilar geta yfír höfuð unn-
ið ódæðið.
í öðru lagi, og undir það vil ég
taka, hafa fasteignaviðskipti oft á
tíðum einkennst af óöryggi og
óvissu. Stöðugleiki í verði fasteigna
er lítill, eignir rjúka upp í verði, eða
niður, vextir Eif eftirstöðvabréfum
eru annaðhvort allt of lágir eða
óþarflega háir, skuldabréf voru og
eru reyndar enn óverðtryggð, þann-
ig að þegar vaxtaákvæðin voru háð
opinberum tilskipunum, bmnnu
þessi bréf upp í verðbólgubálinu.
Það má til gamans geta þess að á
síðastliðnum 20 ámm hafa raun-
vextir á fasteignamarkaði verið á
bilinu mínus 28% og plús 9,5%, og
vissulega hefur þetta haft sitt að
segja varðandi stöðugleika þessara
viðskipta. Héma er ekki síst við
opinera aðila að sakast, því stöðug-
leikinn á þeim bænum er eins og
menn þekkja mjög lítill.
I þriðja lagi er það atriði sem ég
vil gera að sérstöku umfjöllunarefni
hér með tilliti til þessarar nýju laga-
setningar sem áður var getið.
Þ.e.a.s. sá kostnaður sem almenn-
ingur verður fyrir vegna fasteigna-
viðskipta. Almenna reglan hefur
lengst af verið og er enn að sölu-
þóknun til fasteignasala sé 2% af
söluverði eignar, þó hafa fasteigna-
salar yfírleitt gefíð afslátt ef eignin
hefur verið í einkasölu, þ.e. að að-
eins ein fasteignasala hefur haft
eignina á söluskrá. Þc-tta hefur fólki
oft á tíðum þótt glæpsamlega hátt
verð fyrir ekki meiri þjónustu. Eins
og starfsháttum fasteignasala var
háttað með gamla fyrirkomulaginu
má að sumu leyti taka undir þetta
atriði. Sumir aðilar, sem stundað
hafa fasteignasölu í gegn um tíðina,
hafa veitt mjög litla og lélega þjón-
ustu og þar af leiðandi hefur gjald-
ið sem tekið hefur verið fyrir hana
raunverulega verið glæpsamlega
hátt. Hjá hinum sem tekið hafa
starf sitt alvarlega og veitt þá þjón-
ustu sem þeir fá greitt fyrir hefur
þessu þó verið öfugt farið. Seljend-
Skriplað á skinninu
Hvalarannsóknir nauðsynlegar
eftirAlfreð
Árnason
Þegar ég fletti Morgunblaðinu
mínu föstudagsmorguninn 27. maí
1988 gat að líta fyrirsögn, sem mér
þótti athyglisverð. Þar sem ég óttað-
ist að fleirum hafí þótt hún athyglis-
verð, þó e.t.v. af öðrum ástaeðum,
þá ætla ég að fjalla um frétt þessa
nokkrum orðum.
Umrædd fréttafyrirsögn var svo-
hljóðandi: „Ný aðferð til að meta
stofnstærð hvala" og undirfyrirsögn:
„Gerir vísindaveiðar ónauðsynleg-
ar“.
Gott, ef satt væri. Til að reyna
o.ð gera málið skiljanlegra, ætla ég
að fara yfír greinina lið fyrir lið, þar
sem mér fínnst rangt með farið eða
villandi. Það eru Cambridge-menn-
imir Rus Hoetzel og William Amos
sem í er vitnað og tekið úr Nature
(vol. 333. 26. May 1988, bls. 305),
sem The Times vitnar í fímmtudag-
inn 26. maí 1988 og Morgunblaðið
hefur svo eftir fréttaritara sínum,
Guðmundi Heiðari Frímarinssyni, í
St. Andrews í Skotlandi. I Morgun-
blaðinu stendur: „að með erfðagrein-
ingu á fáeinum milligrömmum af
skinni hvala sé unnt að afla sömu
upplýsinga og með vísindaveiðunum.
Á grundvelli hennar sé hægt að átta
sig á aldurssamsetningu og stofn-
stærð ólíkra tegunda." Þessar fuil-
vrðingar eru rangar. Erfðaefnis-
,ýni (DNA), hvort sem það er úr
■ cinni eða annars staðar getur
?kkl sagt til um aldur dýrs. Til
■líkra hluta hafa verið notaðir eyma-
tappar, hlustarbein og tennur.
Erfðamarkarannsóknir, hvort sem
um er að ræða prótín eða kjamasýru
(DNA, erfðaeftii) gefa litlar eða
engar upplýsingar um stofnstærð.
Þó að höfundur þessa greinarkoms
viti þó nokkuð um erfðamörk hjá
íslendingum (mönnum) þá getur
hann ekki með nokkm móti sagt hve
margir þeir em út frá þeirri þekk-
ingu. Sama á við um hvali. Þar em
beinar talningar besta leiðin. Erfða-
mörk em hins vegar gagnleg til að
fínna út hvaða dýr tilheyri sama
hópi og stofni — það er aðalmark-
miðið með slíkum rannsóknum. Þær
geta líka gefíð upplýsingar um
blöndun frá öðmm hópum.
Það er gefíð í skyn, að þeir Cam-
bridge-menn séu frumkvöðlar í töku
húðsýna til erfðaefnisrannsókna.
Þessi aðferð er ekki ný, og hefur
henni verið beitt við hvalarannsóknir
hér við land. Það gerði dr. Úlfur
Ámason með góðum árangri, enda
er hann brautryðjandi í slfkum að-
ferðum í heiminum og einna þekkt-
asti vísindamaður heims hvað varðar
erfðaefnisrannsóknir í hvölum, með
sérstakri áherslu á þróunarsamhengi
tegunda.
í greininni má lesa: „Þessi nýja
aðferð, sem nefnd er erfðafarsaðferð
(genetic fíngerprinting) er í rauninni
ekki ný. Það sem er nýtt við hana
er að beita henni við hvali." Við
skulum aðeins líta á þetta betur.
Ofangreind aðferð er mjög nytsam-
leg til að þekkja einstaklinga og
skyldleika innan fjölskyldu. Það
mynstur sem aðferðin gefur í dag
er flókið og tengt mörgum litning-
um. Þó að aðferðin sé góð til að
þekkja einstök dýr, þá er hún léleg
til stofnákvarðana sökum marg-
breytileika. Þama er um sama
vandamá! að ræða og þegar við not-
um fjölbreytileg prótínkerfi. Nauð-
synlegt er að vita hvaða erfðamörk
tilheyra hvaða seti, svo að þetta
megi nota við stofnathuganir. Til
að gera slíkt þarf að einangra teg-
undasérhæfð gen eða þreifara, sem
nema breytileika af heppilegri
stærðargráðu. I Erfðarannsókna-
deild Blóðbankans er verið að fram-
leiða hvala-þreifara (DNA). Fleiri
fást við svipaðar rannsóknir. Með
öðrum orðum, þá vantar heppilega
aðferð til stoftigreiningar og það er
sú aðferð, sem allir heiðarlegir rann-
sóknarmenn eru að leita að. Það er
rangt að gefa í skyn, að eitthvað
sé til, sem ekki er til. Það er líka
góð regla að prófa aðferðir og birta
síðan niðurstöður, sem sýna ágæti
aðferðarinnar. Þetta hefur Cam-
bridge-mönnum láðst. Síðar stendun
„Einnig megi þannig sjá erfðafræði-
legan breytileika stofnsins. Hann
segir til um, hve lítill stofninn megi
vera til að tegundin lifí.“ Það hlýtur
að þurfa miklar athuganir og marg-
ar sýnatökur til að komast að þessu.
í áðumefndri grein er talað um
„Erfðagreiningu á höfrungum“,
þar á að standa grindhvölum (pilot
whales). Þar er minnst á, að erfða-
breytileiki sé minni meðal þeirra en
annarra hvala. Hjá hvölum er al-
mennt minni breytileiki en í land-
spendýrum. UtiU erfðabreytileiki
þarf ekki að tákna lítinn fjölda teg-
undar, en breytileikinn getur líka
verið meiri en sýnist af tæknilegum
ástæðum.
Það kemur fram, að þeir Cam-
bridge-menn lögðu fram gögn úr
rannsóknum sínum á fundi vísinda-
lngvar Guðmundsson
„Þessar nýju vinnuregl-
ur er verið að kynna
fyrir almenningi og eru
þær nú komnar til
framkvæmda. Almennt
leiða þessar nýju reglur
til þess að fasteignavið-
skipti taka á sig nýjan
blæ. Þ.e. að þessi brask-
arabragur muni fara af
og að þau fái þann þess
sem þeim ber.“
ur hafa greitt þessa reikninga með
glöðu geði enda er fólk almennt
tilbúið að greiða sanngjamt verð
fyrir góða þjónustu. Hér má aftur
benda á þá staðreynd að þau mál
sem slæm þykja fara alltaf hærra
í umræðum meðal manna en hin
sem góð eru.
Þessi þijú atriði koma öll til með
að taka á sig nýja mynd.
f framhaldi af þessum nýju lög-
um sem áður var vikið að hóf Félag
Alfreð Árnason
„Það er gefið í skyn,
að þeir Cambridge-
menn séu frumkvöðlar
í töku húðsýna til erfða
efnisrannsókna. Þessi
aðferð er ekki ný, og
hefur henni verið beitt
við hvalarannsóknir
hér við land.“
nefndar Alþjóða hvalveiðiráðsins í
San Diego í Bandaríkjunum. Um
þetta getur höfundur vitnað og um
leið, að hann legði fram fímm rit-
gerðir í sömu nefnd og var einn af
fulltrúum íslands þar. Ef vikið er
að bréfí þeirra félaga í Nature, þá
mætti benda á að langreiðar- og
sandreiðarsýnin, sem um er rætt eru
úr hvölum veiddum við ísland og
löggiltra fasteignasla, FF, að setja
nýjar starfsreglur sem öllum með-
limum félagsins er skylt að vinna
eftir. Þar er fyrst til að taka að
allar upplýsingar um eignir sem eru
í sölu skulu liggja fyrir og skulu
vera mun ítarlegri en áður var.
Einnig er gert ráð fyrir því að
tengsl seljanda og fasteignasalans
verði meiri en áður, og að þjónusta
við seljandann verði mun meiri.
Þessar nýju vinnureglur er verið
að kynna fyrir almenningi og eru
þær nú komnar til framkvæmda.
Almennt leiða þessar nýju reglur
til þess að fasteignaviðskipti taka
á sig nýjan blæ. Þ.e. að þessi brask-
arabragur muni fara af og að þau
fái þann þess sem þeim ber.
Sá þáttur í þessum nýju reglum,
sem ég vil gera að umtalsefni hér,
er sá sem ég tel að verði mest gagn-
lýndur af almenningi, einmitt á
þeim rökum sem ég minntist á áð-
an, um kostnað almennings vegna
fasteignaviðskipta. Þ.e. skoðunar-
gjaldið, auglýsingakostnaður og sá
kostnaður sem fólk verður fyrir
vegna útvegunar allra þeirra gagna
sem nú verða að fylgja áður en eign
er boðin til sölu. Skoðunargjald
verður nú lagt á fyrir hveija skoðun
fasteignasala. Þannig að þegar selj-
andi hugsar sér að fá eign sína
metna, þá þarf hann að greiða gjald
(5.600 kr. með söluskatti) hveijum
fasteignasala sem hann felur að
annast sólu eignarinnar. Ef síðan
eignin er seld dregst þetta gjald frá
sölulaunum. Einnig er gert ráð fyr-
ir því að seljendur fasteigna taki
meiri þátt í auglýsingakostnaði en
hingað til hefur tíðkast og um það
verður gerður sérstakur samningur
milli seljanda og fasteignasalans.
Ef litið er á fasteignamarkaðinn
í heild sinni og reynt að fínna út
hvað þjónusta fasteignasala hefur
kostað með því kerfí sem nú er að
líða undir lok, og það borið saman
við þann kostnað sem fylgir hinu
nýja kerfí, kemur í ljós að nýja
kerfið mun þrátt fyrir allt reynast
ódýrara.
Skoðunargjaldið mun gera það
að verkum að fólk mun í æ ríkari
mæli setja eignir sínar í einkasölu.
Því þá þarf það ekki að greiða þetta
grindhvalasýnin úr dýrum veiddum
við Færeyjar, það ég best veit. Þess
er ekki getið í bréfínu. Bréfíð í Nat-
ure skal ekki rætt hér frekar, en
það er höfundum sínum til lítils sóma
sem vísindamönnum og gætir furðu,
að Nature skuli hafa birt það. „Ger-
ir vísindaveiðar ónauðsynlegar",
segir Moigunblaðið í undirfyrirsögn.
Vísindaveiðar hafa það hlutverk að
afla líffræðilegra upplýsinga um þau
dýr sem veidd eru, þ. á m. hvali.
Það eru neftiilega ótal þættir, sem
nauðsynlegt er að vita, sem aðeins
veiður aflað á þennan hátt, t.d. ald-
ur, lífeðlisfræðilegt ástand eins og
þungun o.s.frv. Efniviður til erfða-
markarannsókna er aðeins einn þátt-
ur af mörgum, sem þannig fæst.
Án veiða töpuðust mikilsverðar upp-
lýsingar, sem nauðsynlegt er að afla
frá ári til árs, því að sennilega eru
meiri sveiflur í ýmsum þáttum en
áður var haldið. Nægir þar að nefna
þungunartíðni. Hver sér, hvort hval-
kýr er þunguð eða ekki úr flugvél
eða skipi? Það er mitt álit, að þegar
tilfínningamoldviðrið lægir, komi í
ljós, að þessar rannsóknir hafi skilað
okkur mikilsverðum upplýsingum án
þess að hafa útrýmt nokkrum hvala-
stofni. Að hvölum hafí heldur fíölgað
á tímabilinu er líklegra.
Undirritaður starfaði í vinnuhópi
á vegum vísindanefndar Alþjóða-
hvalveiðiráðsins um erfðafræði
hvala. Þessi hópur lagði m.a. til, að
Alþjóðahvalveiðiráðið boðaði til sérs-
taks fundar um erfðarannsóknir
hvala og þar yrðu rædd tæknilega
atriði varðandi töku sýna til rann-
sókna og ekki síður auðveldari skipti
á hvalasýnum milli landa. í skýrslu
vinnuhópsins er listi yfír þær ritgerð-
ir sem lagðar voru fram og fylgir
hann hér með.
Að lokum þetta: Það eru óvönduð
vinnubrögð að birta slíka grein, sem
hér hefur verið rætt um. Fyrirsögnin
gefur tilefni til ranghugmynda og
slík blaðamennska, sem þessi, er
útbreiddasta blaði landsins til