Morgunblaðið - 14.06.1988, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 14. JÚNÍ 1988
37
)nnur
ulík“
tettuðu umhverfi
var í kaf i gat verið löng og ströng.
Útsýnið úr kafbátnum Geo þegar sýni voru tekin úr hverunum. MorgunbiaðiMurgt:n Schauer
Morgunblaðið/Benedikt Stefánsson
ifði verið komið fyrir í lest Arvakurs. Hér stumra leiðangursmenn yfir
í fulla hnefana. Þeir höfðu fengið
vilyrði fyrir Árvakri til stuttrar
ferðar að Surtsey um miðjan mán-
uðinn og ákváðu í skyndingu að
breyta um stefnu. Miðvikudaginn
8. júní var Geo tekinn um borð í
Straumsvíkurhöfn og Árvakur
sigldi af stað norður.
„Við höfum
fundið staðinn“
Árvakur kom á Kolbeinseyjar-
svæðið aðfaranótt föstudags. Þeg-
ar leiðangursmenn voru ræstir í
býtið var úfinn sjór og svarta-
þoka. Útlitið var ekki bjart, því
kafbátinn er ekki hægt að sjósetja
í miklum öldugangi.
Um hádegisbilið virtist sem
veðurguðunum hefði snúist hugur,
sjóinn tók að kyrra og sólin braust
fram úr skýjum. Um þijúleytið
var kafbáturinn hífður af dekkinu
og sökkt í sjóinn. Þar var hann
festur aftan í gúmbát og dreginn
að baujum sem lagðar höfðu verið
til að merkja jarðhitasvæðið.
Kafbátsveijar ætluðu að reyna
að fylgja stjóranum niður á botn,

Morgunblaðlð/Iíenedikt títeíánsson
Geo tekinn innbyrðis. Að sögn kafbátsverja var erfiðasti hluti hverrar ferðar veltingurinn þegar hann
var dreginn í yfirborðinu, tekinn frá borði eða sjósettur.
en misstu af tauginni og rak í
burtu. Báturinn sökk hratt og
brátt tilkynnti Fricke um neðan-
sjávartalstöðina að þeir hefðu náð
botni á rúmlega 100 metra dýpi.
Skyggni var innan við fimm metr-
ar og af lýsingu þeirra félaga
varð ljóst að þá hafði borið af leið.
Kafbáturinn er ekki búinn miðun-
artækjum og því erfítt að beina
honum á réttan stað af yfírborð-
inu.
Mínútur og klukkustundir liðu.
Kafbáturinn silaðist áfram eftir
botninum, eins og maður sem
þreifar sig áfram í myrkri skref
fyrir skref. Aðrir leiðangursmenn
biðu frétta í brúnni. Um fjórum
stundum eftir að Geo hvarf í djúp-
ið rauf rödd Fricke loks þögnina
í talstöðinni: „Jakob, Jakob, Jak-
ob, við höfum fundið staðinn. Hér
streymir vatnið fram. Þetta er
ótrúleg sjón.“ Ekki var laust við
að bros léki um varir þeirra Jak-
obs og Guðna við þessi orð. Nú
var erfiðasti hjallinn að baki.
Fricke og Saucher störfuðu í
þijár klukkustundir við hverina
og tíndu sýni af botninum í litla
fötu með vökvadrifnum griparmi
bátsins. Ferðin niður átti að vera
til könnunar á aðstæðuin, en svo
fór að lokum að þeir voru í kafi
í sjö klukkustundir og tuttugu
mínútur.
Þegar þeir félagar stigu upp
úr bátnum á þilfari Árvakurs var
þeim fagnað eins og þjóðhetjum.
Vísindamennirnir voru kampa-
kátir yfir sýnishornunum sem Geo
hafði meðferðis af hafsbotninum
og báru þau líkt og gersemar nið-
ur í lest þar sem útbúin hafði
verið frumstæð rannsóknarstofa.
Það var gengið seint til náða í
Árvakri þessa nótt því að mörgu
var að hyggja við varðveislu sýn-
anna.
Á myndbandi úr Geo sást
hvemig hafsbotninn var þakinn
gróðri og á köflum virtist sem
snjór lægi á gijótinu vegna ör-
verublómans. Karfi synti inn á
milli hveranna og lét sér kastljós
kafbátsins vel líka. Af loftbólun-
um sem stigu upp hverunum af
töldu vísindamennirnir staðfest að
vatnið í þeim væri við suðumark.
Vatns- og aursýni
sogin úr hverunum
Um þrjúleytið á laugardag var
kafbáturinn ferðbúinn, logn og
lítil alda. Nú hafði verið komið
fyrir sugu á tækjagrind framan á
bátnum sem nota átti til að safna
vatni og aur beint úr hverunum í
tvo tveggja lítra brúsa.
Geo kafaði niður með stjóran-
um en þegar báturinn losnaði frá
bandinu hreyf straumurinn hann
og bar af leið. Fricke og Sauchér
lágu í vari á um 180 metra dýpi
stundarlangt, þar til straumurinn
varð léttari. Þá siluðust þeir á
bátnum upp hrygginn og fundu
von bráðar hverasvæði með öðrum
einkennum en hið fyrra.
Sýnatakan gekk fljótt og vel
og báturinn kom upp á yfirborðið
fjórum stundum eftir að hann fór
í kaf. Saucher hjálpaði félaga
sínum upp úr hylkinu á þilfari
Árvakurs. Fricke var frávita af
kvölum.
Vísindamennirnir losuðu í flýti
brúsana af bátnum og báru sýnin
niður í lestina. Mikið lá við að
koma sýnum úr vatninu í ræktuii
og kanna eiginleika þess áður en
það blandaðist efnum úr umhverf-
inu.
Um miðnættið drógu hásetar á
Árvakri upp baujurnar og skipinu
var stefnt til Suðureyrar. Líðan
Fricke fór ekki batnandi og þeir
Saucher töldu aðstæður í sjónum
það erfiðar að óvanur maður gæti
ekki hlaupið í skarðið. „Við getum
í raun hrósað happi. Veðrið lék
við okkur allan tímann og Geo
gat kafað tvisvar sinnum með
góðum árangri. Markmiðinu er
náð, nú er aðeins að sjá hvað
kemur út úr rannsóknunum,"
sagði Jakob.
Árvakur kom til Reykjavíkur á
mánudag með sýnin úr Kolbeins-
laugum meðferðis. Vísindamenn-
irnir báru hver sinn skerf úr být-
um og næstu vikurnar verður
unnið af kappi úr gögnunum hér-
lendis og í Þýskalandi. Tíminn á
eftir að leiða í Ijós mikilvægi upp-
götvana í ferðinni. „Við lítum ekki
svo á að um hagnýtar rannsóknir
sé að ræða. Þær örverur sem við
kunnum að finna verða ekki nýtt-
ar í efnaiðnaði á morgun, svp
dæmi sé tekið. Þetta eru fyrst o§
fremst rannsóknir í þágu vísind-
anna gerðar til þess að auka þekk-
ingu okkar,“ sagði Jakob Krist-
jánsson leiðangursstjóri við blaða-
mann.
BS