Morgunblaðið - 14.06.1988, Qupperneq 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 14. JÚNÍ 1988
Sovétríkin:
Vasílí Shípílov reynd
ist ekki vera prestur
Hafði verið boðið starf í klaustri í New York
Reuter
Allir um borð í Douglas DC-9 þotu flugfélagsins Austral létust þeg-
ar vélin brotlenti á sunnudag í skógarþykkni í norðausturhluta Arg-
entínu.
Argentína:
TAittugu ogtveir
farast í flugslysi
Buenos Aires, Reuter.
TUTTUGU og tveir menn biðu
bana þegar Douglas DC-9 þota
fórst á sunnudag nærri borginni
Posadas, í norðausturhluta Arg-
entínu. Vélin brotlenti í svarta-
þoku í skógarþykkni þegar flug-
maðurinn bjóst til að lenda á
flugvellinum í Posadas.
Um borð voru 15 farþegar og
sjö manna áhöfn. Flugvélin var í
eigu flugfélagsins Austral sem
fæst einkum við innanlandsflug í
Argentínu. Flugvélin var á leið frá
Buenos Aires og hafði millilent í
borginni Resisteneia þar sem tekið
hafði verið eldsneyti. Þegar flug-
vélin brotlenti sprakk hún í tætlur
og dreifðist brak úr henni um stórt
svæði.
Moskvu, Reuter.
VASÍLÍ Shípílov, sem talinn var
hafa verið prestur í rússnesku
rétttrúnaðarkirkjunni og beittur
ofsóknum í sovéskum þrælkunar-
búðum vegna trúarskoðana
sinna, reyndist leikmaður eftir
allt saman. Enskur prestur hafði
barist fyrir því að hann yrði
leystur úr haldi með því að fasta
í búri um páskaföstuna. Shípílov
var leystur úr haldi á föstudag
og mun fyrst hafa verið hand-
tekinn fyrir flökkulíf.
Enski presturinn Dick Rodgers
hóf baráttuna fyrir því að Vasílí
Shípflov yrði leystur úr haldi eftir
að sovéskir innflytjendur á Vestur-
löndum höfðu tjáð honum að
Shípflov væri prestur og beittur
ofsóknum vegna trúarskoðana
sinna. Shípílov sagði í samtali við
Rodgers að hann hefði aldrei verið
vígður prestur, að hann væri ekki
viss hvort hann hefði nokkurn tíma
verið skírður og að hann hefði ver-
ið barinn í þrælkunarbúðunum fyrir
að vilja ekki þvo sér. Aður hafði
Shípílov lýst því á blaðamannafundi
hvemig hann hefði verið barinn í
hvert sinn sem hann hefði gert
krossmark fyrir sér á meðan hann
hefði verið í haldi. Rodgers hafði
túlkað lýsingu hans þannig að
Shípílov hefði verið barinn vegna
trúarskoðana sinna. Shípílov sagð-
ist vera kristinn og hafa frelsast
árið 1951 þegar hann hefði komist
að raun um að hann losnaði við
martraðir, þar sem kona reyndi að
kyrkja hann, með því að krossa sig.
Shípílov sagði að foreldrar sínir
hefðu hafnað sér og hann hefði
þurft að betla fyrir mat og sofa i
lestarstöðvum þangað til hann hefði
verið handtekinn fyrir flökkulíf árið
1949. Hann hefði verið leystur úr
haldi eftir tveggja ára dvöl í þrælk-
unarbúðum, en verið handtekinn
aftur á árunum 1953 og 1954 fyrir
að standa ekki við vinnusamninga.
Hann hefði verið í útlegð í Síberíu
frá árinu 1956, og þar hefði hann
skrifað bréf til að krefjast þess að
honum yrði veitt sakaruppgjöf og
að allir kommúnistar yrðu hengdir.
KGB hefði handtekið hann árið
1958 og sent hann á geðveikrahæli.
Áður en það upplýstist að
Shípflov væri ekki prestur hafði
honum verið leyft að ferðast til
Bretlands sem gestur Rodgers og
boðið starf við klaustur rússnesku
rétttrúnaðarkirkjunnar í New York.
Alnæmi:
Leiftursókn írana:
Sækja á eftir tveggja
mánaða undanhald
ERLENT
Nikósíu, Reuter.
ÍRANIR segja að hermenn þeirra
hafi fellt eða sært rúmlega fjög-
ur þúsund íraska hermenn á
mánudag í leiftursókn sem mið-
aði að landvinningum í suð-aust-
urhluta íraks.
Að sögn útvarpsins í Teheran er
nú hart barist í Shalamcheh-héraði
austur af borginni Basra í írak.
Fyrir þremur vikum hrakti íraski
V estur-Þýskaland:
Minnast fjörutíu ára af-
mælis þýska marksins
UM þessar mundir eru liðin 40
ár frá því að hafist var handa
við að endurreisa efnahagslif
Þýskalands eftir hörmungar
seinni heimsstyijaldarinnar.
Upphaf þessarar endurreisnar
hefur gjarnan verið tímasett
20. júní 1948 þegar Bandaríkja-
menn, Bretar og Frakkar geng-
ust fyrir gjaldmiðilsskiptum á
þeim svæðum í V-Þýskalandi
sem þeir höfðu umsjón með.
Við gjaldmiðilsbreytinguna tók
þýska markið við af ríkismark-
inu svokallaða, sem vegna
striðsins og óðaverðbólgu var
orðið verðlaust. Efnahagsum-
bætur sem Ludwig Erhard stóð
að samtimis gjaldmiðilsbreyt-
ingunni tryggðu frá upphafi
kaupmátt nýja gjaldmiðilsins.
Gjaldmiðilsskiptin fóru fram á
sunnudegi. Þau voru einkum verk
Bandamanna og má þá sérstak-
lega nefna bandaríska herforingj-
ann Lucius C. Clay og ráðgjafa
hans, Edward A. Tenenbaum
lautinant, sem nú er orðinn kunn-
ur hagfræðingur.
Við skiptin átti hver íbúi rétt á
að fá afhent 40 þýsk mörk og í
seinni greiðslu 20 þýsk mörk.
Lánum og skuldum var komið
yfir í þýsk mörk í hlutföllunum
tíu á móti einum (RM 10 : DM
1). Fólki sem hafði undir höndum
hærri upphæð en sem nam 5000
ríkismörkum var gert að gera
sérstaka grein fýrir henni.
Gjaldeyrisbreytingin hefði án
efa verið dæmd til að mistakast
ef nýi gjaldmiðillinn hefði, líkt og
forveri hans, aðeins verið ávísun
á áframhaldandi vöruskort.
Svartamarkaðsbraskið hefði þá
haldið áfram að blómstra í rústum
þýskra borga. Af þessu varð þó
ekki því Ludwig Erhard, yfírmað-
ur efíiahagsráðs vestrænu svæð-
anna þriggja, gerði viðeigandi
varúðarráðstafanir. Þann 21. júní
afnam hann skömmtun sem náði
yfír margvíslega hluti, allt frá
saumavélum og hjólum til hús-
gagna og hjólbarða. Sex mánuð-
um seinna afnam hann einnig
matarskömmtunina. Með þessum
aðgerðum tók Erhard mikla
áhættu; áhættu sem hinir þrír
yfirforingjar Bandamanna voru
alls ekki sammála um hvort ætti
að taka en prófessor Erhard,sem
á þeim tíma var lítt þekktur hag-
fræðingur í Miinchen, trúði því
að efnahagskerfið myndi lækna
sig sjálft um leið og jafnvægi yrði
komið á vörur og eftirspurn.
Það kom í ljós að Erhard hafði
rétt fyrir sér. Gjaldeyrisbreyting-
inn og endurbætumar í efnahags-
málum mörkuðu upphaf mikilla
uppgangstíma í landir.u. Innan
þriggja ára þrefaldaðist t.d.út-
flutningur á iðnaðarvörum.
Erhard, verðandi kanslari Sam-
bandslýðveldisins en þáverandi
viðskiptaráðherra, þróaði á þess-
um tíma kenningar sínar um
markaðinn en í samræmi við þær
voru völd stórfyrirtækja takmörk-
uð með lögum og Seðlabankinn,
vörður hins nýja gjaldmiðils, naut
óskoraðs sjálfstæðis gagnvart
stjómvöldum.
Gengi þýska marksins var
hækkað nokkmm sinnum á þeim
tíma þegar stuðst var við Bretton
Woods-kerfíð og fasta gjaldeyris-
skráningu og nokkmm sinnum
síðar án þess að valda erfíðleikum
í útflutningi.
Samkeppnisgetan hefur ekkert
minnkað síðustu 10 ár þótt gjald-
miðillinn hafi í raun styrkst um
28 prósent ef miðað er við gjald-
miðla 14 helstu viðskiptaþjóð-
anna. Eina undantekningin frá
þessum gengishækkunum er smá-
vægileg gengisfelling marksins
gagnvart jeni og svissneska
frankanum. Þýska markið hefur
staðið sig best ef miðað er við
ítölsku límna (+ 90%) og franska
frankann (+58%) og hefur það
sem stöðugasti gjaldmiðill evr-
ópska myntbandalagsins (EMS)
hjálpað til við að halda í við verð-
bólgu í löndum bandalagsins.
Heimild: German Features
herinn írani á braut úr bækistöðv-
um í suð-austurhluta íraks, sem
þeir höfðu haldið í rúmt ár.
Talsmaður íraska hersins sagði
að verið væri að undirbúa gagn-
sókn. Hann sagði að árás Irana
hefði beinst gegn landamærabæj-
unum Bubyan og Kut al-Suwadi,
austur af Basra.
Árásin í gær er sú viðamesta af
hálfu írana síðan þeir misstu fót-
festuna í Shalamcheh þann 25.
maí. Um miðjan apríl höfðu íranir
hrakist brott af Faw-skaga, sem
er suð-austur af Basra, þar sem
þeir höfðu hafst við í tvö ár. Frétta-
skýrendur útvarpsins í Teheran
segja þetta sýna að ekki sé allur
kraftur úr íranska hernum þrátt
fyrir undanhaldið í apríl og maí.
Einnig sýni sigurinn í gær að
mannabreytingar innan herstjóm-
arinnar hafi borið árangur. í byrjun
mánaðarins gerði Ayatollah Khom-
eini erkiklerkur Ali Akbar Rafsanj-
ani, talsmann þingsins, að yfir-
manni hersins.
Mílljónmanna
gæti smitast
næstuárin
Stokkhólmi, Reuter.
ALÞJÓÐLEG ráðstefna um al-
næmi hófst í Stokkhólmi á sunnu-
daginn. Þar kom fram að búast
mætti við milljón nýjum alnæm-
istilfellum á næstu fimm árum.
Við opnun ráðstefnunnar til-
kynntu Svíar að 60 milljónum
sænskra króna yrði varið til
vamar útbreiðslu alnæmis.
Búast má við því að á næstu
fímm árum muni ein milljón manna
smitast af HIV vírusnum sem veld-
ur alnæmi. Að minnsta kosti fimm
milljónir manna hafa þegar þennan
vírus í sér. Þetta kom fram í máli
Jonathans Manns, framkvæmda-
stjóra Alþjóðaheilbrigðismálastofn-
unarinnar, WHO, í upphafi ráð-
stefnunnar sem nú er haldin fjórða
árið í röð. Hana sækja um 7000
fulltrúar hvaðanæva úr heiminum,
m.a. frá íslandi.
Ingvar Carlsson, forsætisráð-
herra Svíþjóðar sagði við setningu
ráðstefnunnar að Svíar myndu veija
60 milljónum sænskra króna (440
milljónum ísl. kr.) á næstu þremur
árum, til að beijast gegn útbreiðslu
alnæmis. Hann lagði áherslu á mik-
ilvægi alþjóðlegrar samvinnu á
þessu sviði.
í gær var upplýst að tilraunalyf-
ið AZT hefði gefið góða raun við
meðferð á alnæmissjúklingum.
Robert Gallo, sem var einn af þeim
sem uppgötvaði HIV vírusinn, sagði
að AZT markaði þáttaskil við með-
ferð alnæmissjúklinga. Lyfíð getur
lengt líf sjúklinganna og gert líðan
þeirra bærilegri, en læknar þá ekki.
Lampi seldur á metverði
Reuter
Lampi, hannaður af bandaríska arkitektinum Frank Lloyd Wright
árið 1903, var seldur á uppboði hjá Christies á laugardaginn
fyrir 704 þúsund dali, eða sem svarar 31 milljón íslenskra króna.
Ekki hefur áður fengist jafnhátt verð fyrir 20. aldar bandarískan
Iistmun.