Morgunblaðið - 06.08.1988, Síða 31

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. ÁGÚST 1988
31
Norræna kvennaþingið í Osló:
Frá ráðherrayfirheyrslunni í gær þar sem Jóhanna Sigurðardóttir félagsmálaráðherra svarar fyrir-
spurn frá fundargesti. Til hliðar við hana á vinstri hönd sitja jafnréttisráðherrar hinna Norðurland-
anna og Sigrún Stefánsdóttir sem var fundarstjóri yfirheyrslunnar. Hægra megin við Jóhönnu situr
túlkur hennar sem túlkaði allt sem Jóhanna sagði af íslensku yfir á norsku.
Jóhanna Sigurðardóttir á kvennaþingi í Osló:
Norðurlönd stuðli að
jafnréttisstofnun SÞ
Osló, frá Þórunni Þórsdóttur, blaðamanni
„ÉG ER dauðþreytt á rannsókn-
um, nú þarf athafnir,“ sagði
dönsk kona úr hópi gesta á nor-
rænni jafnréttisráðstefnu, sem
haldin var í tengslum við kvenna-
þingið í Osló og lauk i gær. Þessi
orð hlutu miklar undirtektir og
eru kjarni þeirra boða sem konur
vildu öðru fremur koma til stjórn-
málamanna. Jóhanna Sigurðar-
dóttir félagsmálaráðherra lagði
einmitt megináherslu á í ræðu
sinni að Norðurlöndin þyrftu að
standa að sameiginlegum aðgerð-
um i þágu kvenna fremur en at-
hugunum. Jafnframt varpaði hún
fram þeirri hugmynd að Norðurl-
öndin hefðu frumkvæði að því að
komið yrði á sérstakri jafnréttis-
stofnun innan Sameinuðu þjóð-
anna.
Launamisrétti karla og kvenna
og lausnir á því bar annars einna
hæst í umræðu gærdagsins, sem
ráðherrar jafnréttismála á Norður-
löndum tóku þátt í.
Jafnréttisráðstefnu Norðurlanda-
ráðs og norrænu ráðherranefndar-
innar lauk undir hádegi í gær eftir
að jafnréttisráðherrar höfðu flutt
ræður og nokkrir ráðstefnugestir
fengið tóm til að taka til máls. Ráð-
herramir svöruðu á síðdegisfundi
spumingum sem settar höfðu verið
í þar tii gerðan kassa á kvennaþing-
inu. Fundarstjóri fyrir hádegi var
Eiður Guðnason en Sigrún Stefáns-
dóttir stýrði yfirheyrslum ráðher-
ranna.
Á jafnréttisráðstefnunni var fjall-
að um norræna framkvæmdaáætlun
um jafnrétti kynjanna og var Jó-
hanna Sigurðardóttir félagsmálaráð-
herra beðin að segja lesendum frá
henni. „f áætluninni eru aðallega tvö
viðfangsefni," segir Jóhanna. „Ann-
ars vegar hlutverk kvenna í efna-
hagsþróun; atvinnutækifæri, launa-
mái, vinnuumhverfi og staða í at-
vinnulífinu. Hins vegar tengsl fjöl-
skyldulífs og atvinnu; réttur foreldra
sem launþega, vinnutími þeirra,
umönnun bama, karlar og jafnrétti
auk Qárhagslegra afleiðinga af
skiptingu launaðrar vinnu og ólau-
naðrar.
Jafnréttisáætlunin Qallar að miklu
leyti um að gerðar veiúi rannsóknir
á málefnum kvenna. Ég tel hana á
ýmsan hátt áhugaverða og trúi að
hún geti verið gagnlegt skref í rétta
átt ef vel tekst til. Hins vegar þykir
mér áætlunin ekki nógu markviss, í
hana vantar tillögur um beinar að-
gerðir. Til dæmis eru ákvæði í jafn-
réttislögum allra Norðurlandanna
um jákvæða mismunun, sem heimil-
ar sérstakar aðgerðir í þágu kvenna
á vinnumarkaði. Þessi ákvæði hefði
mátt athuga í framkvæmdaáætlun-
inni. Lág laun fyrir hefðbundin
kvennastörf tengjast ólaunuðum
störfum á heimilum og við ættum
að beita ákvæðum jafnréttislöggjaf-
arinnar til að endurmeta kvenna-
störfin. Ef konur vilja í raun bijóta
múrana og vinna störf sem karlar
hafa sinnt að mestu þarf einnig að
fá karla í störf sem konur hafa yfír-
leitt unnið. Við það ættu líka launin
innan svokallaðra kvennastétta að
hækka."
Endanlega verður gengið frá
framkvæmdaáætlun um jafnréttis-
mál á ráðherrafundi í nóvember og
hún lögð fyrir næsta þing Norður-
landaráðs í mars. Nokkrar kvenn-
anna sem tóku til máls í gærmorgun
lýstu ánægju með að gert væri ráð
fyrir rannsóknum á málefnum
kvenna. Fleiri báðu um ákveðnari
áætlun, undirbúningur aðgerða gæti
ekki varað endalaust. Athuganir
væru góðra gjalda verðar en þær
breyttu ekki hlutunum einar sér. Þá
kom fram á fundinum spuming um
hvemig tryggja mætti að áætlunin
gengi fram, hvort markmiðin þyrftu
ekki að vera ljósari til að peningar
fengjust. Ein fundarkvenna benti á
að í áætluninni þyrfti að athuga
hvemig koma mætti konum mark-
visst í áhrifastöður. Það skipti gey-
simiklu máli að þeir sem völdin hefðu
ynnu að jafnrétti kynjanna, einmitt
þessvegna væri þessi ráðstefna og
fundur með jafnréttisráðherrum
mikilvæg á kvennaþinginu. Þá lýstu
ýmsir yfír vilja til að halda annað
kvennaþing eftir fimm ár og meta
hvað áunnist hefði.
Einn karlkyns ráðherra sat loka-
fund jafnréttisráðstefnunnar í gær-
morgun og var málflutningur hans
dálítið frábrugðinn kvennanna.
Henning Dyremose, vinnumálaráð-
herra Dana, kvaðst skilja mætavel
að beðið væri um athafnir. Hins
vegar mættum við ekki vera
óraunsæ. Hann spurði hvort ætti að
setja ártal á lausn aðalvandans,
segja að á ákveðnu ári yrðu laun
karla og kvenna jöfn. Salurinn hróp-
aði já, það var klappað fyrir ráð-
herranum í það skipti. Dyremose
sagðist vilja sjá bæði konur og karla
á jafnréttisþingi eftir fímm ár, til
umræðu væru mál sem skiptu bæði
kynin miklu.
Kvennabylting hækki
ekki launin
í ræðu sinni í gærmorgun spurði
Jóhanna Sigurðardóttir hvort ekki
mætti koma á fót sérstakri jafnrétt-
isstofnun innan Sameinuðu þjóð-
anna, sem hafa myndi umsjón með
að jafnréttismálum yrði fylgt fram
í anda Nairobi-ráðstefnunnar 1985
og þau rædd á alþjóðlegum vett-
vangi. Slík stofnun gæti gert sjálf-
stæðar áætlanir og verkefni og
stuðlað að því að jafnrétti í raun
kæmist á eins fljótt og unnt væri.
Þá sagði hún í ræðu sinni frá
hugmynd sinni um kvennabyltingu
ef ekki hefði náðst launajöfnuður
karla og kvenna á íslandi innan
fimm ára. Konur ættu að boða til
byltingarinnar með tveggja ára fyr-
irvara og nota þann tíma til að safna
í gildan verkfallssjóð. Spumingu um
kvennabyltingu var beint til Jóhönnu
á síðdegisfundinum í gær og vísað
til að á íslandi sé munur á launum
karla og kvenna meiri en á öðrum
Norðurlöndum. Sagði Jóhanna að
sett hefðu verið lög árið 1961 um
að bæði kynin skyldu fá sömu laun
fyrir sömu vinnu og ákveðið að tak-
markinu skyldi náð á fimm árum.
„Síðan eru liðin hátt í 30 ár og launa-
jafnrétti hefur ekki náðst," sagði
Jóhannav „Eftir að þetta var viður-
kennt á íslandi voru gerðar leiðrétt-
ingar á launatöxtunum sjálfum en
þá fundu menn aðra leið til að við-
halda launamisrétti; yfirborganir
karla og friðindi. Nú hafa konur
fengið nóg og þess vegna getur
kvennabylting orðið nauðsynleg. Við
gerum tvær kröfur, að störf kvenna
verði endurmetin og konur fái jafna
hlutdeild á við karla í yfirborgunum.
Áður en til kvennabyltingar kæmi
ætlum við á íslandi að reyna hvem-
ig gengur að framfylgja jafnréttisá-
ætlunum sem nú eru gerðar í fyrir-
tækjum og stofnunum ríkisins. Þær
taka til launa og stöðuveitinga og
eiga að vera tilbúnar í lok ársins en
ganga i gildi eftir áramót."
Til að sýna fram á sérstöðu íslend-
inga meðal hinna Norðurlandaþjóð-
anna talaði Jóhanna á íslensku og
hafði túlk sér við hlið sem þýddi
jafnóðum það sem hún sagði yfir á
norsku. Finnski jafnréttisráðherrann
talaði einnig á móðurmáli sínu,
finnsku.
Deilt um friðarmál
Ósló, frá Þórunní Þórsdóttur, blaðamanni Morgunblaðsins.
Friðarumræður hafa verið
áberandi á norrænu kvennaráð-
stefnunni. Samtök kvenna um
öryggis- og varnarmál hafa
einnig annast dagskrá á hverj-
um degi. Formaður norsku
kvennasamtakanna um varnir
landsins, Grethe Værnö, segir
að sér hafi þótt friðarumræðan
á kvennaþingum hingað til held-
ur einhæf og óraunsæ. Nokkur
spenna hefur ríkt milli kvenna
í varnarmálaumræðu á kvenna-
þinginu og þeirra sem staðið
hafa að dagskrá friðarhúss.
Norskar áhugakonur um vam-
armál héldu fund í gærmorgun
um leiðir til friðar og flutt voru
flögur framsöguerindi. Esther
Kostöl, ritari hjá norsku launþega-
hreyfingunni, sagði meðal annars:
„Við viljum allar frið, það er ekki
tímabært að koma á vamarskyldu
fyrir konur í Noregi en til allrar
hamingju fer þeim konum fjölg-
andi sem vilja taka þátt í vömum
landsins sem sjálfboðaliðar. Ég tel
störf að vömum vera störf að
friði.“
Connie Hedegárd þingmaður
frá Danmörku sagði meðal ann-
ars: „Hvenær ætli friðarkonur
hætti að gefa barnalegar yfirlýs-
ingar um að karlmenn vilji stríð
og konur vilji frið? Sjónarmiðin
fara eftir .einstaklingum, ekki
kynjum. Konur verða að taka auk-
inn þátt í umræðum um vamar-
mál, einungis þriðjungur ungra
kvenna í Danmörku tekur þátt í
þeim umræðum og það er allt of
lítið.“
Kerstin Ekman þingmaður í
Svíþjóð sagði hvem einstakling,
konu og karl, ábyrgan fyrir því
að öryggismálastefna, sem fylgt
er í landi hans, stuðli að friði.
Helvi Sipelá frá Finnlandi talaði
síðust og sagðist telja að þátttaka
kvenna í vömum landa stuðlaði j
að því að tryggja böm þeirra gegn
hörmungum stríðs en fyrst og
fremst hefði hún unnið að friði á
vettvangi alþjóðlegra samtaka og
hún héldi að þjóðir heimsins virtu
afstöðu Finnlands um hlutleysi. Á
fundinum kom fram sú hugmynd
að haldin yrði norræn ráðstefna
kvenna um öryggis- og varnarmál.
Nokkur spenna hefur ríkt á
þinginu milli kvenna sem tekið
hafa þátt í dagskrá friðarhússins
og þeirra sem tekið hafa þátt í
fundaröð um vamarmál. Harðar
umræður hafa oft orðið eftir fundi
um vamarmál en konur úr friðar-
húsinu hafa komið á þá. Ákveðið
var á fundi í friðarhúsinu á mið- -
vikudag að safna undirskriftum
undir mótmæli gegn sterkum
hemaðarlegum áhrifum á ráð-
stefnunni. Undirksriftalisti gekk á
milli kvenna í gærdag og í bréfi
með honum sagði meðal annars
að starf kvenna í vamarmálaum-
ræðunni ætti ekkert skylt við
kvennahreyfingu og hlyti stuðning
íjársterkra aðila, ólíkt öðrum sam-
tökum kvenna á þinginu.
Morgunblaðið/ól.K.Mag.
Helga Thorberg í hlutverki Henríettu Heineken á góðri stund með
Steingrimi Hermannssyni utanríkisráðherra og Níels P. Sigurðssyni
sendiherra íslands í Noregi.
800 íslenskar
konur í móttöku
Osló, frá Þórunni Þóradóttur, bl&ðamanni Morgnnblaðsins.
Steingrímur Hermannsson ut-
anrikisráðherra og sendiherra-
hjónin í Osló buðu 800 fslenskum
konum á norrænu kvennaþingi
til móttöku á veitingahúsi i út-
hverfi Oslóborgar siðdegis á mið-
vikudag.
Utanríkisráðherra bauð konur
velkomnar og sagði í ræðu sinni
að sjálfur ætti hann engri konu eins
mikið að þakka og móður sinni, sem
tekið hefði á móti sér sem strák-
lingi eftir langa skóladaga. Þá sagði
hann gagnlegt fyrir alla starfsemi
þjóðfélagsins að konur tækju sem
víðtækastan þátt í henni. Hann vék
svo að málefnum Evrópu og horfum
á nánari tengslum milli Evrópu-
ríkja. íslendingar þyrftu að átta sig
vel á þróuninni þótt sér virtust sum-
ir hafa heldur mikla glýgju í augum
er þeir hugsuðu til „Evrópugulls-
ins“. íslendingar yrðu að halda sér-
stöðu sinni innan Evrópu.
Að loknu ávarpi Steingríms kom
Helga Thorberg fram í gervi Hen-
ríettu Heineken og kvaðst hafa
undir höndum skeyti undirritað af
799 íslenskum eiginmönnum. í
skeytinu kæmi fram að útifundur
eiginmannanna í Reykjavík hefði
samþykkt að ekki væri ástæða fyr-
ir konumar að koma aftur heim.
Þetta hefur orðið til þess að kon-
ur hugsuðu heim og sungu um táp
og ijör og fríska menn og sendu
eiginmönnum sínum kveðju. Mót-
tökunni lauk á sjöunda tímanum
og skemmtu konur sér í smærri
hópum fram eftir kvöldi.