Morgunblaðið - 01.10.1991, Blaðsíða 1

‘l
64 SÍÐUR B
STOFNAÐ 1913
222. tbl. 79. árg.
ÞRIÐJUDAGUR 1. OKTÓBER 1991
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Reuter
Bændurhalda ráðherrum íherkví
Reiðir hollenskir bændur umkringdu lúxushótel
skammt frá Haag í gær og héldu landbúnaðarráð-
herrum Evrópubandalagsins (EB) í herkví í nokkrar
klukkustundir. Tættu bændurnir upp lóð hótelsins
með dráttarvélum og dreyfðu þar kúamykju í mót-
mælaskyni við landbúnaðarstefnu EB. Á myndinni
má sjá hvernig ein dráttarvélanna hefur spólað um
lóðina. Afléttu bændurnir herkvínni þegar samþykkt
var að tveir embættismenn ættu viðræður við þá
um kröfur þeirra.
Framkvæmdastjórn EB um EES-samninga:
THlit verði tekið til
sérstöðu Islendinga
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morgfunblaðsins.
UTANRÍKISRÁÐHERRAR Evrópubandalagsins (EB) ræða í dag
stöðu samninganna við Fríverslunarbandalag Evrópu (EFTA) um
Evrópska efnahagssvæðið (EES). Gert er ráð fyrir að framkvæmda-
stjórn EB kynni fyrir ráðherrum tillögur til lausnar deilunum um
greiðari aðgang sjávarafurða frá aðildarríkjum EFTA inn á EB-
markaði. Samkvæmt heimildum í Brussel leggur framkvæmdastjórn-
in til að tekið verði tillit til sérstöðu sjávarútvegs i íslensku efnahags-
lífi í samningum.
Flest aðilarríki EB eru hlynnt
því að semja við íslendinga um
gagnkvæm skipti á veiðiheimildum
í grænlenskri og íslenskri lögsögu
án þess að krafist verði frekari
veiðiheimilda. Bretar og Danir hafa
sett fyrirvara vegna samkeppn-
isaðstæðna innan EES og vilja að
fjallað verði um viðskiptaumhverfi
fyrirtækja í sjávarútvegi eigi að
semja um greiðari markaðsað-
gang. írar hafa sett fram fyrirvara
vegna innflutnings á laxi, makríl
og síld en samkvæmt heimildum í
Brussel er gert ráð fyrir að þessum
tegundum verði haldið utan við
mögulegt samkomulag. Frakkar
hafa að sama skapi gert einhveija
fyrirvara vegna tollaívilnana.
Ekki er ljóst hversu mikil fyrir-
staða fyrirvarar íslendinga vegna
fjárfestinga í sjávarútvegi verður
en aðstæður Norðmanna til að
semja um fjárfestingar í fisk-
vinnslu eru mun betri vegna meiri
aðskilnaðar veiða og vinnslu þar í
landi.
Almennt er talið að þrjár dag-
setningar ráði úrslitum um niður-
stöður samningaviðræðnanna á
næstu vikum. Utanríkisráðherrar
EB ræða samninginn í dag, 1.
október, samgönguráðherrar EB
koma til með að fjalla um tvíhliða
viðræður bandalagsins við Austur-
ríki og Sviss um Alpaumferð 7.
október, en þær á að leiða til lykta
fyrir 15. október, og loks eru tald-
ar miklar líkur á því að haldnir
verði samhliða fundir ráðherra
EFTA og EB í Lúxemborg 21.
október.
Afvopnunartillögur George Bush Bandaríkjaforseta;
Sovétmenn ætla einnig að
skera niður kiamavoim sín
Moskvu, Washington, London, Peking, Tókýó. Reuter.
SOVESKUR raðherra sagði 1 gær
að Moskvustjórnin væri reiðubúin
að bregðast við róttækum afvopn-
unartillögum George Bush Banda-
ríkjaforseta með því að skera
einnig niður birgðir sínar af
kjarnorkuvopnum. Sovéska Inter-
/ax-fréttastofan sagði að Míkhaíl
S. Gorbatsjov forseti, er var afar
varkár í fyrstu svörum við tilmæl-
sinna en Frakkar halda fast við þá
stefnu að draga ekki úr viðbúnaði
fyrr en risaveldin tvö hafa fækkað
stórlega í sínum vopnabúrum. Kín-
verskir fjölmiðlar skýrðu á sunnu-
dag frá ræðu Bush en stjórnvöld
hafa ekki tjáð sig um hana.
Carl Bildt, verðandi forsætisráð-
herra Svía, benti á að mikið af þeim
vopnum sem Bandaríkjamenn
hygðust eyða væru þegar úrelt.
Fyrstu viðbrögð Gorbatsjovs Sovét-
forseta á sunnudag voru varfærnis-
leg. Hann sagði að Sovétmenn
hefðu stungið upp á útrýmingu
kjarnavopna á Reykjavíkurfundin-
um 1986, þar hefði grunnurinn ver-
ið lagður að hugmyndunum um
róttækan niðurskurð slíkra vopna.
Gorbatsjov sagði að ýmsum spurn-
ingum væri enn ósvarað varðandi
tillögnr Bush um samninga og
nefndi að kjarnavopn Frakka og
Breta yrðu að vera hluti af við-
fangsefninu. Einnig þyrfti að leysa
mögulegan ágreining vegna flug-
vélamóðurskipa, langdrægra kjarn-
aflauga í kafbátum og banns við
tilraunum með kjarnavopn.
Sjá grein á bls. 24.
Samkvæmt heimildum í Brussel
telur framkvæmdastjórn EB að
þær efnahagslegu kvaðir sem
ástandið í Mið- og Austur-Evrópu
leggur á aðildarríki EFTA hljóti
að draga úr kröfum EB um fram-
lög í þróunarsjóð EFTA fyrir van-
þróuð héruð innan EB. Innan Evr-
ópubandalagsins er samkomulag
um að samningurinn um EES verði
svokallaður blandaður samningur,
sem hefur það í för með sér að
þjóðþing aðildarríkjanna verða að
staðfesta samninginn. Ekki er talið
að þetta atriði þurfi að teija gildi-
stöku samningsins, 1. janúar 1993,
en hins vegar er ljóst að gera verð-
ur ráð fyrir pólitískum samskiptum
aðildarríkja EFTA við þjóðþing
EB-ríkja í samningnum sem ekki
hefur verið gert til þessa en fram-
kvæmdastjórn bandalagsins hefur
ekkert umboð á því sviði.
um Bush um samsvarandi fækkun
Miklir liðsflutningar sambands-
hersins til landamæra Króatíu
Bclgrad, Bjelovai*, Brussel. Reuter.
TVÆR langar lestir skriðdreka, vopna og hertrukka júgóslavneska
hersins héldu til landamæra Serbíu og Króatíu í gær. Útlit er fyrir
að herinn ætli sér með þessu annað hvort að veita þeim sveitum sínum
sem eru í Króatíu stuðning eða gera umfangsmikla innrás í lýðveldið
eins og varð raunin þegar svipaðir herflutningar áttu sér stað 19. sept-
ember. Um helgina skarst oft heiftarlega í odda á milli Serba og Kró-
ata og óttast er að vopnahléið sem samþykkt var fyrir rúmri viku
muni bresta. Sumir segja að það séu orðin tóm, það hafi verið vanvirt
svo oft.
sovéskra vopna, hygðist leggja
fram tillögur í þessa veru síðar í
vikunni. Norður-Kóreumenn segja
að þeir muni ef til vill sætta sig
við að Alþjóðakjarnorkustofnunin
kanni hvort stjórn Kim Il-Sungs
sé að framleiða kjarnavopn ef
Bandaríkin fjarlægi kjarnavopn
sín frá S-Kóreu.
Vladímír Petrovskíj, aðstoðamt-
anríkisráðherra Sovétríkjanna,
sagði á blaðamannafundi að raun-
hæfur möguleiki væri nú á miklum
árangri í afvopnunarmálum. „Af
sovéskri hálfu erum við reiðubúnir
að ræða tillögur Bush forseta af
opnum hug og án tafar,“ sagði
Petrovskíj. „Mikilvægast er að láta
ekki viðræður nægja heldur taka
sem fyrst til hendinni." Varnar-
málaráðherra Sovétríkjanna, Jevg-
eníj Shaposníkov, fagnaði ræðu
Bush. „Mikilvægast er að minni
hyggju að Bandaríkin líta ekki leng-
ur á Sovétríkin sem helsta óvin
sinn,“ sagði ráðherrann.
Bretar hafa þegar ákveðið fækk-
un skammdrægra kjarnavopna
Að sögn sjónarvotta streymdu um
450 farartæki, þ. á m. margir tugir
skriðdreka, frá Belgrad í dögun í
gær. Klukkustund síðar fylgdi önnur
lest hertrakka og sjúkrabíla í kjölfar-
ið. Báðar lestirnar stöðvuðu við Sid,
sem er fáeina kílómetra frá landa-
mæranum að Króatíu.
Hernaðarsérfræðingar segja að
verið geti að herinn ætli sér að ijúfa
skjaldborgir sem króatískar sveitir
hafa slegið upp í kringum herstöðv-
ar, eða að bijóta á bak aftur mót-
spyrnu í lykilborgum í austurhluta
lýðveldisins. „Lestirnar era svo stór-
ar að þetta gæti jafnvel þýtt allsheij-
arárás á Króatíu," hafði Keuters-
fréttastofan eftir vestrænum stjóm-
arerindreka.
Króatíska útvarpið skýrði frá því
í gær að sveitir lýðveldisins væra að
búa sig undir að veijast mikilli árás.
Haft var eftir króatískum embættis-
mönnum að liðsflutningar hersins
væra skýlaust brot á vopnahléssamn-
ingnum og að lýðveldið myndi knýja
enn frekar á um að öðlast sjálfstæði
og skilja sig frá sambandsríkinu.
Utanríkisráðherra Króatíu, Zvonimir
Separovic, sagði að lýðveldið myndi
ekiri framlengja þriggja mánaða
fresti á gildistöku sjálfstæðsins sem
samþykkt var fyrir tilstuðlan Erópu-
bandalagsins. Fresturinn rennur út
7. október.
Utanríkisráðherrar Evrópubanda-
lagsins samþykktu á fundi sínum í
Brassel í gær að auka friðargæslulið
sitt í Júgóslavíu. Verða um 200
óvopnaðir eftirlitsmenn þar, en nú
eru þeir undir 90. Á fundinum var
einnig samþykkt að senda ekki vopn-
aðar sveitir til landsins.
Barist var á mörgum vígstöðvum
í Króatíu í gær og a.m.k. tveir menn
féllu og sex særðust í átökum í aust-
urhluta landsins. Um helgina geisuðu
bardagar víða, en harðastir urðu
þeir á sunnudagsmorgun við herstöð-
ina Vojnovic við bæinn Bjelovar, sem
króatískir þjóðvarðliðar gerðu árás
á. A.m.k. fimm borgarar og fimm
hermenn létu lífið og 57 særðust,
að sögn fréttamanna sem þar voru
staddir. Óttast er að um 25 hermenn
og þjóðvarðliðar hafí fallið þegar
sprengjugeymsla hersins þar hjá
sprakk í loft upp og skildi eftir sig
5 metra djúpan gíg, 25 metra í þver-
mál.