Morgunblaðið - 01.10.1991, Page 19

ÖRKIN 2092-87A -
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. OKTOBER 1991
19
fremst kennararnir - bera ábyrgð á
því vígi.
í Kennaraháskóla íslands hefur
verið leitast við að efla kennslu í
íslensku. I námskrá skólans hafa
verið sett fram markmið sem lúta
að þessu. Þar segir:
„Leggja skal rækt við íslenska
tungu í öllum greinum kennaranáms
og efla með því vald kennaraefna á
móðurmálinu. Huga skal að stöðu
og einkennum íslensku sem þjóðt-
ungu og mikilvægi þess að varðveita
hana og rækta. Fj'alla skal um móð-
urmál sem burðarás í öllu námi
barna og unglinga og þátt allra
námsgreina grunnskólans í málupp-
eldi.“
og enn þetta:
„I kennaramenntun skal hvar-
vetna leggja rækt við íslenska tungu.
Festa ber í sessi íðorð í þeim fræði-
greinum sem um er ijallað og mynda
ný ef þess er þörf. Sérstaklega skal
fjalla um máltöku og málþroska og
þátt íslenskra bókmennta í vexti og
viðgangi tungunnar."
Islenskukennarar við skólann
hafa margsinnis bent á að auka
þurfi við kennslu í íslensku. Þeim
hefur lengi verið ljóst að stúdents-
próf jafngiidir ekki kunnáttu í ís-
lensku. Hér er reyndar komið að
meginþætti þeirrar umræðu sem
orðið hefur á þessu hausti um ís-
lenskt mál en ekki er ætlunin að
bijóta þetta atriði til mergjar að
sinni. Verið er að vinna úr nokkuð
ítarlegu prófi í íslensku sem lagt var
fyrir nýnema nú í haust. Ætti það
að veita nokkuð traustar upplýsingar
um stöðu þeirra.
Undanfarin tvö ár hefur verið
sett saman áætlun um umbætur í
þeirri menntun sem Kennaraháskól-
inn veitir og má segja að þar sé
komið nokkuð til móts við kröfur
um að auka kennslu í íslensku. Her
skal samt tekið fram að færni í
móðurmáli þarf ekki endilega að
aukast f réttu hlutfalli við þá beinu
kennslu sem við er bætt. Jafnmiklu
eða meira máli skiptir að rækta
hugarfar eða afstöðu til móðurmáls-
ins og notkunar þess. Þar kemur
skynsamleg málstefna að góðu haldi.
í framhaldi af gerð námskrár var
því hafist handa sl. vor að leggja
drög að málstefnu sem fylgt yrði í
Kennaraháskólanum. Þar er m.a.
byggt á þeim ákvæðum námskrár-
innar sem vitnað var til hér á undan
og tekur stefnan jafnt til kennara
og nemenda. Gert er ráð fyrir orða-
nefnd kennurum til fulltingis og
margvíslegum leiðbeiningum um
notkun máls og frágang texta.
Ekki blæs nú byrlega um fram-
gangþessa máls. Yfirvöld hafa frest-
að umbótum á kennaramenntun. Það
er líka deginum ljósara að málstefna
skólans kostar fé og allar líkur eru
til þess að það fé fáist ekki.
Að móta málstefnu og
framfylgja henni
Hér á undan hefur verið sýnt fram
á að við eigum okkur málstefnu sem
flestir virðast styðja. Hitt er ljóst
að stefnunni er ekki fylgt eftir sem
skyldi.
í álitsgerð um málstefnu í skólum
(1986) sem sagt var frá hér á undan
voru settar fram nokkuð ítarlegar
tillögur um framkvæmd. Þar var
lögð megináhersla á að mennta
kennara m.a með því að efla til
muna útgáfu á handbókum og leið-
beiningarefni um íslenskt mál handa
þeim og öðrum uppalendum — og
foreldrum ekki gleymdum. Til-
finnanlegur skortur er á slíku
efni og erum við þar gftirbátar
flestra grannþjóða. Ekkert hefur
enn bólað á framkvæmdum á
þessu sviði. Kennaraháskólinn
hafði reyndar forgöngu um það fyr-
ir einum þremur árum að láta semja
handbók um málnotkun í ræðu og
riti. Þetta verk hefur sóst seint og
allat' líkur til að það koðni niður.
Þetta kostar nefnilega stórfé.
A það ber að líta að ekki er nóg
að setja saman fallegar stefnuræður
eða viljayfirlýsingar um íslenskt
mál. Það þarf að skilgreina markm-
ið nákvæmlega og tilgreina námskr-
öfur fyrir öll skólastig þar sem litið
er á þau sem heild. Þetta hefur að
nokkru leyti verið gert. Má þar nefna
námskrá fyrir grunnskólastig og
námskrá Kennaraháskólans en eru
það ekki eins og eylönd sem þyrfti
að tengja saman? Er ekki kominn
tími til að öll skólastig - frá leik-
skóla til háskóla - vinni saman að
máluppeldi nemenda í stað þess að
bítast og jagast um hvað misfarist
hafi í garði nágrannans? Og áfram
má spyija: Á ekki hver einasti skóli
í þessu landi að taka upp málstefnu,
skilgreina hana vel, birta hana nem-
endum og kennurum - og fram-
fylgja henni?
Gott er að hafa markmið og til-
greindar námskröfur. Það er þó ekki
nóg. Benda þarf á leiðir til að ná
settu marki. Og það kann að reyn-
ast nokkuð erfiður hjalli. Það hefur
oft verið deilt um það hvað eigi að
leggja áherslu á í móðurmálskennslu
í skólum: Á að kenna málfræði? Á
að kenna bókmenntir? Á að kenna
stafsetningu? Her gefst ekki rúm til
að frjalla um slíkar spurningar. En
þær þarf vissulega að taka til gaum-
gæfilegrar athugunar.
Eftirfarandi svar við spurningun-
um má þó birta hér. Það þarf að
vanda alveg sérstaklega til mennt-
unar kennara. Nú þykir sjálfsagt að
allir kennarar öðlist tilskilda mennt-
un í uppeldis- og kennslufræði. Skal
ekki efast um réttmæti þess. En er
ekki jafnskylt að efla með þeim hald-
góða þekkingu á móðurmálinu og
meðferð þess?
Höfum við efni á
íslenskri tungu?
I þessari grein hefur komið fram
að það kosti fé að framfylgja mál-
stefnu. Þetta er engin nýjung og í
umræðunni nú í haust hefur m.a.
verið bent á hrakleg kjör kennara
og virðingarleysi fyrir hlutverki
þeirra. Skal tekið undir það.
Enginn þarf að efast um góðan
vilja stjórnvalda þessa lands til að
standa vörð um íslenska tungu og
efla veg hennar. Engum dettur í hug
að þau vilji ekki framfýlgja skyn-
samlegri málstefnu. Spurningin er
bara þessi: Vilja þau veija til þess
því fé sem það kostar? Peningar eru
afl þeirra hluta sem gera skal - en
margt þarf að gera. Það eru heilar
atvinnugreinar á hausnum. Höfum
við kannski ekki efni á íslenskri
tungu? Það væri nú dapurlegt á
750. ártíð Snorra í Reykholti.
Rit sem vitnað er til og stuðst við:
Aðalnámskrá grunnskóla. Mennt-
amálaráðuneytið, 1989.
Álitsgerð um málvöndun ogfram-
burðarkennslu ígrunnskólum, samin
af nefnd á vegum menntamálaráð-
herra 1985-1986.
Mál og samfélag. Um málnotkun
og málstefnu. Iðunn, 1989. (Höfund-
ar: Indriði Gíslason, Baldur Jónsson,
Guðmundur B. Kristmundsson og
Höskuldur Þráinsson.)
Námskrá fyrir almennt kennara-
nám. Kennaraháskóli íslands, 1991.
Höfundur þakkar samkennurum
við Kennaraháskólann fyrir stuðning
sem þeir veittu við að semja þessa
grein.
Höfundur er prófessor ímálfræði
við Kennaraliáskóla íslands.
Blöndunartækin frá damixa
tryggja rétt vatnsmagn og
hitastig með einu handtaki.
Veljið aðeins það besta
- veljið damixa blöndunartæki
fyrir eldhúsið og baðherbergið.
damixa
m
Fæstíhelstu
byggingarvöruverslunum
umlandallt.
Blomberg eldunartækin hlutu
hin eftirsóttu, alþjóðlegu IF
hönnunarverðlaun fyrir framúr-
skarandi glæsilega og hugvit-
samlega hönnun.
Enginn býður nú meira úrval af
innbyggingartækjum í sam-
ræmdu útliti en Blomberg I
Komdu til okkar og kynnstu
Blomberg af eigin raun, hringdu
eða skrifaðu og fáðu sendan 60
slðna litprentaðan bækling á ís-
lensku.
IhL1 Einar Farestvett&Co.hf.
Borgartúni 28 S 622901 og 622900
mtt'
Jöbhk-j mer
Og&/ötrðí\%dt I
/fýnn\jcSi
ijþthiy
«9
r í