Morgunblaðið - 11.03.1993, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. MARZ 1993
15
Svínsleg skrif um „mis-
þyrmingar á dýrum“
eftir Hrafn
Gunnlaugsson
Ég sé mig tilneyddan að setja
nokkrar línur á blað vegna fréttar
í Morgunblaðinu laugardaginn 6.
mars. Fréttin ber fyrirsögnina
„Kvartað yfir atriði í Hvíta víkingn-
um“ og er frá Jan Gunnar Furuly
fréttaritara Morgunblaðsins í Ósló.
I Morgunblaðinu í dag (9. mars)
birtist síðan athugasemd frá Sigurði
Sigurðssyni dýralækni. Athuga-
semd Sigurðar nær til hluta fréttar-
innar og leiðréttir hann ýmis orð
sem fréttaritarinn segir eftir honum
höfð.
Mér er hins vegar ljóst að ýmsar
sögusagnir hafa verið á kreiki í blöð-
um vegna Hvíta víkingsins. Ég hef
dvalið að mestu í Suðaustur-Asíu
undanfarna mánuði og ekki haft
tækifæri til leiðréttinga. Ég vii því
nota þetta tækifæri og fara lítilega
ofan í saumana á fréttinni, enda er
hún dæmigerð fyrir þann frétta-
flutning sem ég hef séð hér heima
um Hvíta víkinginn.
I fréttinni er greint frá því að
Norska landbúnaðarráðuneytið hafi
til athugunar sviðsatriði í Hvíta vík-
ingnum „en það felst í því að lif-
andi grís er skorinn á háls“ segir í
fréttinni. Síðan er bætt við: „Segir
íslenski dýralæknirinn Sigurður Sig-
urðarson í viðtali við norska dag-
blaðið Aftenposten, að tveimur grís-
um að minnsta kosti hafi verið mis-
þyrmt við töku á myndinni."
Sannleikurinn í þessu máli er sá
að enginn lifandi grís var skorinn á
háls í myndinni. Kvikmyndin er
blekkingarmiðill og þegar best lætur
blekkir hún svo vel að ekki verður
greindur munur á blekkingu og
raunveruleika. En til að upfræða
þá sem kynnu að hafa áhuga á að
vita hvernig atriðið (sem sýnir unga
sveina fórna svínsgelti til dýrðar
Frey) var kvikmyndað, þá skal það
gert hér: Dýralæknir mætti á stað-
inn með grísinn. Rétt áður en fórn-
ardýrið var blóðgað, skaut dýra-
læknirinn grísinn og var hann síðan
hengdur upp dauður og skorinn á
háls. Vegna þess að dýrið var ný-
dautt rann blóð úr skurðinum.
Sveinarnir hristu síðan grísinn,
þannig að hann virtist bijótast um.
Hljóðum var bætt inná við hljóðsetn-
ingu. Þetta er sannleikurinn og allt
og sumt. Svín eru blóðguð strax og
þau hafa verið skotin í sláturhúsi,
svo þar er enginn munur á, nema
í þessu tilfelli sá dýralæknir um
slátrunina, en ekki slátrari. Hvað
varðar leyfi yfirvalda í Noregi, er
það mál norska verktakans að út-
vega slíkt leyfi ef nauðsyn krefur
og leikstjóra algerlega óviðkomandi.
Ég veit ekki betur en allra formsatr-
iða hafi verið gætt.
Ég vil einnig víkja lítillega að
orðum sem eru eignuð Sigurði Sig-
urðarsyni dýralækni og eru sögð úr
bréfi frá honum til Norska landbún-
aðarráðuneytisins: „Hrafn Gunn-
laugsson hefur árum saman mis-
þyrmt dýrum í myndum sínum, en
nú er kominn tími til að stöðva
hann,“ segir Sigurður í bréfi til land-
búnaðarráðuneytisins í Ósló..." í
athugasemd Sigurðar í Morgunblað-
inu segir: „Það er ekki eftir mér
haft í þessu sambandi að Hrafn
hafi misþyrmt dýrum.“
íslendingar hafa löngum verið
duglegir að rægja sína eigin lista-
menn á erlendri grund og yrði lítill
tími aflögu ef kljást ætti við allan
þann moðreyk. Þær staðhæfingar
að dýrum hafi verið misþyrmt í
mínum myndum eru uppdiktaðar
sögusagnir sem eiga við engan
sannleika að styðjast, eins og allir
mínir samstarfsmenn vita.
Margt fleira mætti segja um
sannleiksgildi þessarar fréttar og
þá tilhneigingu sem mér sýnist aug-
ljós í skrifum Jans Gunnars, að
kenna Hvíta víkingnum um ófarir
norska fyrirtækisins Film Effekt,
því orðrétt segir: „Hvíti víkingurinn
var norskt-íslenskt samstarfsverk-
efni, sem kostaði um 400 milljónir
króna. Viðbrögð áhorfenda voru
hins vegar upp og ofan og nú er
verið að leysa upp norska kvik-
myndafélagið, Film Effekt, meðal
annars vegna tapsins á myndinni."
Vegna skrifa í blöðum hér heima
þar sem gefið hefur verið í skyn að
Hvíti víkingurinn hafí fengið afleitar
viðtökur hjá frændþjóðum okkar,
hef ég reynt að safna saman þeirri
gagnrýni sem birtist þar í fjölmiðl-
um, þótt ég hafi það annars fyrir
reglu að elta ekki ólar við slík skrif.
Sjónvarpsþáttaröðin Hvíti víking-
urinn var sýnd samtímis í Noregi,
Danmörku, Svíþjóð, Finnlandi og
íslandi í sjónvarpi í haust. Þær upþ-
lýsingar sem ég hef fengið af við-
brögðum áhorfenda og gagnrýn-
enda í þessum löndum eru í stórum
dráttum á þessa leið: Myndin fékk
blendnar viðtökur í Svíþjóð, allt frá
skrifum Arbetet þar sem segir í
fyrirsögn: „Gunnlaugsson en allt
báttre filmare" (þ.e.: Gunnlaugsson
bætir um betur sem kvikmyndahöf-
undur), til skrifa Dagens Nyheter
um að Hvíti víkingurinn valdi von-
brigðum sé miðað við meistaraverk
eins og Hrafninn flýgur, þótt sjón-
varpsþættirnir séu annars ágæt
skemmtun.
í Finnlandi fékk myndin einnig
blendnar viðtökur en þó yfirleitt
góðar, að því er finnskir sjónvarps-
Hrafn Gunnlaugsson
„Sannleikurinn í þessu
máli er sá að enginn lif-
andi grís var skorinn á
háls í myndinni. Kvik-
myndin er blekking-
armiðill og þegar best
lætur blekkir hún svo
vel að ekki verður
greindur munur á
blekkingu og raunveru-
leika.“
menn segja mér, en ég les ekki
finnsku, og hef því þeirra orð fyrir
því. Dagskrárstjóri finnska sjón-
varpsins (YLE 1) sendi mér hins
vegar heillaóskaskeyti og sagði
myndina einstætt listrænt afrek.
Um viðtökurnar á íslandi og í
Noregi ætti ekki að þurfa að fjöl-
yrða, en hins vega fékk myndin ein-
róma lof í Danmörku í þeim blöðum
sem ég hef séð: Berlingske Tidende,
Politiken svo og Kvikmyndaþætti
danska sjónvarpsins.
Ég er nú ekki kröfuharðari á lof
í minn garð en það, að ég er mjög
ánægður með viðbrögðin við Hvíta
víkingnum erlendis, þegar á heildina
er litið og veit ekki til að íslenskt
sjónvarpsverk hafi fengið þar betri
viðtökur.
Að lokum þetta: Norska fyrirtæk-
ið Film Effekt var verktaki við gerð
sjónvarpsþáttanna um Hvíta víking-
inn. Fyrirtækið framleiddi jafnframt
fjölda annarra kvikmynda. Gjald-
þrot þess tengist að engu leyti störf-
um mínum sem leikstjóra. Ég hélt
þær tökuáætlanir sem voru gerðar
og skilaði minni vinnu eins og um
var samið. Gjaldþrotið tengist fleiri
verkum en Hvíta víkingnum og er
afleiðing innri vandamála í rekstri
og stjórnun sem eru mér óviðkom-
andi.
Sé tilgangur fréttaritarans sá að
gera mig tortryggilegan og koma
inn þeirri hugsun hjá íslendingum
að þeir erlendu aðilar sem fjármögn-
uðu Hvíta víkinginn hafi horn í síðu
minni vegna fjármálaófara Film
Effekt, þá skal upplýst að Sænska
sjónvarpsstöðin Kanal 1 sem var sá
aðili er setti Hvíta víkinginn i gang,
er stærsti meðframleiðandi að kvik-
mynd þeirri er ég tók í sumar úti í
Gróttu og nefnist „Hin helgu vé“.
Engan skugga hefur borið á sam-
starf við aðra þá erlendu aðila sem
hafa verið meðframleiðendur að
mfnum myndum, og á ég von á því
að það samstarf haldi áfram, þrátt
fyrir að menn leggist í víking á sfð-
um erlendra dagblaða.
í fréttatilkynningu sem mér barst
frá skrifstofu Nordvision nýlega
segir hins vegar: „Vi gratulerar
Hrafn Gunnlaugsson. Den vita vik-
ingen har alle möjligheter att bli
klassisk."
Höfundur er kvikmyndaleikstjóri
og rithöfundur.
Að bregðast við vandan-
um kostar titring og tök
Til atlögu við atvinnuleysi og halla ríkissjóðs
eftir Árna Johnsen
3. grein
Margir landsmenn gagnrýna
harðlega ríkisstjórnina fyrir snarp-
ar aðgerðir í efnahagsmálum, en
þó fyrst og fremst almennt vegna
atvinnuleysis. Þarna rekast rökin á
vegna þess að grundvöllurinn í að-
gerðum ríkisstjómarinnar er bar-
áttan gegn atvinnuleysi. Það er
klárt forgangsverkefni ríkisstjórn-
arinnar að vinna okkur út úr at-
vinnuleysinu. Formaður BSRB,
Ögmundur Jónasson, sagði í sjón-
varpsviðtali fyrir skömmu að það
yrði að hækka kaup hans fólks, og
þá svaraði hann því almennt um
alla félaga BSRB, en stuttu síðar
í viðtalinu sagði hann að það yrði
að draga úr atvinnuleysinu. Þessi
rök rákust á því það er ekki hægt
að gera hvort tveggja í senn eins
og staða mála er, að hækka laun
og draga úr atvinnuleysinu. Verka-
lýðsforusta landsins og stjórnvöld
voru nánast sammála um það við
gerð fjárlaga þessa árs að rök væm
fyrir því að lækka skatta fyrir-
tækja, en hækka kostnaðarhlutdeild
einstaklinga sem því svaraði til þess
að freista þess að skapa meiri at-
vinnu, eyða atvinnuleysinu og
styrkja grunninn undir öflugra at-
vinnulífi og auknum kjarabótum í
framtíðinni.
Harðar aðgerðir til varnar
samfélaginu
Hefði ríkisstjórnin ekki gripið til
sérstakra efnahagsaðgerða væri
atvinnuleysisvofan mun ógnvæn-
legri en það 5% atvinnuleysi sem
Þjóðliagsstofnun spáir á árinu. Al-
þýðusamband íslands spáði fyrir
nokkrum mánuðum að atvinnuleysi
færi í 20-25% ef ekkert yrði að
gert. Það var brugðist við og að-
gerðirnar þurfa að fá að geijast og
sanna sig. Fyrir þremur árum var
atvinnuleysi í Finnlandi 3,5% en er
16% í dag. í Svíþjóð var það 1,5%
en er 7% í dag. Veður skipast skjótt
í lofti og blikumar leyna sér ekki
hjá öllum þeim þjóðum sem nálægt
okkur em, en aðgerðir íslensku rík-
isstjórnarinnar byggðust á því að
bregðast hratt við vandanum og það
er morgunljóst að þjóðin öll verður
að taka þátt í baráttunni við at-
vinnuleysið ef árangur á að nást.
Spegill, spegill,
herm þú mér ...
Verðbólgan var 3,5% á síðasta
ári, sú lægsta í 32 ár. Þegar herða
þarf róðurinn í efnahagsmálum
þjóðarinnar myndi há verðbólga
margfalda erfiðleikana sem heimilin
í landinu þurfa óhjákvæmilega að
taka á sig í slíkri stöðu, því afkoma
ríkissjóðs er ekkert annað en spegil-
mynd af afkomu heimilanna í land-
inu. Ef efnahagsaðgerðir ríkis-
Árni Johnsen
„Við verðum einfald-
lega að trimma þjóðfé-
lagið til á öllum sviðum,
fordómalaust og já-
kvætt. Hófsamir kjara-
samningar, aukinn
sparnaður og efling
eiginfjár íslenskra fyr-
irtækja eru þættir sem
leggja þarf sérstaka
áherslu á.“
stjórnarinnar ná fram að ganga
eigum við möguleika á að halda
svipuðu verðbólgustigi og í fyrra.
Þeim árangri og óbeinum ávinningi
með stöðugleikanum megum við
ekki glutra niður, því einmitt þar
er besta kaupmáttartrygging hins
almenna launþega. Við hljótum að
hafa lært af biturri reynslu óðaverð-
bólguáratuganna með glötuðu verð-
skyni, minni samkeppni og hárri
verslunarálagningu og engri hvatn-
ingu til hagræðingar í rekstri vegna
sífelldrar óvissu bæði hjá stjóm-
völdum og í atvinnulífinu almennt.
Er ríkisstjórnin að auka
atvinnuna?
Það liggur klárt fyrir að það er
afar erfítt að sameina markmiðin
um að draga úr ríkissjóðshalla og
minnka atvinnuleysi, en íjárlögin
fyrir 1993 leggja til atlögu við hvort
tveggja. Annars vegar að draga úr
heildarútgjöldum, hins vegar að
endurskoða einstaka útgjaldaþætti
og beina fjármagninu í arðbærari
farveg en áður. Aðildin að EES
opnar möguleika til nýrrar verð-
mætasköpunar, stórfelld tilfærsla á
sköttum með afnámi aðstöðugjalds
og lækkun kostnaðarskatta fyrir-
tækja opnar ný sóknarfæri. Sér-
stakar aðgerðir ríkisstjórnarinnar í
vegamálum, aukin íjárframlög til
rannsókna og markaðsmála, allt
vinnur þetta beint og óbeint að
auknum hagvexti sem þýðir aukin
atvinna. Við verðum einfaldlega að
trimma þjóðfélagið til á öllum svið-
um, fordómalaust og jákvætt. Hóf-
samir kjarasamningar, aukinn
sparnaður og efling eiginfjár ís-
lenskra fyrirtækja eru þættir sem
leggja þarf sérstaka áherslu á.
Höfundur er þingmaður Sj&If-
stæðisflokksins í Suðurlands-
kjördæmi ogásæti í fjárlaganefnd
Alþingis.
Til atlögu við atvinnuleysið.