Morgunblaðið - 11.03.1993, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. MARZ 1993
Fulltrúaþing Rússlands á mikilvægum aukafundi í Moskvuborg
Framtíð um-
bótastefnu
Jeltsíns í húfí
Moskvu. The Daily Telegraph.
Á FUNDI fulltrúaþings Rússlands, sem hófst í gær, verð-
ur reynt að jafna ágreininginn um stjórnarskrána og
það hvort forsetinn eða þingið eigi að stjórna Rúss-
landi. Fleira hangir þó á spýtunni en gömul og þurr
stjómarskrá. Framtíð pólitísku og efnahagslegu umbóta-
stefnunnar ræðst að öllum líkindum af niðurstöðu þessa
mikilvæga fundar. Svo virðist sem andstæðingar Borís
Jeltsíns forseta hafi aldrei verið jafn öflugir.
Stjórnarskráin full af
mótsetningum
Ógjörningur er að jafna
ágreining forsetans og þingsins
með því einfaldlega að skírskota
til stjórnarskrár Rússlands. Hún
er í höfuðatriðum byggð á lögum
frá 1977 þegar kommúnista-
flokkur Sovétríkjanna var með
alræðisvöld. 300 breytingar hafa
verið gerðar á henni á undan-
fömum þremur áram og í henni
eru því margar mótsetningar.
Fulltrúaþinginu er þar til að
mynda lýst sem „æðstu stofnun
ríkisvaldsins“ þótt í stjðrnar-
skránni sé einnig kveðið á um
aðskilnað framkvæmdavalds,
löggjafarvalds og dómsvaids likt
og á Vesturlöndum.
Um 1.000 manns eiga sæti á
fulltrúaþinginu og þeir voru
kjörnir fyrir þremur áram þegar
kommúnistaflokkurinn gat
tryggt að menn hans næðu kjöri
án mikillar keppni. Þingið kemur
saman í um viku á hálfs árs fresti
í Kreml til að ræða helstu mál-
efnin og breytingar á stjórn-
arskránni. Fulltrúarnir greiða
yfírleitt ekki atkvæði eftir því í
hvaða flokki þeir eru og engir
menn era til að halda uppi flokk-
saga. Fulltrúamar taka því oft
upp á því að hrópa ókvæðisorð
hver í kapp við annan og stund-
um kemur til handalögmála.
Margir sáttir við núverandi
ástand
Bæði forsetinn og þingið vilja
fá meiri völd yfír ríkisstjórninni,
einkum vegna ágreinings um
hvemig stjóma eigi landinu.
Jeltsín vill róttækar umbætur en
meirihluti þingsins er hlynntur
hægfara breytingum. Báðir aðil-
amir telja að stefna hins hafi
hörmulegar afleiðingar fyrir
Rússland.
Þótt allir geri sér grein fyrir
að ekki er hægt að leysa þessa
deilu með skírskotun til núgild-
andi stjómarskrár er vandkvæð-
um bundið að setja nýja. Drög
að stjómarskrá liggja þegar fýr-
ir en margir þingfulltrúar eru
sáttir við ástandið eins og það
er. Ennfremur geta fulltrúar
þingsins ekki komið sér saman
um hvemig eigi að setja nýja
stjórnarskrá; afturhaldsöflin
vilja að það verði gert á fulltrúa-
þinginu, aðrir eru hlynntir sér-
stöku stjórnlagaþingi og sumir
vilja skjóta málinu til almennings
með þjóðaratkvæðagreiðsiu.
Deilt um
þj óðaratkvæðagreiðslu
Á síðasta fundi fulltrúaþings-
ins sömdu forsetinn og þingið
um að efna til þjóðaratkvæða-
greiðslu í apríl um höfuðatriði
nýrrar stjórnarskrár. Jeltsín vildi
Keuter
Tekist á um völdin
BORÍS Jeltsín, forseti Rússlands, hlýðir á þingmann á full-
trúaþingi landsins í gær. Margir þingmenn vilja draga frek-
ar úr völdum forsetans.
að atkvæðagreiðslan snerist um
það hvort Rússar treystu betur
forsetanum eða þinginu til að
stjórna landinu. Flestum þing-
fulltrúanna stendur að öllum lík-
indum stuggur af slíkri atkvæða-
greiðslu; þeir vita að þótt Jeltsín
hafí nú misst mikið fylgi á með-
al almennings þá era þeir sjálfir
í enn minni metum.
Þá hafa þingfulltrúar haldið
því fram að Rússar séu almennt
orðnir svo óánægðir með stjórn-
málamenn sína að þeir myndu
ekki mæta á kjörstað til að
greiða atkvæði um stjómar-
skrána. Sumar af þeim spurning-
um sem Jeltsín vill hafa á kjör-
seðlunum era ennfremur mjög
ómarkvissar, til að mynda spurn-
ingin: „Viltu að Rússland verði
forsetaveldi?“
Jeltsín ákærður?
Harðlínumenn á þinginu vilja
ákæra Jeltsín fyrir embættisbrot
og á dagskrá fundarins er reynd-
ar tillaga um að „háttsettir emb-
ættismenn“ verði ákærðir fyrir
stjórnarskrárbrot. Áður en þing-
ið ákvæði slíkar ákærur yrði hins
vegar stjórnlagarétturinn, æðsti
dómstóll landsins, að mæla með
því og ólíklegt er að hann geri
það.
Herinn tregur til aðgerða
Þá hafa hershöfðingjar hvatt
Jeltsín til að grípa til ákveðinna
aðgerða til að binda enda á deil-
una við þingið. Þó er talið að
herinn sé tregur til að bjóða
„æðstu valdastofnun landsins"
birginn, enda styðja margir her-
foringjar afturhaldsöflin á þing-
inu.
Þótt Rauði herinn hafí þótt
skelfilegt afl er reyndin sú að
rússneski herinn hefur aldrei átt
hershöfðingja í líkingu við Napó-
leon Bonaparte. Líklegt þykir að
flestir herforingjanna kjósi nú
að forðast að taka afstöðu í deilu
stjórnmálamanna eftir hrakfar-
irnar í valdaránstilrauninni mis-
heppnuðu 1991. Baráttuhugur
hermannanna hefur aldrei verið
minni og herforingjarnir'vita að
þeir hafa engar lausnir á vanda-
málum Rússlands fram að færa.
Friðarviðræðurnar
Palestínu-
menn neita
aðmæta
JerúsaJem. Reuter.
FULLTRÚAR Palestínu-
manna neituðu í gær að taka
við boði Bandaríkjamanna og
Rússa um áframhald friðarvið-
ræðnanna við ísraela í Wash-
ington í næsta mánuði. Settu
þeir það skilyrði, að ísreal
hétu því að reka aldrei framar
Palestínumenn í útlegð.
„Við neituðum að taka við boð-
inu,“ sagði Hanan Ashrawi, tals-
maður palestínsku samninganefnd-
arinnar, en friðarviðræðurnar, sem
hófust í október 1991, hafa legið
niðri síðan ísraelar ráku 415 Palest-
ínumenn til Líbanons í desember sl.
ísraelsstjórn hefur þekkst boðið
um nýjar viðræður 20. apríl nk. en
fulltrúi jórdönsku stjórnarinnar
kvað hana mundu bíða með að svara
þar til haldinn hefði verið fundur
utanríkisráðherra arabaríkjanna
undir mánaðarlok. Talsmenn Sýr-
lendinga og Líbana hafa enn ekki
tjáð sig um boðið.
Keuter.
Rodney King ber vitni
RODNEY King, blökkumaðurinn sem varð
fyrir barsmíðum lögreglumanna í Los Angeles
árið 1991, bar í fyrsta skipti vitni í málinu á
þriðjudag. King sagði meðal annars að eftir
að hann hefði verið skotinn með raflostsbyssu
og barinn í höfuðið hefði einn lögreglumann-
anna sagt: „Við ætlum að drepa þig niggari“.
Atvikið olli miklum óeirðum í Los Angeles
nokkru síðar. Á teikningunni má sjá Rodney
King við réttarhöldin.
Annar hand-
tekinn í
New Jersey
BANDARÍSKA alríkislögreglan
handtók í gær mann, sem granaður
er um aðild að sprengingunni í
World Trade Center í New York.
Maðurinn heitir Nidel Ayyad, 25
ára gamall og er efnafræðingur að
mennt. Hann var handtekinn í Jers-
ey-borg í New Jersey en þar bjó
Mohammad Salameh, sem handtek-
inn var fyrir viku. Er hann Palest-
ínumaður með jórdanskt vegabréf.
Þrír menn eru í haldi vegna hryðju-
verksins og eru múslímsk öfgasam-
tök talin hafa staðið að því en í
sprengingunni létust fimm menn
og meira en 1.000 slösuðust.
Frönskum fiski
spillt
BRESKIR sjómenn spilltu i gær
fimm tonnum af frönskum fiski,
sem bjóða átti upp í höfninni í Mil-
ford Haven í Wales. Voru þeir að
sögn að mótmæla innflutningi á
ódýrum fiski en það var engin til-
viljun, að franski fiskurinn varð
fyrir barðinu á þeim'. Franskir sjó-
menn hafa efnt til mótmæla dag
eftir dag vegna innflutnings á
breskum físki og við það vilja kol-
legar þeirra handan Ermarsunds
ekki una lengur. Þetta aukna fisk-
framboð stafar af meiri kvóta í
sumum tegundum, ekki minnst
lýsu, en þar við bætist síðan meira
framboð frá Noregi og Rússlandi.
Felldu 14
öfgamenn
EGYPSKIR öryggissveitarmenn
skutu í gær til bana 14 herskáa
múslima í árás á aðsetur þeirra í
Kairó og í Efra Egyptalandi. Féllu
þrír hermenn í átökunum. Var árás-
in liður í leit að manni, sem skotið
hafði hermann og sært annan við
kirkju í Aswan, en ólíkum sögum
fer af því hveijir hófu skothríðina.
Öfgafullir múslimar hafa að undan-
fömu staðið fyrir árásum og hryðju-
verkum gegn erlendum ferðamönn-
um í Egyptalandi með þeim afleið-
ingum, að þeim hefur fækkað veru-
lega. Er það mikið áfall fyrir efna-
hagslífið enda er ferðaiðnaðurinn
helsta tekjulind þjóðarinnar.
Serbar loka
Dóná
ÁHAFNIR á serbneskum
fljótaprömmum ákváðu í gær að
hindra umferð skipa um Dóná til
að mótmæla þátttöku Rúmena í
viðskiptabanni Sameinuðu þjóð-
anna gegn Serbíu. Ætluðu þeir að
loka ánni með 70 prömmum þar til
Rúmenar gæfu eftir en þeir tak-
mörkuðu siglingar milli landannna
þegar í ljós kom, að serbnesku
prammarnir höfðu lestað olíu í
Rúmeníu. I síðasta mánuði lokuðu
Serbarnir Dóná í eina viku.
Hallarekstur á
SAS
ÞRIÐJA árið í röð varð halli á
rekstri SAS-flugfélagsins í fyrra.
Nam hann 7,3 milljörðum ísl. kr.
en á árinu 1991 var hann um 11
milljarðar kr. Sagði Jan Carlzon,
forstjóri félagsins, að skýringin
væri gengisfelling sænsku krón-
unnar, tap á hótelrekstri og erfíð-
leikar í rekstri Linjeflygs, sem ann-
ast innanlandsflugið. Sagði hann
einnig, að ekki væri um annan kost
að ræða en náið samstarf eða sam-
rana við einhver hinna fímm stóra
flugfélaga í Evrópu. Viðræður hafa
staðið yfir við KLM, Swissair og
Austrian Air í þessu augnamiði.
Carlzon gagnrýndi dönsk stéttarfé-
Iög, sem halda því fram, að samein-
ingin muni valda uppsögn 20.000
starfsmanna.