Morgunblaðið - 25.05.1993, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 25. MAÍ 1993
Samheldní eða samkeppní?
eftir Baldur B.
Bragason
Við íslendingar höfum lengi vel
búið við töluverða hagsæld og ör-
yggi og atvinnuleysi hefur verið svo
til óþekkt. Nú hefur á mjög skömm-
um tíma orðið töluverð breyting á
þessu. Það sem helst er á döfinni í
efnahagslegu tilliti er að þjóðin
gangi inn í EES. Sameining heims-
ins er af hinu góða og sameining
Evrópu í viðskiptalegu tilliti er spor
í rétta átt. Ekki er samt sama hvern-
ig að sameiningunni er staðið og
hún verður ekki framkvæmd án
kærleika, réttlætis og mannúðar.
Hér eru nokkur dæmi um það hvern-
ig taparar í fijálsri samkeppi, sem
sameining Evrópu hefur haft í för
með sér, hafa efnt til aðgerða sem
hafa skaðað neytendur. Franskir
bændur hafa eyðilagt ódýrar inn-
fluttar landbúnaðarafurðir. Nýjasta
dæmið er hvernig danskir sjómenn
komu í veg fyrir flutning á ódýrum
norskum fiski og ollu miklum vand-
ræðum í feijuflutningum á Eystra-
salti. Þannig sjáum við að í sumum
tilfellum leiðir fijáls samkeppni til
óeirða og ófriðar.
Þótt þjóðin sé trúuð hafa heilræði
trúarinnar ekki þótt raunhæf við
lausn á vandamálum hversdagslífs-
ins. Litið er á himnaríki sem eitt-
hvað ijarlægt handan við gröf og
dauða. Það vekur ekki áhuga ungs
fólks. Fólki finnst ekki tímabært að
pæla í því fyrr en það er að nálgast
grafarbakkann.
Ég tel að lausn efnahagsvanda-
málanna sé að fínna á sviði trúar-
bragðanna. Bahá’í-trúin hefur það
meginmarkmið að vinna að einingu
mannkynsins. Ein af tólf meginregl-
um hennar fjallar um andlega lausn
efnahagsvandamála. Vandamál
okkar, þar með talin efnahags-
vandamálin, tel ég að stafí mest-
megnis af því að mannkynið hefur
virt að vettugi endurkomu Jesú
Skjótvirkur stíflueyðir
Eyðir stíflum
fljótt
• Tuskur
• Feiti
• Lífræn efni
• Hár
• Dömubindi
• Sótthreinsar
einnig lagnir
One Shot fer
fljótt að 'stíflunni
af því að það er
tvisvar sinnum
þyngra en vatn.
Útsölustaðir:
Shell- og Esso
-stöðvar
eyðir
og helstu byggingavöru-
verslanir.
Dreifing: Hringás hf.,
sími 677878 - fax 677022 ,
Krists í dýrð föðurins, en nafn Ba-
há’u’lláh, höfundar bahá’í-trúarinn-
ar, þýðir einmitt Dýrð Guðs. Ba-
há’u’lláh kennir okkur að helstu trú-
arbrögðin kenni sama grundvallars-
annleikann og að þau séu stighækk-
andi opinberun á vilja hins eina og
sama Guðs. Bahá’u’lláh kom ekki
til að bijóta niður kenningu Krists
heldur til að uppfylla hana alveg á
sama hátt og Jesús kom áður til
að uppfylla lögmálið og spámennina
hjá gyðingum. Bahá’í-trúin er
himnaríkið sem Jesús talar svo mik-
ið um í dæmisögum sínum eða Guðs-
ríkið sem beðið er um að komi til
okkar í faðirvorinu. En samt skulum
við líta fyrst á kenningu Krists um
efnahagsmálin. „Maðurinn lifir ekki
á brauði einu saman, heldur á sér-
hveiju orði sem fram gengur af
Guðs munni“, sagði Jesús við djöful-
inn þegar hann freistaði hans í eyði-
mörkinni (Mattheus 4:4). Bahá’íar
trúa reyndar ekki á persónulegan
djöful heldur álíta þeir að sagan sé
táknræn og að djöfullinn tákni lík-
amlegar og veraldlegar gimdir sem
hamla gegn andlegum framförum
mannsins. Bahá’ítrúin er það orð
sem síðast gekk fram af Guðs
munni. Þá segir Jesús ennfremur:
„Verið ekki áhyggjufullir um líf
yðar, hvað þér eigið að eta eða hvað
þér eigið að drekka, ekki heldur um
líkama yðar hveiju þér eigið að
klæðast ... En leitið fyrst ríkis
haiis [þ.e. vors himneska föður, inn-
skot greinarhöfundar] og réttlætis
og þá mun allt þetta veitast yður
að auki.“ (Matteus 6:25-34).
Sé það rétt að bahá’í-trúin sé
þetta ríki, er Jesús þama að benda
fylgjendum sínum á hana þar sem
hún inniheldur kenninguna um and-
lega lausn efnahagsvandans.
Með andlegri lausn efnahags-
vandans er átt við það að þau efna-
hagsvandamál sem við stöndum
frammi fyrir verði einungis leyst
með gertækri breytingu allra þjóð-
félagsþegnanna. Bahá’íar telja að
þessi breyting á hugarþelinu og
hjartalaginu geti ekki orðið nema
með fulltingi þeirra kenninga sem
Bahá’u’lláh hefur opinberað.
’Abdu’l-Bahá sonur hans, sem
túlkaði kenningar föður síns og gaf
þær hinum vestræna heimi, hefur
lýst gmndvallareinkennum bahá’í-
hagkerfísins. Undirstaða alls efna-
hagsins er guðdómlegs uppmna og
tengd heimi hjartans og andans.
Lausn efnahagsvandans felst ekki
í því að stilla upp auðmagni gegn
vinnuafli og vinnuafli gegn auð-
magni í deilum og sundurþykkju
heldur er lausnin fólgin í sjálfviljugu
viðhorfi velvildar á báða bóga. „Það
er augljóst, að við núverandi stjóm-
kerfí og stjómarhætti em byrðar
þurftar og neyðar lagðar á hina
fátæku meðan aðrir lánsamari lifa
í munaði og ofgnótt. Til að ráða bót
á þessu ástandi verða hinir ríku að
miðla hinum fátæku af fúsum og
IIHHfVIMj
ÍnmfflTOltl
GIRÐINGAREFNI
j ÚRVAll
MR búðin*Laugavegi 164
simi 11125 -24355
fijálsum vilja án þess að vera þving-
aðir til þess.
í heimi sem tæki upp kenningar
Bahá’u’lláh kæmi ekki til verkfalla.
Þar væm settar lágmarks- og há-
markstekjur og komið á hagnaðar-
deilikerfí. Grundvöllur væri því lagð-
ur að réttlátri skiptingu gæðanna.
Stjómkerfí yrði komið á fót sem
jafna mundi ágreining á friðsamleg-
an hátt„ Ef velvild eða samþykki
annars aðilans lægi ekki fyrir yrði
beitt valdi — ekki með einhliða verk-
falls- eða verkbannsaðgerðum, held-
ur með Iögum.
Bahá’í-kenningarnar gera einnig
ráð fyrir vandlega samræmdu hag-
skipulagi í heimsríki framtíðarinnar.
Lausn vandans þarf, að byija í
bænda- og akuryrkjusamfélögun-
um. Gert er ráð fyrir að ráðin verði
bót á ótryggri afkomu bóndans með
því að koma á fót miðlægri birgða-
geymslu á hveiju landbúnaðar-
svæði. Umsjón slíkrar birgða-
geymslu annast fulltrúar kosnir af
fólkinu. Sérhver meðlimur samfé-
lagsins gefur til brigðageymslunnar
samkvæmt getu. Ef einhver getur
ekki séð Ijölskyldu sinni farborða
vegna uppskerubrests eða annars
er honum úthlutað af sameiginleg-
um forða. Einkaeign á landi verður
lögmæt en tekjuru af landi í einka-
eign verða skattlagðar. í öllum
framleiðsluiðnaði öðrum en land-
búnaði er gert ráð fyrir þjóðnýt-
ingu, en það þýðir ekki að ríkið
geri alla einkaeign upptæka heldur
að markvissari félagslegur tilgang-
ur verði að baki öllum stigum efna-
hagslífsins. Einkaeign helst og ein-
staklingurinn hefur fijálst frum-
kvæði innan skynsamlegra marka.
’Abdu’l-Bahá Iýsir þessu svona:
„Samkvæmt hinu guðdómlega lög-
máli á ekki aðeins að borga starfs-
mönnum með launum. Þeir eiga öllu
heldur að vera hluthafar í hveiju
starfi. Vandamál þjóðnýtingarinnar
er mjög erfítt. Það verður ekki leyst
með verkföllum.“ Ennfremur: „Eig-
endur fasteigna, náma og verk-
smiðja ættu að deila tekjum sínum
með starfsfólki sínu og afhenda
undirmönnum sínum sanngjaman
hundraðshluta af hagnaði sínum til
þess að starfsmennimir fái auk
launanna eitthvað af almennum
tekjum verksmiðjunnar svo að sál
starfsmannsins megi vera með í
starfí hans.“
Áður en þessi aðferð verður al-
mennt tekin í notkun verður að sýna
betur fram á kosti hennar og auk
þess verður ríkjandi viðhorf and-
stöðu og tortryggni milli auðmagns
og vinnuafls að víkja fyrir nýjum
anda þeirrar samráðgunar og sam-
vinnu um almenningsheill, sem ba-
há’í-kenningamar hefja í forsæti.
Hagfræði bahá’í-trúarinnar er
samt á engan hátt tengd kommún-
isma eða jafnaðarstefnu. Algjör
jöfnuður er óframkvæmanlegur
Baldur B. Bragason
„Eg tel að lausn efna-
hagsvandamálanna sé
að finna á sviði trúar-
bragðanna.“
vegna mismunandi hæfileika
manna. Jafnvel þótt hægt væri að
koma jönuði á héldist slíkt ástand
ekki til lengdar þar sem allt skipu-
lag og regla í heiminum hryndi.
„Stig em lífsnauðsynleg til að
tryggja gott skipulag og einnig er
nauðsynlegt að koma í veg fyrir að
sumir geti dregið sér mikil auðæfi
meðan aðrir lifa í sárri fátækt.
Mismunandi hæfíleikar og fmm-
kvæði þurfa að fá að njóta sín. Þjóð-
félagið þarf að fá að njóta hæfileika-
ríkra einstaklinga og launa þeim
maklega. Til að þessir hæfileikar
nýtist þurfa að vera til hæf fram-
leiðslutæki. Fjármagnið tekur á sig
áhættuna af útvegun tækjanna og
viðhaldi þeirra. Ef bahá’íá-ætluninni
um skiptingu gróðans er ekki hrint
í framkvæmd mun dreifing kaup-
máttar, sem nauðsynleg er stöðugri
framleiðslu iðnaðarins, verða ójöfn
og ósanngjöm.
En efnahagsörðugleikar einnar
þjóðar em efnahagsörðugleikar
þeirra allra. Því miður em margs
konar hindranir i veginum fyrir
fijálsum viðskiptum. T.d. dreifíng
alþjóðlegra skulda, tollar og inn-
flutningskvótar; heimskuleg þjóð-
emisstefna og stríðshætta. Fé-
græðgi er undirrót flestra styrj-
alda.“ Þannig hefur ’Abdu’l-Bahá,
sonur Bahá’u’lláh lýst þessu.
Sönn siðmenning mun breiða út
fána sinn í miðju hjarta veraldarinn-
ar um leið og viss íjöldi frábærra
og hugstórra þjóðhöfðingja hennar
— skínandi fyrirmyndir um hollustu
og einbeitni — munu rísa upp vegna
velferðar og hamingju heimsins, af
staðföstum ásetningi og skýrri sýn
til að stofna málstað allsheijarfrið-
Fjárstoð hf.
Endurskipulagning fjármála, skuldbreytingar,
samningaumleitanir við kröfuhafa, aðstoð á greiðslu-
stöðvunartíma, nauðasamningar, lögfræðiráðgjöf,
Borgartúni 18, sími 629091
PT SKÝRSLURNAR
• Erlend ávöxtun peninga.
• Stofnun fyrirtækja erlendis.
Sendum bækling .(á ensku).
SCOPE - DALI
Súni: 11855 • Fax: 11666
ar. Þeir verða að gera málstað frið-
arins að málefni almenns samráðs
og leitast við með öllum ráðum og
dáðum, sem þeir hafa á valdi sínu,
að koma á Ríkjasambandi þjóða
heimsins. Þeir verða að gera bind-
andi samning og stofna sáttmála,
sem hefur ákvæði sem skulu í senn
vera heilbrigð, óbijótanleg og skil-
merkileg. Þeir verða að kunngjöra
öllum í heiminum þennan sáttmála
og fá allt mannkynið til að viður-
kenna hann. Þetta háleita og göfuga
verkefni, sem er raunsönn upp-
spretta friðar og velferðar alls
heimsins, ættu allir íbúar jarðar að
skoða sem heilagt. Það verður að
virkja allan liðsafla mannkynsins til
að tryggja stöðugleika og varan-
leika þessa mesta sáttmála. í þessu
allt-umlykjandi samkomulagi verður
að tiltaka á skýran hátt landamæri
og takmörk sérhvers þjóðlands,
setja verður skýrt fram þær megin-
reglur, sem tengsl milli ríkisstjórn-
anna innbyrðis byggjast á, og ráða
á skýran hátt fram úr öllu, sem
felst í öllum alþjóðlegum samþykkt-
um og skyldum. Á svipaðan hátt
ætti að takmarka stranglega um-
fang vopnabúnaðar hverrar rík-
isstjómar, því að ef nokkurri þjóð
væri leyft að auka stríðsundirbúning
sitt og herstyrk, vekti það grun-
semdir annarra. Grundvallaratriðið,
sem þetta hátíðlega samkomulag
byggðist á, ætti að fela það í sér,
að ef einhver ríkisstjórn seinna bryti
eitthvert ákvæði þess ættu allar rík-
isstjómir á jörðinni að rísa upp til
að þvinga hana til algjörrar und-
irgefni, nei, allt mannkynið í heild
ætti að einsetja sér með ráðum og
dáð að uppræta þá ríkisstjóm. Ef
þessum mesta læknisdómi, sem til
er, verður beitt við sjúkan líkama
mannkynsins mun hann vissulega
ná sér eftir veikindin og verða eilíf-
lega óhultur og .ömggur.
Hér hef ég aðeins drepið á örfá
atriði efnahsgskenninga bahá’í-trú-
arinnar en hægt er að kynnast þeim
betur í bæklingnum „Andleg lausn
efnahagsmála".
Þessar kenningar hafa staðið
okkur til boða í meira en 100 ár. .
Höfundur er tannlæknir á
Sauðárkróki.
------» ♦ 4----
Stykkishólmur
Umhleyp-
ingasöm tíð
Stykkishólmi.
UMHLEYPINGASÖM hefur tíðin
verið hér við fjörðinn og fljótar
áttabreytingar og eins má segja
um hita- og kuldaskil. Að hitinn
hafi komist upp fyrir 10 stig er
ekki hægt að segja, það hefur að
ég held ekki komið fyrir.
Snjór er með mesta móti í fjöllun-
um. Þrátt fyrir þetta er samgöngur
greiðar og áætlunarferðir hafa ekki
fallið niður þótt oft hafí stefnt á
tæpasta vaðið. Enda eru þaulvanir
bifreiðastjórar og sérstakir á áætl-
anabifreiðum hér og HP-áætlunar-
ferðir eru vel þekktar bæði fyrir
stundvísi og þjónust-u enda hefur
þessi þjónusta verið hér fyrir hendi
yfir hálfa öld og séð vegina okkar
breytast úr slóðum í fyrsta flokks
vegi og alltaf í sókn til umbóta.
En hvað sem segja má um veður
og annað er fuglinn mættur í eyjarn-
ar og varpið hafið. Gæsirnár, svart-
bakurinn og þá ekki síst æðafuglinn
þegar farið að verpa og liggur nú
þétt á. Ný egg eru komin á hreiðrin
og margir farnir að stunda eyjabú-
skap eins og kallað er. Nú er ekki
eins mikið að hafa upp úr dúntekj-
unni og áður því það má segja að
æðadúnn sé óseljanlegur og alls ekki
fyrir það verð sem áður var en þetta
getur breyst því heimurinn og hugs-
unarhátturinn er breytilegur og hef-
ur verið það öldum saman.
Það virðist vera minna af hrogn-
kelsi en áður og því ekki eins mikið
um að vera hjá hrognavinnslunni
eins og þegar hún var upp á sitt
besta. Eftir sumarkomuna hefur hit-
inn hér um slóðir farið niður fyrir
núllið.
- Árni.