Morgunblaðið - 29.03.1994, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. MARZ 1994
F
Á að eyðileggja Gilsfjörð?
eftir Guðmund A.
Guðmundsson og
Kristin H.
Skarphéðinsson
Vegagerð ríkisins ætlar að loka
mynni Gilsfjarðar með vegi, milli
Kaldrana í Saurbæ og Króksfjarðf-
arness í Reykhólasveit. Gert er ráð
fyrir tæplega fjögurra kílómetra
langri uppfyllingu og aðeins 60
metra brú. Sjávarföll í mynni Gils-
íjarðar eru þau mestu sem um get-
ur hérlendis, en tillögur Vegagerð-
arinnar gera ráð fyrir nær fullri
heftingu þeirra innan hins fyrirhug-
aða vegar. Þvi mun um 27 ferkíló-
metra lón myndast í Gilsfirði og
yrði það 6. stærsta stöðuvatn lands-
ins. Víðáttumiklum ijörum, alls um
10 ferkílómetrum, verður sökkt og
líkur eru á að flesta vetur og fram
á vor verði íshella á lóninu. Að okk-
ar mati munu þessar framkvæmdir
stofna fuglalífi fjarðarins í mikla
hættu og valda gífurlegum náttúru-
spjöllum — hinum mestu af völdum
vegagerðar á íslandi til þessa. Aug-
lýstar tillögur um veg yfir Gilsfjörð
boða stefnubreytingu í umhverfís-
málum að hálfu Vegagerðarinnar
sem hefur hingað til leitast við að
valda sem minnstri röskun á fjöru-
svæðum.
Þijár leiðir yfir Gilsfjörð komu til
greina að mati Vegagerðarinnar
(sjá mynd): milli Kaldrana og Króks-
fjarðamess (leið 1), milli Ólafsdals-
eyra og Múla (leið 2), og loks endur-
bygging vegarins eins og hann ligg-
ur í dag (leið 3). Vegagerðin telur
leið 1 (Kaldrani-Króksfjarðarnes)
hagkvæmasta af ýmsum ástæðum.
Náttúruverndarráð samþykkti með
semingi í október 1990 að leggjast
ekki gegn því að fjörðurinn yrði
stíflaður og bar fýrir sig mikinn
kostnað við langa brú. í þeirri um-
ræðu sem fram hefur farið opinber-
lega til þessa hefur iðulega verið
rætt um brú yfír Gilsfjörð. Því kom
það okkur í opna skjöldu þegar við
fréttum haustið 1993 að fallist hefði
verið á að stífla flörðinn, ekki síst
að svo afdrifarík ákvörðun hefði
verið tekin án nokkurrar opinberrar
kynningar. Umræða um raunveru-
legar fyrirætlanir er nú loks hafin
í fjölmiðlum og framkvæmdin hefur
verið auglýst formlega. Þessi grein
er ætluð til þess að vekja almenning
til umhugsunar um framkvæmd sem
ráðgert er að hefjist innan skamms.
Sem betur fer er ekki of seint að
endurskoða þessar áætlanir.
Rök gegn auglýstum tillögum
• Umhverfísráðherra hefur lagt
fram á Aiþingi frumvarp til Iaga
um vemdun Breiðafjarðar. Eyði-
legging Gilsfjarðar er því í hrópandi
ósamræmi við stefnu stjórnvalda um
vemdun svæðisins.
• Aðrir kostir em fyrir hendi,
þ.e. að byggja langa brú og tryggja
þar með full vatnsskipti í fírðinum
eða leggja veginn innar og hlífa þar
með ytri hluta fjarðarins. Sú leið
sem nú er ráðgert að fara veldur
langmestum náttúmspjöllum af
þeim leiðum sem taldar em koma
til greina.
Viðkomustaður rauðbrystinga
Rauðbrystingur er lítill vaðfugl
sem fer um ísland vor og haust á
leið sinni til varpstöðva á Norðvest-
ur-Grænlandi og í Norður-Kanada.
Um 270.000 rauðbrystingar af deili-
tegundinni sem kennd er við ísland
(Calidris canutus islandica) fara um
landið á vorin. Rúmlega 80.000
þeirra hafa viðdvöl á svæðinu frá
Fagradal á Skarðsströnd að Reyk-
hólum, þ.e. innan 15 km frá Króks-
fjarðarnesi. Um 15-20.000 rauð-
brystingar hafa sést innan fyrirhug-
aðrar veglínu í Gilsfírði. Þetta er
5-6% af heildarstofni þessarar deili-
tegundar sem telur alls um 350.000
fugla. Því hefur Gilsfjörður ótvírætt
alþjóðlegt vemdargildi samkvæmt
skilgreiningu Ramsarsáttmálans
sem miðar við að 1% stofns nýti
eitthvað svæði reglulega. Röskun
búsvæða rauðbrystings er fjarri því
hámarkstölur gefa til kynna, vegna
þess að þeir em að koma og fara á
sömu ijöm. Einnig getur dagamun-
ur verið á því hvernig einstaklingar
nýta fjörðinn. Mun ítarlegri rann-
sókna er þörf til að svara þessum
spumingum.
Arnarvarp í hættu
„ Yið förum þess ein-
dregið á leit við stjórn-
völd að horfið verði frá
framkvæmdum í fyrir-
hug’aðri mynd og kann-
aðir að nýju aðrir kostir
í lagningu vegar um
Gilsfjörð.“
að vera einkamál íslendinga.
Rauðbrystingar millilenda á ís-
landi á vorin til þess að byggja upp
orkuforða til áframhaldandi flugs
til varpstöðvanna. Þeir em algerlega
háðir sjávarföllum við fæðuöflun
sína, því þeir ná aðeins til smádýr-
anna sem þeir nærast á þegar lág-
sjávað er. Aðstæður í Gilsfirði em
óvenjulegar því sjávarföll þar em
mun seinna á ferð vegna grynninga
í firðinum. Því geta rauðbrystingar
á þessu svæði varið allt að 18 klst.
á dag til fæðuöflunar en utan fjarð-
arins er aðeins 14 klst. fæðuöflunar-
tími í boði. Rannsóknir sýna að
rauðbrystingar þurfa að veija um 9
klst. daglega við fæðuöflun til þess
eins að lifa af. Sá tími sem býðst
umfram þessar 9 stundir getur því
nýst til forðasöfnunar. Á svæðum
þar sem sjávarföll em óheft eiga
þeir því eftir rúmar 5 klst. dag hvern
til þess að fíta sig. Rauðbrystingar
í Gilsfirði fá allt að 4 klst. til viðbót-
ar, eða alls 9 stundir á dag, til forða-
söfnunar. Þeir geta því þyngst nær
tvöfalt hraðar en rauðbrystingar á
öðmm svæðum.
Miklu skiptir fyrir farfugla að
geta á sem skemmstum tíma byggt
upp forða til áframhaldandi flugs.
Því kunna aðstæður eins og í Gils-
fírði að skipta sköpum fyrir suma
fugla. Hugsanlegt er að mun fleiri
rauðbrystingar noti Gilsfjörð en
íslenski amarstofninn var nær
aldauða á fyrri hluta þessarar aldar
en hefur vaxið lítið eitt síðastliðin
25 ár. Fyrirhugaður vegur mun
setja tvö amarsetur sem em rétt
við fyrirhugaða veglínu í Gilsfírði í
verulega hættu. Arnarpar verpir
aðeins 1-2 km innan við fyrirhugað
vegarstæði. Þetta varpsvæði er með
þeim betri hérlendis og vægi þess
mikið þegar haft er í huga að að-
eins um 15 pör, af þeim tæplega
40 sem nú em á landinu, hafa stað-
ið undir viðkomu arnarstofnsins á
síðustu ámm.
Þrátt fyrir að núverandi vegur
sé aðeins nokkru fjær arnarsetrinu
en sá sem ætlunin er að leggja er
ólíku saman að jafna. Nýi vegurinn
verður mun meira áberandi í um-
hverfinu og liggur yfir veiðilendur
arnanna. Þá munu aukin ísalög og
eyðilegging fjörunnar sem fylgja
þvemn íjarðarins rýra fæðuöflunar-
möguleika arnanna og gera svæðið
illbyggilegt, því emir halda sig í
grennd við varpstöðvar sínar allt
árið.
Annað amarpar verpir í Króks-
íjarðarnesi, 3-4 km utan veglínu
og er líklegt að það muni verða
fýrir tmflunum vegna vegarins,
a.m.k. meðan á framkvæmdum
stendur.
Lokaorð
Hér hefur aðeins verið tæpt á
nokkmm atriðum er varða vemdun
Gilsfjarðar. Hætta steðjar að öðm
fuglalífi, svo sem stóm æðarvarpi
og varpi dílskarfs í eyjunum á Gils-
fírði.
Við fömm þess eindregið á leit
við stjórnvöld að horfíð verði frá
framkvæmdum í fyrirhugaðri mynd
og kannaðir að nýju aðrir kostir í
lagningu vegar um Gilsfjörð. Jafn-
framt hvetjum við alla, sem láta
náttúmvemd sig einhveiju varða,
að kynna sér tillögur Vegagerðar-
innar en þær liggja frammi hjá
sveitarstjórnum Reykhólasveitar og
Saurbæjarhrepps og hjá Skipulagi
ríkisins. Athugasemdir við auglýstar
tillögur verða að berast einhveijum
þessara aðila fyrir 4. maí. Að okkar
mati er hægt að bæta mikið sam-
göngur í Gilsfirði, án þess að gjör-
breyta ásýnd fjarðarins og náttúm-
fari. Slíkt væri t.d. hægt með því
að velja leið 2 sem er aðeins 6 kíló-
metmm lengri en leið 1 og styttir
núverandi leið um 11 kílómetra.
Helstu rök gegn auglýstum tillög-
um að vegi yfir Gilsfjörð em að
okkar mati:
• Lón í Gilsfirði mun kaffæra
um 10 ferkílómetra fjömsvæði, um
5% af fjörum Breiðafjarðar og 2-3%
af ijörum landsins (lífvana sandfjör-
um er sleppt hér). Fjömrnar í Gils-
firði em aðallega leimr og er flatar-
mál þeirra 4-5% af öllum leirum
landsins.
• Gilsfjörður er mikilvægt
fuglasvæði, bæði á alþjóðlega- og
landsvísu. Ljóst er að fuglalíf á
þessu svæði mun bíða óbætanlegt
tjón, ef vegur verður lagður yfir
Qörðinn samkvæmt auglýstum til-
lögum. Þetta stafar bæði af því að
fjaran hverfur að mestu og einnig
mun fjörðinn leggja fyrr á haustin
og ís haldast á lóninu fram á vor.
Það hefur m.a. í för með sér að
fæðumöguleikar fugla verða afar
takmarkaðir í firðinum mánuðum
saman. Þá munu refir og minkar
komast út í eyjamar á ís og valda
röskun á varpstöðum, verði þeir eft-
ir í eyjunum þegar ísa leysir. Refir
og minkar hafa hingað til ekki ver-
ið í þessum eyjum.
• íslendingar hafa undirritað
Ramsarsáttmálanh sém er alþjóð-
legur samningur um verndun vot-
lenda. Samkvæmt þeim viðmiðun-
armörkum sem aðildarþjóðirnar
hafa samþykkt telst Gilsfjörður al-
þjóðlega mikilvægt svæði fyrir vot-
lendisfugla.................. ~
Þrjár tillögur Vegagerðarinnar að vegarlagningu um Gilsfjörð. Fjarlægðir milli Brunnár i Saurbæ og
Króksfjarðarness í Reykhólasveit eru gefnar innan sviga við hverja leið. Fjörusvæðin eru skyggð. Endur-
teiknað eftir gögnum frá Vegagerð ríkisins.
Höfundar eru líffræðingar og
félagar í Fuglavemdarfélagi
íslands.
Fjársjóður, sem öllumer ætlaður
• /
eftir Sigurbjörn
Þorkelsson
Nú í vikunni fyrir páska ætti
ekki að vera úr vegi að hvetja til
lesturs i Biblíunni. Þessi vika er
oft nefnd bæna vika eða kyrra
vika. Þessir sérstöku dagar eru
sérlega vel fallnir til bænar, íhug-
unar og Biblíulesturs.
Biblían er mikill fjársjóður, sem
þó ekki verður metinn til fjár. Fjár-
sjóður, sem öllum mönnum er ætl-
aður. Biblían hefur að geyma boð-
skap, sem lesa þarf af alúð. Menn
þurfa að sökkva sér niður í text-
ann. Biblían hefur veitt mörgum
þrek á erfiðum tímum og margir
fundið huggunarrík orð í sorg.
Þeir sem Biblíuna lesa verða
snortnir af orðum hennar. Hún er
þó ekki alltaf auðveld aflestrar
enda verða menn að lesa hana í
einlægni og í bæn til Drottins.
Við lestur í þessari bók bókanna
kemur alltaf eitthvað nýtt upp.
Hún er fersk þótt gömul sé, órð
hennar er gott að lesa aftur og
aftur. Kjami þeirra bóka og bréfa
sem Biblían hefur að' geyma mið-
„Biblían sýnir okkur
hver vandi mannkyns
er og hvaða lausn Guð
býður fram.“
ast þó að hinu sama, að leiða menn
í sannleikann um fagnaðar- og
frelsisboðskap Guðs, sem er Jesús
Kristur. „Því svo elskaði Guð heim-
inn, að hann gaf son sinn eingetinn
til þess að hver sem á hann trúir
glatist ekki, heldur hafi eilíft líf.“
(Jóh. 3:16.)
Biblían sýnir okkur hver vandi
mannkyns er og hvaða lausn Guð
býður fram.
Hvað sem annars er hægt að
segja um Biblíuna þá veit ég eitt
fyrir víst að hún er mörgum afar
kær og hefur orðið mörgum til
ómetanlegrar blessunar.
Sigurbjörn Þorkelsson
Lifandi og kröftugt orð
I fjórða kafla Hebreabréfsins í
Nýja testamentinu getum við lesið
þessi orð; „Því að orð Guðs er lif-
andi og kröftugt og beittara hveiju
tvíeggjuðu sverði og smýgur inn
í innstu fylgsni sálar og-anda, liða-
móta og mergjar, það dæmir hugs-
anir og hugrenningar hjartans.“
f fangelsi
Mér er minnisstæð kona ein,
sem ég átti eitt sinn samtal við.
Hún sagði: „Veistu að ég á svona
l
Nýja testamenti. Það var góður
vinur minn, sem dvalið hefur tví-
vegis í fangelsi, sem gaf mér það.
Hann kynntist Nýja testamentinu,
orði Guðs, í fangelsinu og það
hjálpaði honum mikið á erfiðum
stundum. Þegar hann yfirgaf
fangelsið í seinna skiptið spurði
hann hvort hann mætti ekki eiga
þetta Nýja testamenti, sem í klef-
anum hans hafði verið. Hann fékk
jákvætt svar við þeirri bón.
Nokkrum árum seinna gaf hann
mér, vinkonu sinni, þetta Nýja
testamenti, þegar ég átti í erfið-
leikum og þurfti á styrk að halda.
Þessi bók hefur yerið mér alveg
ómissandi síðan. Ég get sagt það
því ég veit það af eigin raun að í
orðum Nýja testamentisins er fólg-
in sérstök blessun.“
Get ekki annað
Ég fyrirverð mig ekki fyrir fagn-
aðarerindið. Það er kraftur Guðs
til hjálpræðis hveijum þeim sem
trúir. Því get ég ekki annað en
talað það, sem ég hef séð og heyrt.
fc
fc
>
Höfundur er framkviemdastjóri
Gídeonfélagsins á fslandi.