Morgunblaðið - 12.11.1994, Blaðsíða 28

2 8 LAUGARDAGUR 12. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johanness'en,
Styrmir Gunnarsson.
AFSÖGN GUÐ-
MUNDAR ÁRNA
STEFÁNSSONAR
Skýrsla Ríkisendurskoðunar um heilbrigðis- og trygginga-
ráðuneytið almennt og embættisverk Guðmundar Árna
Stefánssonar þar, er áfellisdómur um störf ráðherrans, þann
tíma, sem hann gegndi því embætti. Þegar ráðherrann til-
kynnti afsögn sína á blaðamannafundi í gær, lýsti hann
þeirri skoðun, að skýrslan staðfesti nánast í einu og öllu
fyrri skýringar hans á ákveðnum ákvörðunum, sem hann
hafði tekið sem heilbrigðis- og tryggingaráðherra. Þetta er
ekki rétt.
í greinargerð Guðmundar Árna Stefánssonar, sem hann
afhenti á blaðamannafundi hinn 26. september sl., segir
m.a. um málefni fyrrverandi tryggingayfirlæknis: „Það var
álit löglærðra ráðgjafa minna og raunar forvera míns sömu-
leiðis í heilbrigðisráðuneytinu að erfitt væri að víkja honum
úr starfi sökum lögfræðilegra álitaefna, sem m.a. gætu leitt
til skaðabótaskyldu ríkissjóðs."
í skýrslu Ríkisendurskoðunar er upplýst í fyrsta sinn, að
ríkislögmaður hafi hinn 10. nóvember fyrir ári sent ráðherr-
anum minnisblað, þar sem segir m.a. um málefni fyrrver-
andi tryggingayfirlæknis og fyrrverandi aðstoðartrygginga-
yfirlæknis: „Samkvæmt því teljum við með hliðsjón af fram-
anröktum dómafordæmum, að fyrir hendi séu lögákveðin
skilyrði til að ráðherra geti neytt heimildar til að veita þeim
lausn úr starfi til fullnaðar á grundvelli þessarar refisverðu
háttsemi þeirra.“ í ljósi þessara ummæla Ríkisendurskoðun-
ar fer ekki á milli mála, að ofangreind staðhæfing í greinar-
gerð Guðmundar Árna Stefánssonar stenzt ekki.
í þessum og öðrum málum, sem til umræðu hafa verið,
hefur Ríkisendurskoðun uppi þunga gagnrýni á embættis-
verk Guðmundar Árna Stefánssonar og er víðs fjarri, að
túlka megi skýrslu Ríkisendurskoðunar á þann veg, sem
Guðmundur Árni gerði á blaðamannafundinum í gær. Þvert
á móti staðfestir skýrslan svo alvarlegan dómgreindarbrest
í starfi, að ekki var við unað en um leið staðfestir hún einn-
ig að flest af því, sem fram hefur komið í fjölmiðlum á
undanförnum vikum hefur haft við rök að styðjast. í skýrsl-
unni segir m.a.: „Umrædd ákvörðun ráðuneytisins um
greiðslur samkvæmt framangreindu uppgjöri við starfslok
Björns er að mati Ríkisendurskoðunar mjög umdeilanleg í
ljósi þeirra upplýsinga, sem fyrir lágu um eðli og stöðu
máls hans ... Af framansögðu mátti ráðherra vera ljóst, að
mjög ólíklegt væri að hugsanleg ákvörðun hans um að bjóða
Birni að segja upp starfi sínu eða víkja honum ella úr starfi
myndi baka ríkissjóði bótaskyldu." Ríkisendurskoðun telur
þetta „aðfinnsluverða meðferð á almannafé“.
Þótt Guðmundur Árni Stefánsson hafi því verið tregur til
að viðurkenna alvarleg mistök í starfi ber hins vegar að
virða það við hann, að eftir að skýrsla Ríkisendurskoðunar
lá fyrir, tók hann rétta ákvörðun um framhaldið, þ.e. af-
sögn. Annar kostur var ekki fyrir hendi.
Þetta er í fyrsta sinn sem íslenzkur ráðherra segir af sér
vegna gagnrýni, sem fram hefur komið á embættisverk hans.
Ráðherrar hafa áður sagt af sér vegna skoðanaágreinings
eða vegna meintra ávirðinga á öðrum vettvangi en í ríkis-
stjórn eða ráðuneyti. Með afsögn Guðmundar Árna Stefáns-
sonar nú verða því þáttaskil. En jafnframt er ljóst að héðan
í frá munu ráðherrar, þingmenn, embættismenn og raunar
æðsta stjórnsýsla landsins yfirleitt, og þar er enginn undan-
skilinn, búa við meira aðhald af hálfu almennings, fjölmiðla,
Ríkisendurskoðunar og Alþingis en tíðkazt hefur til þessa.
Þeir aðilar, sem hveiju sinni gegna ábyrgðarmiklum störf-
um við æðstu stjórnsýslu, hvort sem um er að ræða stjórn-
málamenn eða embættismenn verða framvegis að gera ráð
fyrir því að störf þeirra verða meir undir smásjá almennings-
álits en nokkru sinni fyrr. Þetta er hin jákvæða afleiðing
þessa máls, sem svo mjög hefur verið til umræðu á undan-
förnum vikum og mánuðum. Við höfum ekki búið við sams
konar hefðir og nágrannaþjóðir okkar í þessum efnum. Þær
eru nú að verða til. í kjölfar afsagnar Guðmundar Árna
Stefánssonar geta aðrir þeir, sem gegna ráðherraembættum,
búizt við því að þurfa að starfa undir gagnrýnna aðhaldi
en hingað til. Vel má vera, að störf á vettvangi stjórnmál-
anna verði ekki jafn eftirsóknarverð og áður en fyrir þjóðfé-
lagið í heild er þetta afar jákvæð þróun.
Afsögn Guðmundar Árna Stefánssonar gerir ríkisstjórn-
inni kleift að einbeita sér að þeim viðfangsefnum, sem fram-
undan eru. Hún skapar Aiþýðuflokknum einnig stöðu til
þess að horfa fram á við á nýjan leik.
f*IfÁb***:**<*
mm
mm
• ttit****> '?'>1
Ítittt-******>0mí5j}‘\‘> < - >
* 4 « í ? T' ■ ■ * * * >•
< ■ v <k
Víiittisk
thUnHix
■iimnn I
iikíinh
MíiUUsÉMS
ÍaI}*** *********
■Tti**** *********
•ÍÍS'tÍUtWX
■ÍltHUtítíi&í
mifímtíi
mm
FRÁ fundi Guðmundar Árna Stefánssonar, félagsmálaráðherra, með blaðamönnum í gær, þar sem hann
Guðmundur Arni Stefánsson baðst lausnar í
Þ
EGAR Guðmundur Ámi
Stefánsson kom á blaða-
mannafund í Borgartúni 6
í gær, hafði hann sent for-
sætisráðherra lausnarbeiðni sína.
Hann sagði ljóst, að niðurstaða Rík-
isendurskoðunar, jafn góð og hún
væri, myndi engu breyta í opinberri
umræðu um sig og störf sín, þar sem
menn hefðu ekki áhuga á að ræða
málefnin í því sambandi. Hann sagði
að umfjöllun fjölmiðla og annarra um
sig og störf sín, sem hefði sjaldnast
byggst á málavöxtum heldur fyrst og
síðast á endurtekningum, hefði aug-
ljóslega skaðað sig og haft skaðvæn-
leg áhrif á störf sín í félagsmálaráðu-
neytinu.
Með því að biðjast lausnar frá emb-
ætti félagsmálaráðherra sagðist Guð-
mundur Árni hafa brotið blað í ís-
lenskri stjómmálasögu. Hann hefði
tekið ákvörðun um að láta minni hags-
muni víkja fyrir meiri og sagt af sér
embætti án sakarefna og þrýstings
Rétt stjórnsýsla
Guðmundur Árni fór yfír skýrslu
Ríkisendurskoðunar á fundinum og
sagði að hún staðfesti í einu og öllu
að stjómsýsla hans hefði verið í sam-
ræmi við reglur og venjur. Hann sagði
að skýrslan væri í öllum aðalatriðum
í samræmi við skýrslur um úttektir
Ríkisendurskoðunar á öðrum ráðu-
neytum og ríkisstofnunum, að öðru
leyti en því að þær skýrslur væm
ekki birtar opinberlega. Það væri nú
gert í fyrsta skipti.
Hann fjallaði lauslega um þann
hluta skýrslunnar sem fjallar um al-
menna stjómsýslu ráðuneytisins og
sagði að Ríkisendurskoðun segði kvitt
og klárt að þar væri allt með felldu.
Síðan kom Guðmundur Árni að
þeim hluta skýrslunnar sem _______
fjallar um þau einstöku
embættisverk hans, sem
helst hafa verið gagnrýnd.
Ríkisendurskoðun fjallar ít-
arlega um aðdraganda
starfsloka Bjöms Önundar-
UMRÆI
SKAÐÁ
STORFI
eftir að hafa ráðfært sig við fjölmarga
stuðningsmenn sína sem hefðu látið
í ljós mjög misjafnar skoðanir á mál-
inu. _
„Ég horfí til míns flokks, sem á
hefur verið hamrað sýknt og heilagt
og ég vil freista þess að hann fái sann-
gjarna og hlutlæga umfjöllun. Ég mun
gera það sem í mínu valdi stendur sem
þingmaður og varaformaður flokksins
til að tryggja að svo verði,“ sagði
Guðmundur Ámi.
Guðmundur Ámi Stefánsson gerði á blaðamí
Guðmundur Sv. Hermannsson sat, grein fy
beiðni sinnar úr embætti félagsmálaráðherra í
endurskoðunar um embættisvei
Anægður með
skýrsluna í
meginatriðum
sonar fyrrverandi tryggingayfírlæknis
í nóvember á síðasta ári, en hann fékk
greiddar 3 milljónir króna vegna upp-
gjörs á áunnu námsleyfi gegn því að
hann segði upp störfum.
í skýrslunni er rakið ýtarlegt minn-
isblað ríkislögmanns um lögmæti þess
að segja Birni bótalaust upp störfum,
en það minnisblað var afhent ráðherra
10. eða 11. nóvember á síðasta ári.
Fram kemur að embættismenn ráðu-
neytisins hafí ekki kannast við að
hafa séð minnisblaðið fyrr en 4. októ-
ber á þessu ári þegar það fannst í
skrifborði heilbrigðisráðherra, og ekki
var á það minnst í greinargerð sem
félagsmálaráðherra lagði fram um
verk sín í lok september síðastliðnum.
Ríkisendurskoðun kemst að þeirri
niðurstöðu að ráðherra hefði mátt
vera ljóst að mjög ólíklegt væri að
hugsanleg ákvörðun hans að bjóða
Bimi að segja upp starfi sínu eða víkja
honum úr starfí ella, myndi baka ríkis-
sjóði bótaskyldu. Áð taka ákvörðún
um svo umtalsverð fjárútlát fyrir ríkis-
sjóð vegna starfsloka Bjöms, þrátt
fyrir afdráttarlausa og vel rökstudda
_________ niðurstöðu embættis ríkis-
lögmanns um að skilyrði
væru til að víkja honurri úr
starfi, er að mati Ríkisend-
urskoðunar aðfínnsluverð
— meðferð á almannafé.
Guðmundur Árni sagðist
ósammála þessari niðurstöðu
verið frá því í fréttum að það hefði
borist ráðherra. Hins vegar hefði hann
leitað álits víðar og sín skoðun hefði
verið og væri sú, að áhættan af því
að láta reyna á dómsmál og skaða-
bótamál hefði verið meiri en sú leið
sem farin var.
Guðmundur Ámi vísaði meðal ann-
ars til þess að 25 mál hefðu farið til
Hæstaréttar vegna brottreksturs rík-
isstarfsmanna. 15 málum hefði ríkið
tapað en unnið 10.
Náði markmiðinu
Ríkisendurskoðunar og sagði þvert á
móti Iíklegt að ríkissjóður hefði beðið
skaða af brottvikningu læknisins.
Guðmundur sagði að álit ríkislög-
manns hefði ekki verið neitt leyndar-
mál á sínum tíma, og greint hefði
„Meginmálið er að viðkomandi ein-
staklingur lét af störfum. Því markm-
iði náði ég og það var meira en gert
hafði verið fram að því. Og raunar
miklu meira en aðrir hafa gert í sam-
bærilegu máli,“ sagði Guðmundur
Árni og bætti við að einn af læknunum
fjórum sem ákærðir voru fyrir skatt-
svik væri enn í opinberu starfí sínu
en heyrði undir annan ráðherra. „Ég
hef ekki heyrt neinn fréttamann
spyija þennan ráðherra hvort eðlilegt
sé að hann gegni áfram störfum sínum
eins og ekkert hafi í skorist,“ sagði
Guðmundur Árni. Um er að ræða
læknaprófessor hjá Háskóla íslands,
sem heyrir undir menntamálaráð-
herra.
Guðmundur Ámi sagði einnig að
ríkislögmaður væri ekki dómstóll held-